Αρχαία παράδοση λέει πως όταν κλείστηκε ο Παρθενώνας και απαγορεύθηκε η

λειτουργία του με διάταγμα του Βυζαντινού αυτοκράτορα, η γαλανομάτα θεά της

σοφίας, Αθηνά, παρουσιάσθηκε στον ύπνο τού νεοπλατωνικού φιλοσόφου Πρόκλου –

του τελευταίου πιστού της – και του ψιθύρισε με θεϊκή αφοπλιστική αμεσότητα:

«Στο σπίτι σου επιθυμεί να μένει η Αθηναΐδα κυρά» («η γαρ κυρία Αθηναΐς, παρά

σοι μένειν εθέλει»). Ο Πρόκλος δέχθηκε, φαντάζομαι, ασμένως τη συγκατοίκηση·

άλλωστε η θέληση της θεάς ήταν απόλυτα σεβαστή και δεν επιδεχόταν αντιρρήσεις.

H εξαίρετη κατοικία (η «αρμοδιοτάτη οίκησις») του Πρόκλου όπου στεγάσθηκε η

θεά – σύμφωνα με τη μαρτυρία του μαθητή και βιογράφου του, Μαρίνου – βρισκόταν

κοντά στο επιφανές Ασκληπιείο και το θέατρο του Διονύσου και ήταν ορατή από

την Ακρόπολη και τον ναό της θεάς Αθηνάς· έκανε μάλιστα ιδιαίτερα αισθητή την

παρουσία της από εκεί ψηλά! Οι περισσότεροι διαβάτες του σημερινού πεζοδρόμου

της Διονυσίου Αρεοπαγίτου αγνοούν, νομίζω, ότι κάτω από τα πόδια τους σώζονται

καταχωμένα τα ερείπια ενός μεγάλου οικοδομήματος της ύστερης αρχαιότητας με

επτά κόγχες και ψηφιδωτά δάπεδα, η πολυτελής κατοικία του Πρόκλου, όπου

λειτουργούσε από τις αρχές τουλάχιστον του 5ου μεταχριστιανικού αιώνα το

σημαντικότερο διδακτήριο των νεοπλατωνικών της Αθήνας. H ταύτιση οφείλεται

στον Γιώργο Δοντά, επιμελητή των αρχαιοτήτων και βοηθό του αειμνήστου Εφόρου

της Ακρόπολης, Γιάννη Μηλιάδη, που πραγματοποίησε την ανασκαφή μεταξύ των ετών

1955 και 1960. Το σημαντικό αυτό οικοδόμημα – που, σημειωτέον, δεν έχει

ανασκαφεί πλήρως – βρίσκεται ακριβώς στη συμβολή της Διονυσίου Αρεοπαγίτου με

την οδό Παρθενώνος· όχι μακριά από το λεγόμενο οικόπεδο Μακρυγιάννη, όπου

κατασκευάζεται το νέο Μουσείο Ακροπόλεως με βάση τη βραβευμένη αρχιτεκτονική

μελέτη του Μπερνάρ Τσουμί. Είναι λοιπόν το εξαίρετο βιβλίο της Μαρίας

Μπρούσκαρη («Οι ανασκαφές νοτίως της Ακροπόλεως, τα γλυπτά», έκδοση της

Αρχαιολογικής Εταιρείας, Αθήνα 2004), που μας θύμισε την οικία του Πρόκλου και

την παράδοση για το τελευταίο καταφύγιο της Αθηνάς.

Σύμφωνα με τη δική μου αίσθηση, η θεά πρέπει να ξαναγύρισε στην Ακρόπολη μετά

την εγκατάλειψη και την καταστροφή της οικίας του Πρόκλου τον 6ο αιώνα και να

ενσωματώθηκε στη νέα λατρεία της Παναγιάς της Αθηνιώτισσας, που στεγάσθηκε

στον Παρθενώνα. Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας η Ακρόπολη έγινε φρούριο. Ο

Παρθενώνας ωστόσο εξακολουθούσε να λειτουργεί ως εκκλησία της Θεοτόκου και

καθεδρικός ναός των Δουκών των Αθηνών μέχρι το 1458, όταν οι Τούρκοι

μετέτρεψαν την εκκλησία σε τζαμί και έκτισαν μιναρέ στη θέση ενός φλωρεντινού

καμπαναριού.

Πού να στεγάζεται, άραγε, σήμερα η γαλανομάτα θεά; Σίγουρα όχι στον

ταλαιπωρημένο υπό αναστήλωση ναό της ούτε και στο αναστηλωμένο αλλά ασκεπές

Ερεχθείο. Όπως ο Φοίβος Απόλλων, ο μεγάλος θεός του δελφικού μαντείου, έτσι

και η Γλαυκώπις Αθηνά της Ακρόπολης δεν έχει πια ούτε καλύβα για να μείνει.

Παραμένει εντούτοις ζωντανή στη μνήμη και τη φαντασία όσων με συμπάθεια τη μελετούν.

Ο Πέτρος Θέμελης είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας.

Τελευταία Νέα