ΟYMΠEPTΟ EKΟ: «Tο Ίντερνετ είναι ένας ανόητος Θεός»

Ο Ουμπέρτο Έκο δεν πιστεύει ότι το Ίντερνετ μπορεί να υποκαταστήσει το βιβλίο

ως αντικείμενο. Υιοθετεί την άποψη ότι «τα βιβλία ανήκουν στο είδος εκείνο των

εργαλείων που, άπαξ και επινοήθηκαν, δεν εξελίχθηκαν περαιτέρω γιατί ήταν ήδη

επαρκώς λειτουργικά, όπως το σφυρί, το πιρούνι, το κουτάλι, το ψαλίδι». Και,

ούτως ή άλλως, «το βιβλίο είναι χρήσιμο στα μπλακάουτ ή όταν κάθεσαι στα

κλαδιά ενός δέντρου ή ίσως και όταν κάνεις έρωτα». Κάποτε είχε συγκρίνει το

δίδυμο των Macintosh της Apple και των προϊόντων της Microsoft με το δίδυμο

προτεσταντισμού και καθολικισμού.

H σημερινή του άποψη για το Ίντερνετ δεν έχει αλλάξει και τόσο: «Το Διαδίκτυο

εποφθαλμιά τη θέση του Θεού. Στη «Θεία Κωμωδία», ο Δάντης κοιτάζει κατ’

ευθείαν τον Θεό και βλέπει έναν μοναδικό τόμο που περιέχει όλες τις σελίδες

του Σύμπαντος. Ο Θεός είναι για εκείνον το σύνολο της σοφίας και της

πληροφόρησης. Αλλά το Ίντερνετ», συνεχίζει ο Έκο, «ενώ είναι καλά

πληροφορημένο, δεν μπορεί να διακρίνει το καλό από το κακό. Ακόμη και αν έλεγα

ότι το Διαδίκτυο είναι θεός, θα ήταν ένας θεός πολύ βλάκας!»

Ο Ουμπέρτο Έκο είναι ένας ενθουσιώδης χρήστης του Ίντερνετ, αν και όχι

φανατικός. «Δεν κατέβασα ποτέ ένα ΜΡ3», εξομολογείται στο περιοδικό «The

Village Voice». «Και δεν σερφάρω αργά τη νύχτα». Τις πιο πολλές ημέρες, απλώς

τσεκάρει τα ηλεκτρονικά του μηνύματα και διαβάζει τον καιρό. Τα βράδια,

συνδέεται μέσω Ίντερνετ με έναν ραδιοφωνικό σταθμό για να υπάρχει λίγη μουσική

υπόκρουση. Πού και πού αγοράζει ηλεκτρονικώς κανένα μικροαντικείμενο για

συναισθηματικούς λόγους: ένα κόμικς της νεανικής του ηλικίας ή ένα

βιντεοπαιχνίδι της δεκαετίας του ’70. «Χρησιμοποιώ το Ίντερνετ με τον ίδιο

τρόπο που χρησιμοποιώ την προσωπική μου βιβλιοθήκη», λέει. «Είμαι σε ένα

διαρκές πηγαινέλα».

Υπάρχει πάντως κάτι που προβληματίζει τον Έκο, ως προς την ηλεκτρονική

αποτύπωση της πεζογραφίας. «H αληθινή λειτουργία του μυθιστορήματος είναι να

δώσει στον αναγνώστη την εντύπωση ότι η μοίρα δεν μπορεί να μεταβληθεί. Με το

ηλεκτρονικό υλικό, μπορείς να την αλλάξεις όποτε θες. Αλλά το μυθιστόρημα σου

λέει ότι η ζωή δεν αλλάζει. Αυτή είναι η δύναμή του». Όσο για τη διαδραστική

σχέση του αναγνώστη με το ηλεκτρονικό κείμενο, ο Ουμπέρτο Έκο λέει τέτοια

σχέση υπάρχει και με οποιοδήποτε βιβλίο. Τα βιβλία, πιστεύει, δεν είναι

απομονωμένα νησιά που τα διασχίζεις το ένα μετά το άλλο, γραμμικά. Είναι

σημεία συνάντησης σε ένα εκθετικά εξαπλούμενο δίκτυο. Για να διαβάσεις ένα

βιβλίο, πρέπει μερικές φορές να περάσεις από διάφορα άλλα, συσσωρεύοντας

αναρίθμητες αναφορές και κείμενα στον δρόμο. «Ήδη από την εποχή του Ομήρου

διαβάζουμε τα βιβλία υπερκειμενικά, με μη γραμμικό τρόπο. Διαβάζουμε μια

σελίδα και πηδάμε ή ξαναδιαβάζουμε κάτι που έχουμε ήδη διαβάσει».

Θυμάται σαν… υπολογιστής

Με έναν έμμεσο και πολύ ιδιαίτερο τρόπο, το Ίντερνετ συνδέεται και με το

τελευταίο βιβλίο του Ιταλού σημειολόγου, τη «Μυστηριώδη φλόγα της βασίλισσας

Λοάνα». Εκεί ο ήρωας χάνει τη μνήμη του ύστερα από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο

και προσπαθεί να την επαναφέρει ξαναβρίσκοντας ένα ένα τα αντικείμενα που τη

συγκρότησαν, ήδη από την παιδική του ηλικία (κόμικς, άλλα βιβλία, πόστερ,

προπαγανδιστικό υλικό του φασιστικού καθεστώτος). «Φορτώνει» τη μνήμη του με

δεδομένα, όπως ένας υπολογιστής, προσπαθώντας να ανασυνθέσει ψηφίδα ψηφίδα τη

χαμένη του ταυτότητα.

INFO

Ουμπέρτο Έκο, «H μυστηριώδης φλόγα της βασίλισσας Λοάνα», μτφ Έφη Καλλιφατίδη,

Εκδ. Ελληνικά Γράμματα, σελ. 596, τιμή: 22 ευρώ.