διακοπές Kοζάνη

Στην αρχαιότητα ονομαζόταν Άσκιο, στους νεώτερους χρόνους Σινιάτσικο και η

ψηλότερη κορυφή του ξεπερνά τα 2.000 μέτρα ύψος. Βρίσκεται στο κέντρο σχεδόν

της Δυτικής Μακεδονίας – ανήκει στον Νομό Κοζάνης – που ελάχιστοι έχουν

ανακαλύψει μέχρι σήμερα και στην αγκαλιά του βουνού χειμώνα – καλοκαίρι

φωλιάζει μια συστάδα από γνωστούς και άγνωστους οικισμούς, που – όλοι τους –

διαθέτουν κάτι το ξεχωριστό και, ακόμα, αυθεντικό.

Στο κέντρο της Δυτικής Μακεδονίας, στον Νομό Κοζάνης, βρίσκεται ο ορεινός

όγκος του Σινιάτσικου. Το βουνό, που είναι κωνικό και η ψηλότερη κορυφή του

φτάνει τα 2.111 μέτρα, ονομαζόταν στην αρχαιότητα Άσκιο, ίσως εξαιτίας

του άδενδρου και γυμνού εδάφους του. Οι πλαγιές του, γκρίζες και τραχιές,

είναι απότομες με μεγάλη κλίση και μόνον οι βόρειες απολήξεις του βουνού, χάρη

στα αργιλικά τους πετρώματα, είναι κατάφυτες από δάση οξιάς και γεμάτες πηγές

και ρυάκια, όπου και βρίσκουν καταφύγιο λύκοι, αετοί και πετροπέρδικες. Τον

χειμώνα το βουνό αποκτά άγρια ομορφιά με τις χιονισμένες κορυφές, ενώ το

καλοκαίρι γλυκαίνει από το ψιλό χορτάρι που καλύπτει τις πλαγιές του. Τα

σημαντικότερα χωριά του είναι τα Σισάνι, Νάματα,

Πελεκάνος, Εράτυρα, Γαλατινή και η Σιάτιστα – στις

παρυφές του Σινιάτσικου, στη μεσημβρινή πλαγιά του βουνού Βέλια.

Από χωρίου εις χωρίον

Το ταξίδι μας ξεκίνησε από το χωριό Εμπόριο, στο βουνό Μουρίκι, με το

εντυπωσιακό καστανόδασος στους πρόποδες του Ασκίου, από την πλευρά της

Εορδαίας… H περιήγηση στα χωριά του Σινιάτσικου άρχισε από το Σισάνι,

που είναι το πρώτο χωριό το οποίο συναντάμε αφήνοντας τη γραφική Βλάστη.

Κτισμένο στις παρυφές του Σινιάτσικου, σε ύψος 850 μέτρων, ανάμεσα στο

καταπράσινο τοπίο, η παλιά «Σισανιούπολη», το σημαντικό αστικό κέντρο της

ρωμαϊκής εποχής, αργότερα έγινε έδρα Μητρόπολης που μεταφέρθηκε το 1699 στη

Σιάτιστα για περισσότερη ασφάλεια και από τότε καθιερώθηκε η ονομασία

«Μητρόπολη Σισανίου και Σιατίστης». Σήμερα, το χωριό φημίζεται για τα

εξαιρετικής ποιότητας φασόλια του, που καλλιεργούνται σε τρεις ποικιλίες:

ψιλά, γίγαντες και ελέφαντες.

Για να φτάσουμε στο επόμενο χωριό, που είναι τα Νάματα, ακολουθούμε

ανηφορική παράκαμψη από τον κεντρικό δρόμο 6 χλμ, που φτάνει στα 1.240 μέτρα,

χαρίζοντας στο χωριό τον τίτλο του ορεινότερου της Κοζάνης. H παλιά Πιπιλίστα

κτίστηκε από Βλάχους κτηνοτρόφους στη βόρεια πλευρά του Ασκίου, μέσα σε ένα

τοπίο με πυκνά δάση οξιάς και τρεχούμενα νερά. Κτηνοτρόφοι εξακολουθούν να

είναι μέχρι σήμερα οι κάτοικοι του χωριού, που τον χειμώνα ερημώνει καθώς τα

κοπάδια ξεχειμωνιάζουν σε θερμότερες περιοχές.

Επιστρέφοντας ξανά στον κεντρικό δρόμο, ακολουθεί το χωριό Πελεκάνος

στις παρυφές του Ασκίου, σε ύψος 760 μέτρων, το οποίο αναφέρεται το 1797 με το

όνομα Πέλκα στον κατάλογο του Νεόφυτου της Μητροπόλεως Σιάτιστας. Εκεί

βρίσκεται και το πρώτο μεγαλιθικό μνημείο στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας

– ο «Μαγικός Κύκλος», όπου οι κάτοικοι πίστευαν στην υπερφυσική του προστασία

από τις αρρώστιες και τις κακουχίες. Το χωριό φημίζεται για το κρασί του.

H Εράτυρα δεσπόζει πάνω από την εύφορη κοιλάδα του Αλιάκμονα, κτισμένη

σε ύψος 700-800 μέτρων, ανάμεσα σε δύο βουνά του Σινιάτσικου. Μέχρι το 1928

που πήρε το όνομά της ονομαζόταν Σελίτσα και η πρώτη αναφορά γι’ αυτήν ήταν

στον κώδικα της Ζάβορδας του 1534. Ήταν από τους πλουσιότερους κτηνοτροφικούς

οικισμούς κατά τον 18ο αιώνα και ο πλούτος και το εμπόριό της προκάλεσαν την

επιβουλή των Τουρκαλβανών ληστών, που την κατέστρεψαν αρκετές φορές κάνοντας

τους κατοίκους της να την εγκαταλείψουν.

H Γαλατινή περιβάλλεται από βραχώδη υψώματα του Σινιάτσικου στα 1.030

μέτρα. Γνωστή με το όνομα Κοντσικό, είναι από τα ελάχιστα χωριά που δεν

πατήθηκαν ποτέ από Τούρκους ή ληστές. Φημισμένοι γουναράδες και κυρίως

κτιστάδες, οι κάτοικοί της μετανάστευαν με τις κομπανίες τους σε όλη τη

Βαλκανική.

Στη Σιάτιστα

Στις παρυφές του Σινιάτσικου, στη μεσημβρινή πλαγιά του βουνού Βέλια, σε ένα

τοπίο άγριας ομορφιάς με γυμνές βουνοκορφές, πάνω από τον Αλιάκμονα και σε

ύψος 950 μέτρων είναι κτισμένη η αρχοντική Σιάτιστα. Από την πρώτη στιγμή που

θα βρεθείς σε αυτήν την κωμόπολη εντυπωσιάζεσαι από την παραδοσιακή

μακεδονίτικη αρχιτεκτονική των σπιτιών της. Άλλωστε δεν είναι τυχαίο που η

πόλη έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός. Υπάρχουν πολλές

ερμηνείες για την ετυμολογία του ονόματός της. Μία από αυτές υποστηρίζει ότι

προέρχεται από τις γερμανικές λέξεις schatz (θησαυρός) και stadt (πόλη),

ελεύθερη μετάφραση του παρωνυμίου της «Φλωροχώρι». Δραστήριοι

πραματευτάδες, οι κάτοικοί της εμπορεύονταν σε χώρες του εξωτερικού και όπως

έγραψε και ο W.Μ. Leake στο βιβλίο του «Ταξίδια στη Βόρεια Ελλάδα, «όλες οι

οικογένειες της Σιάτιστας έχουν από ένα μέλος που ζει ή εμπορεύεται στην

Ιταλία, την Ουγγαρία, την Αυστρία και σε μέρη της Γερμανίας, ενώ από τους

γεροντότερους ελάχιστοι είναι εκείνοι που δεν έζησαν δέκα ή δώδεκα χρόνια της

ζωής τους σε μία από τις χώρες αυτές. H γερμανική γλώσσα μιλιέται όσο και η

ιταλική». Ήδη από τα μισά του 16ου αιώνα είχε αναπτυχθεί στην πόλη η

αμπελοκαλλιέργεια, η κατεργασία της γούνας και του δέρματος και η υφαντική. H

άνοδος του εμπορίου – τόση ώστε να την αποκαλούν Φλωροχώρι – χάρισε πλούτο,

που γίνεται εμφανής στα πολυτελή δίπατα και τρίπατα αρχοντικά της, τα οποία

έκτιζαν ασταμάτητα οι Ηπειρώτες μάστορες. Οι δύο ξεχωριστές συνοικίες, η

Γεράνεια και η Χώρα, σήμερα είναι σχεδόν ενωμένες, ενώ στα

πλαίσια των απαιτήσεων των καιρών η Σιάτιστα – εξαιρετικά οργανωμένη πόλη –

διαθέτει αρκετά μοντέρνα καφέ, αλλά και νυκτερινά κέντρα για τη διασκέδαση

ντόπιων και ξένων.

ΑΞΙΖΕΙ NA ΔΕΙΤΕ

*** Στην πλατεία της Γεράνειας, στη Σιάτιστα, την αρχαιότερη

σωζόμενη εκκλησία της Αγίας Παρασκευής (1677). Προσέξετε

ιδιαίτερα τις τοιχογραφίες και κυρίως εκείνες στον νότιο τοίχο του

νάρθηκα-γυναικωνίτη, με την απεικόνιση των αρχαίων σοφών Σόλωνα, Πλούταρχου,

Αριστοτέλη, Πλάτωνα, Θουκυδίδη και Σίβυλλας, ασυνήθιστη για χριστιανική

εκκλησία, που μαρτυρά την άνθηση της ελληνικής παιδείας στη Σιάτιστα κατά το

τέλος του 17ου αιώνα.

*** Την περίφημη Μανούσειο Βιβλιοθήκη. Στεγάζεται στο

Κουκουλίδειο Πνευματικό Κέντρο και περιλαμβάνει 35.000 τόμους, πολύ σπάνιες

εκδόσεις και χειρόγραφα των 16ου, 17ου και 18ου αιώνα. Ανάμεσά τους η

Θουκυδίδου Ξυγγραφή και τα Ελληνικά του Ξενοφώντος, που τυπώθηκαν στη Βενετία

κατά τα έτη 1502-1504.

*** Τα 30 αρχοντικά της Σιάτιστας. Απομεινάρια λαμπρού παρελθόντος

μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής του 18ου και του 19ου αιώνα, που κρίθηκαν

διατηρητέα και σιγά σιγά αναπαλαιώνονται και είναι επισκέψιμα για το κοινό.

Έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες στο αρχοντικό Δόλγκηρα, ενώ από

δωρεές πολλών κατοίκων έχουν συγκεντρωθεί παλαιά αντικείμενα και φορεσιές και

αποτελούν τη λαογραφική συλλογή που συμπληρώνει την εσωτερική του επίπλωση –

διακόσμηση. Επισκέψιμα είναι και τα θαυμάσια αρχοντικά της Πούλκως,

Νερατζόπουλου, Μανούση, Κανατσούλη, χωρίς όμως να έχουν

ολοκληρωθεί εντελώς οι εργασίες αποκατάστασής τους. Πρόκειται για πραγματικά

μνημεία αρχιτεκτονικής τόσο στην εξωτερική τους διακόσμηση όσο και στην

εσωτερική, με εκπληκτικές διακοσμητικές τοιχογραφίες, παραστάσεις από τη

μυθολογία και εικόνες από τα ταξίδια των αφεντάδων στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες

όπου είχαν τα αλισβερίσια, χρωματιστούς φεγγίτες διακοσμημένους με διάφορα

σχέδια, παραστάσεις και ποιήματα, ξυλόγλυπτα ζωγραφισμένα ταβάνια και

ζωγραφιστά ντουλάπια. Είναι απαραίτητη η εκ των προτέρων συνεννόηση με τον

Δήμο Σιάτιστας, για να προγραμματίσει ο αρμόδιος υπάλληλος τις ξεναγήσεις,

καθώς μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες απασχολείται ειδικό προσωπικό.

*** Τα αρχοντικά της Εράτυρας, του 18ου αιώνα. Εξαιρετικά

δείγματα και αυτά ευημερίας και μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής, ελάχιστα έχουν

«καταφέρει» να διασωθούν, και στη σημερινή τους κατάσταση δεν μπορούν να

συγκριθούν με εκείνα της Σιάτιστας. Πολύ ξεχωριστά είναι τα αρχοντικά

Παπαθεοδώρου, Λαζαρίδη και Χατζηγιάννη, κλειστά όμως για το κοινό λόγω έργων

συντήρησης, όπως μας είπαν κάτοικοι του χωριού.

*** Την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (1844) στην Εράτυρα,

με το μοναδικό κοίλο ξυλόγλυπτο τέμπλο στο ιερό της και το Λαογραφικό και

Εκκλησιαστικό Μουσείο.

*** Τη Μονή Κοίμησης της Θεοτόκου (1662), στο Σισάνι, με

πρωτότυπες αγιογραφίες και τις τέσσερις, διαφορετικές μεταξύ τους, μαρμάρινες

κολόνες που στηρίζουν την Αγία Τράπεζα του ναού και τον παρακείμενο βυζαντινό

επισκοπικό ναό τού 11ου αιώνα.

*** Την πολύ καλή προσπάθεια των εξήντα παιδιών του παιδικού Θεατρικού

Εργαστηρίου Δήμου Σιάτιστας και του δασκάλου τους – ηθοποιού – Γιώργου

Σουξέ, στην παράσταση με σκηνικά και κοστούμια από ανακυκλώσιμα υλικά «Ο

δρόμος με τα άχρηστα».

Παραδοσιακές γεύσεις και τοπική αγορά

Αν και το χωριό Νάματα έχει ελάχιστους κατοίκους τώρα τον χειμώνα, το

εστιατόριο (τηλ. 24630-92.334) λειτουργεί καθημερινά και εκεί θα δοκιμάσετε

ντόπια κρέατα της ώρας. Στην Εράτυρα, επίσης, λειτουργεί εστιατόριο και

το μενού εμπλουτίζεται, κυρίως τα Σαββατοκύριακα. Στη Σιάτιστα, το

εστιατόριο «Πλάτανος» (τηλ. 24650-21.066) σερβίρει εξαιρετικούς σαρμάδες

(ντολμαδάκια με αρμιά – λάχανο τουρσί) και μανιτάρια του βουνού. Παραδοσιακή

κουζίνα και νόστιμες πίτες – κιχιά – στα πολύ καλά «Γραβάδικα» (τηλ.

24650-22.711) στη Γεράνεια. Στην περιοχή παράγονται οι τύποι κρασιών ερυθρός

ξηρός, άσπρο ημίξηρο, ημίγλυκο ροζέ και γλυκό. Μην παραλείψετε το περίφημο

ρακί της Σιάτιστας, το διάσημο «λιαστό» κρασί που για πολλούς είναι εξαιρετικό

«φάρμακο», και τα γλυκά «σαλιάρια», γεμιστά με καρύδια και διάφορα μπαχαρικά!

Αγοράστε τα περίφημα φασόλια από το Σισάνι, ντόπια τυριά – μανούρι και μπάτζιο

από τα Νάματα – τουλουμίσιο από τη Γαλατινή, γλυκά κουταλιού, ενώ αν σας

αρέσουν τα δερμάτινα και τα γουναρικά, πλείστα εμπορικά καταστήματα και

βιοτεχνίες στη Σιάτιστα προσφέρουν τεράστια ποικιλία σε σχέδια και χρώματα, σε

πολύ καλές τιμές.

ΠΩΣ ΘΑ ΠΑΤΕ

H Κοζάνη απέχει 500 χλμ από την Αθήνα με την οποία συνδέεται με καθημερινά

δρομολόγια των ΚΤΕΛ και του ΟΣΕ, καθώς και των Ο.A. τρεις φορές την εβδομάδα.

H Σιάτιστα απέχει 28χλμ από την Κοζάνη και ο δρόμος είναι πολύ καλός, όπως και

εκείνος που συνδέει τα χωριά του Ασκίου μεταξύ τους. Ελαφρά δυσκολία

παρουσιάζει ο δρόμος για τα Νάματα (περίπου 7 χλμ ανάβασης στο βουνό από τον

επαρχιακό του Σισανίου), λόγω της στενότητας και της ποιότητας του οδοστρώματος.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Το παλιό ξενοδοχείο «Αρχοντικό» (τηλ. 24650-21.298), πρόσφατα

ανακαινισμένο, βρίσκεται στην οδό M. Αλεξάνδρου 1, στον κεντρικό δρόμο της

Σιάτιστας – σχεδόν ανάμεσα στις δύο μεγάλες συνοικίες Γεράνεια και Χώρα. Λίγο

έξω από το χωριό Σισάνι βρίσκεται ο ξενώνας «Μύριχος» (τηλ. 24630-92.550), με

όμορφη θέα των βουνών του Σινιάτσικου. Στο Σινιάτσικο, στη θέση Τσιλιμίγκας,

στα 1.000 μέτρα λειτουργεί καταφύγιο 60 ατόμων με τζάκι, ξυλόσομπες, νερό.

Πληροφορίες: Χιονοδρομικός Ορειβατικός Σύλλογος Πτολεμαΐδας, τηλ.

24630-27.501.

INFO

Δήμος Σιάτιστας: 24650-21.280, Κέντρο Υγείας Σιάτιστας: 24650-22.222, Ταξί

Σιάτιστας: 24650-21.791, 21.891, Ορειβατικός Σύλλογος 24650-22.805. Δήμος

Ασκίου: 24650-71.062.