Eνστάσεις

H ΛΕΞΗ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ: Ανεργία. H πρώτη προσπάθεια αντιμετώπισης της ανεργίας

(κυρίως ως επαιτεία τότε) έγινε αμέσως μετά τη Γαλλική Επανάσταση, με τη

χρηματοδότηση κατασκευής καναλιών στον Σηκουάνα.

Ο «Σαν Πρεκάριο» και η Φένια…

H ΦΕΝΙΑ δεν είχε ακούσει για τον «Σαν Πρεκάριο» («Άγιο Επισφαλή») τον

οποίο «γιόρτασαν» με καταλήψεις και χάπενινγκ σε σούπερ μάρκετ και άλλους

καταναλωτικούς ναούς στην Ιταλία, αλλά και σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, στις 7

Νοεμβρίου. Επίσης δεν ξέρει ότι ανήκει και αυτή στο precariato, στην κατηγορία

των «επισφαλώς απασχολουμένων», διάδοχο κατά πολλούς του παλαιού

προλεταριάτου. H Φένια είναι 24 χρόνων, ζει στην Καλλιθέα μαζί με τους γονείς

της και πιστεύει ότι θα ζήσει μαζί τους για πολλά χρόνια ακόμη. Όταν μιλάμε

για ευέλικτες μορφές εργασίας και για το τέλος της πλήρους απασχόλησης, μιλάμε

(και) για τη Φένια. Με απολυτήριο Λυκείου, σχετικά καλά αγγλικά και βασικές

γνώσεις PC, η Φένια έχει μέχρι σήμερα αλλάξει τρεις δουλειές. «Έφθασα να

παίρνω 570 ευρώ πριν από δύο χρόνια σε μια ναυτιλιακή εταιρεία. Δούλευα άλλοτε

9 – 5, άλλοτε 10 – 6 (πάντα με ενημέρωναν την τελευταία στιγμή). Σχεδόν

καθημερινά έκανα και μια – δυο ώρες υπερωρία, τις οποίες βέβαια δεν

πληρωνόμουν. Με απέλυσαν ως υψηλόμισθη. Έμεινα περίπου έξι μήνες άνεργη. Βρήκα

δουλειά ως τηλεφωνήτρια σε εταιρεία προώθησης προϊόντων. Το ωράριο ήταν

απολύτως ακανόνιστο, ακόμη και Σάββατα από το σπίτι μου, έναντι 690 ευρώ.

Ύστερα από τρεις μήνες με απέλυσαν, επειδή αρνήθηκα μείωση μισθού». Ξανά στην

ανεργία. Τον περασμένο Σεπτέμβριο η Φένια, πανευτυχής, μας ανακοίνωσε (είναι

γειτονοπούλα) ότι βρήκε δουλειά σε μια μικρή ασφαλιστική εταιρεία με 660 ευρώ

τον μήνα. Το ωράριό της είναι από τις 12.30 μέχρι τις 20.30, αλλά σπανίως

τελειώνει πριν από τις 22.00. Ήτοι 10 ώρες υπερωρίες την εβδομάδα, τις οποίες

δεν πληρώνεται.

«Ας μην κοροϊδευόμαστε», λέει ο Άγγελος Φραγγόπουλος από το Δ.Σ. της ΓΣΕΕ,

«υπερωρίες σήμερα πληρώνονται μόνο στις ΔΕΚΟ. Πουθενά αλλού». Αλλά τα

προβλήματα δεν σταματούν εδώ. «Ξέρουμε», συνεχίζει ο Ά. Φραγγόπουλος, «ότι το

μεγαλύτερο κομμάτι τών επισφαλώς απασχολουμένων εργάζεται ακανόνιστα μέσα στην

ημέρα, πολλοί και απόγευμα και βράδυ. Τα συνεργεία του IKA και της Επιθεώρησης

Εργασίας όμως ακολουθούν το τυπικό ωράριο του δημόσιου τομέα. Επιστρέφουν από

τις «έρευνες» στις 13.30, άντε στις 14.00».

Στο precariato «εντάσσονται»…

…κυρίως νέοι, γυναίκες και «όσο και να φαίνεται περίεργο και άνθρωποι με

πτυχία και μεταπτυχιακά, αφού», όπως εξηγεί ο Θεόδωρος Πελαγίδης (καθηγητής

στο Πανεπιστήμιο Πειραιά), «η συντριπτική πλειονότητα των θέσεων που

προσφέρονται είναι με τη σύγχρονη έννοια ανειδίκευτες, δηλαδή μπορούν να τις

κάνουν όλοι. Και συνήθως, οι εταιρείες δεν προσλαμβάνουν γυναίκες μεγαλύτερες

των 30 χρόνων». Διότι οι εγκυμοσύνες είναι ανεπιθύμητες, όχι από την

οικογένεια, αλλά από την εταιρεία. Ο Τζέρεμι Ρίφκιν υπενθυμίζει ότι στις ΗΠΑ

δεν νοείται άδεια μητρότητας. Και φαίνεται πως πολλοί, ιδίως μεταξύ των

ιδιωτικών τραπεζών, θέλουν να το ακολουθήσουν και στην Ελλάδα. H Φένια μπορεί

να προστατευθεί; Σπανίως θα συναντήσει κανείς τόση γραφειοκρατία όσο αυτή που

επιλαμβάνεται παραβιάσεων εργατικής νομοθεσίας στην Ελλάδα. Όπως εξηγεί ο A.

Φραγγόπουλος (αφήνοντας εκτός ακραίων περιπτώσεων, όπως της εγκυμοσύνης): «H

διαδικασία είναι μια τριμερής συνάντηση του εργοδότη, του εργαζομένου και του

αρμόδιου υπαλλήλου. Συνήθως συντάσσεται ένα πρακτικό και γίνεται μια επίπληξη.

Σε ακραίες περιπτώσεις, η Επιθεώρηση Εργασίας καταθέτει μήνυση, η οποία

εκδικάζεται σε δύο ή τρία χρόνια. Στο διάστημα αυτό είναι αμφίβολο αν ο

εργαζόμενος θα αντέξει στο – πλέον – βαρύ κλίμα της δουλειάς του».

Στην Ελλάδα το precariato…

…υπολογίζεται περίπου στο 30% των εργαζομένων. Είναι όπως το θέτει ο Μάνος

Ματσαγγάνης(επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης): «Όλοι αυτοί που δεν

διαθέτουν πολιτική δύναμη διεκδίκησης, με αποτέλεσμα μεγάλη ανοχή στην

εκμετάλλευση. Όταν το 97% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα απασχολεί λιγότερους

από 20 εργαζομένους δεν μπορούμε να μιλάμε ούτε και για πολλές δυνατότητες

συνδικαλισμού». H εποχή των μεγάλων βιομηχανιών στον ευρωπαϊκό χώρο φαίνεται

ότι έχει περάσει και όπου αυτές έχουν απομείνει, οι εργαζόμενοι μπροστά στο

δίλημμα λιγότερα χρήματα και πιο ευέλικτες μορφές εργασίας ή ανεργία επιλέγουν

το πρώτο.

Ένας σύγχρονος διανοητής, ο Ούλριχ Μπεκ, θυμίζει: «Ευελιξία είναι η ικανότητα

όλο και πιο γρήγορων βραχυπρόθεσμων προσαρμογών στις μεταβαλλόμενες

οικονομικές απαιτήσεις»… Παρατηρεί όμως και μία αναντιστοιχία: «Ο άνθρωπος

χρειάζεται τη σταθερότητα στη ζωή του. Για να φτιάξει σχέσεις, φιλικές και

ερωτικές, για να διατηρήσει και να αναπτύξει οικογένεια». Ο Ευκλείδης

Τσακαλώτος (καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο) υποστηρίζει: «H ευτυχία

προϋποθέτει σταθερότητα. Όταν όμως κάποιος δεν ξέρει όχι μόνο αν θα εργάζεται

αύριο, ούτε πόσες ώρες, αλλά ακόμη και γεωγραφικά πού θα βρίσκεται, αν

χρειαστεί να αλλάξει πόλη ή χώρα ανάλογα με την προσφορά εργασίας (σ.σ.: ένας

πολιτικός μηχανικός μετά το «The Mall» ετοιμάζει τώρα βαλίτσες για Ντουμπάι),

τότε πώς μπορούμε να μιλάμε για ανταπόκρισή του στις σταθερές – προϋποθέσεις –

της κοινωνικής ένταξης, όπως η συμμετοχή σε ομάδες ή στην οικογένεια;»

Ο Θ. Πελαγίδης επανέρχεται στη Φένια: «Λένε ότι η κινητικότητα είναι προσόν

και εξαρτάται από την ειδίκευση. Εντάξει, αλλά η ειδίκευση, η υψηλή ειδίκευση,

είναι αλλού και για λίγους πια. Να μη μας διαφεύγει αυτό. H Φένια θέλει την

περιπέτεια, αλλά ο καπιταλισμός έχει αγριέψει για τα καλά. Δεν δίνει δεκάρα

ούτε για σύνταξη ούτε για παιδιά που θέλει να κάνει, έστω κάποια στιγμή

αργότερα στη ζωή της, η Φένια.

Το χειρότερο μειονέκτημα δε που έχει η όποια κινητικότητά της είναι ότι δεν

μπορεί να γίνει σταθερό μέλος ομάδων – ομάδων οικονομικών και κοινωνικών – που

θα της δώσουν συλλογική ισχύ, γνωριμίες, ανθρώπινο, προσωπικό και κοινωνικό

περιβάλλον, που θα της εξασφαλίσουν το δικαίωμα στη ζωή, δηλαδή το δικαίωμα να

γράψει τη δική της ιστορία».

Αν δούμε το πρόβλημα ανάποδα…

… τότε μπορεί να υπάρξει λύση; Αν αντί για προσπάθειες ξαναγυρίσουμε

εργασιακά στις δεκαετίες του ’70 και του ’80, που μοιάζουν θλιβερές παρηχήσεις

ξεχασμένων συνθημάτων, επισπεύσουμε τις αλλαγές του συστήματος, αλλά συνολικά

και όχι μόνο στην αγορά εργασίας; Το επιχειρεί ο Ούλριχ Μπεκ. H Φένια πριν από

δυόμισι χρόνια αγόρασε ένα Peugeot 206 και θα πληρώνει 265 ευρώ τον μήνα για

άλλα δυόμισι χρόνια. Ο Μπεκ εντοπίζει την υποκρισία. «Πώς είναι δυνατόν οι

πιστωτικοί οργανισμοί (τράπεζες κ.λπ.) να πρωτοστατούν στην άρση της μόνιμης

και πλήρους απασχόλησης, αλλά ταυτόχρονα να διαθέτουν προϊόντα (στεγαστικά

δάνεια κ.λπ.) με βάση την υπόθεση της πλήρους και διά βίου απασχόλησης;».

Από τη στιγμή που η απασχόληση έχει καταστεί άκρως μεταβλητή και αβέβαιη,

γιατί οι τράπεζες υποκρίνονται τις έκπληκτες όταν ο δανειολήπτης αδυνατεί να

εξοφλήσει ένα δάνειο; «H συνέπεια», λέει ο Ούρλιχ Μπεκ, «είναι ότι φτώχεια

αρχίζει να εμφανίζεται στις ομάδες των χαμηλόμισθων, ακόμη και στα μεσαία

στρώματα, εν μέρει επειδή συχνά αδυνατούν να ξεπληρώσουν τα χρέη τους».

Μήπως ήρθε η ώρα να διευρύνουμε την έννοια της αμειβόμενης εργασίας; Όπως το

έλεγε πριν από περίπου δέκα χρόνια ο Ρίφκιν, όπως η σύγχρονη ευρωπαϊκή

Αριστερά μιλάει σήμερα για την «Κοινωνία των πολιτών» και όπως καταλήγει ο

Μπεκ υπάρχει και μια νέα αγορά εργασίας – που όμως προϋποθέτει μεγάλο βαθμό

αυτοοργάνωσης ομάδων, ανάλογα με τις ανάγκες τους: «Όλοι γνωρίζουμε», λέει ο

Μπεκ, «μια σειρά από αναγκαίες απασχολήσεις που είναι εξίσου σημαντικές με την

αμειβόμενη εργασία. Ένα (έστω τραβηγμένο) παράδειγμα: Αν είχαμε μηνιαία

απεργία βιομηχανικών εργατών θα επιβιώναμε. Αν είχαμε όμως μηνιαία απεργία των

γονέων δεν θα επιβιώναμε. Πρέπει λοιπόν να βρεθεί ένας τρόπος για να βάλουμε

αυτές τις ουσιαστικές σκιώδεις δραστηριότητες σε ίση βάση με την αμειβόμενη

εργασία. Σύμφωνα με ένα τέτοιο σχήμα, ο χρόνος που αφιερώνεται στη φροντίδα –

για παράδειγμα – των ηλικιωμένων γονέων θα αναγνωριζόταν ως κοινωνικά αναγκαία

εργασία».

Το τεστ του precariato

Όποιος απαντήσει καταφατικά και στις τέσσερις ερωτήσεις ανήκει στο σύγχρονο

precariato:

1. Κερδίζετε 600 ευρώ τον μήνα (όριο φτώχειας), αλλά εργάζεσθε (ή παράγετε)

κάθε φορά όλο και περισσότερο;

2. Πιστεύετε ότι δεν θα έχετε την ίδια απασχόληση τα επόμενα 2-5 χρόνια;

3. Έχετε μέχρι σήμερα εργασθεί σε περισσότερες από μία δουλειές;

4. Μέσα σ’ έναν χρόνο το συνολικό εισόδημά σας μειώθηκε μέχρι και 30%;

Info

* Ούλριχ Μπεκ «Ελευθερία ή Καπιταλισμός;» Αθήνα 2005, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

* Πιέρ Ροζανβαλόν «Το νέο κοινωνικό ζήτημα» Αθήνα 2001, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

* Θεοδ. Πελαγίδη (επιμ.) «H εμπλοκή των μεταρρυθμίσεων στην Ελλάδα»

Αθήνα 2005, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ

* Ευκλείδη Τσακαλώτου «Οι αξίες και η αξία της Αριστεράς» Αθήνα 2005,

KPITIKH

* John Rawls «H δίκαιη κοινωνία» Αθήνα 2006, ΠΟΛΙΣ

* Dominique Strauss-Kahn «H φλόγα και η στάχτη» Αθήνα 2006, ΛΙΒΑΝΗΣ

* Isaiah Berlin «Κόντρα στο ρεύμα» Αθήνα 2003, SCRIPTA

Enstaseis – blog

Θα μας βρείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση:

http: //enstaseis.blogspot.com