Τα Χριστούγεννα πλησιάζουν και μαζί τους η εορταστική ατμόσφαιρα, η ελαφράδα,

η χαλάρωση, η παιγνιώδης διάθεση. Το παιχνίδι στις δόξες του.

Το αυθεντικό παιχνίδι είναι μια ανεξάντλητη πηγή ζωής που συγκρατεί και

προκαλεί την κατοίκηση του χρόνου. Στην εποχή μας, όμως, στις ζοφερές ημέρες

των πολέμων, που δεν έχουν τελειωμό, διαπρέπουν οι ζαβολιάρηδες και οι κακοί

παίκτες, κι έτσι όλο το οικοδόμημα του πολιτισμού κλονίζεται, οι κανόνες του

παιχνιδιού παραμερίζονται και το ιδιαίτερα γνώριμο πνεύμα του παιχνιδιού: η

ευτυχισμένη έμπνευση αντικαθίσταται από τη βαρβαρότητα και το χάος.

Ξαναδιάβασα αυτές τις ημέρες το ενδιαφέρον βιβλίο «Ο άνθρωπος και το παιχνίδι»

του Ολλανδού ιστορικού Γιόχαν Χουιζίνγκα που πέθανε εκτοπισμένος το 1945

ύστερα από τον εγκλεισμό του σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως από τα γερμανικά

στρατεύματα κατοχής.

Πρόκειται για μια διεξοδική έρευνα, η οποία συνδέει την ιστορία του πολιτισμού

με την έμφυτη ορμή του ανθρώπου προς το παιχνίδι (Άνθρωπος και Παιχνίδι –

Γιόχαν Χουιζίνγκα, Εκδόσεις Γνώση – μετ. Στ. Ροζάνης, Γερ. Λυκιαρδόπουλος).

Ο συγγραφέας αναπτύσσει μεθοδικά και υποστηρίζει ότι, οι διάφορες εκφάνσεις

του βίου των ανθρώπων: το δίκαιο, ο πόλεμος, η φιλοσοφία, η ποίηση και η τέχνη

αποτελούν όλες στο βάθος εκδηλώσεις ή μεταμορφώσεις που παραπέμπουν στη γένεση

του πολιτισμού και στην ανάγκη και την τάση του ανθρώπου να παίζει.

Είναι αυτονόητο ότι όλες αυτές οι δραστηριότητες συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με

τον χώρο.

H καλή διαχείριση του – αρμοδιότητα της αρχιτεκτονικής – δημιουργεί τις

προϋποθέσεις, τις συνθήκες, ώστε οι σχέσεις μεταξύ ανθρώπου και του χώρου να

ξεπεράσουν τη μηχανική επανάληψη μιας ανιαρής καθημερινότητας.

Επιχειρώντας να φτάσει σ’ έναν ορισμό, ο Χουιζίνγκα διαπιστώνει ότι αν

θεωρήσουμε το παιχνίδι ως μια δραστηριότητα, η οποία πραγματοποιείται μέσα σε

ορισμένα όρια χρόνου – χώρου και νοήματος σύμφωνα με αυστηρούς κανόνες,

υπάρχει ο κίνδυνος να απομακρυνθούμε από το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του που

αποτελεί και την ιδιομορφία του παιχνιδιού: την απόλαυση και τη σχέση του με

τη χαλάρωση από την ένταση της καθημερινότητας.

H φύση απαιτεί από μας όχι μόνο να μπορούμε να εργαζόμαστε καλά, αλλά και

σχολάζειν δύνασθαι καλώς. Κατά τον Αριστοτέλη η σχόλη ή ανάπαυλα αποτελεί τη

βασική αρχή του κόσμου.

H τάση και η ανάγκη για έκφραση, «κατοίκηση» οικειοποίηση του χώρου, που

συνδέεται με την απόλαυση, παραπέμπει στην αρχιτεκτονική στην οποία μόνον

έμμεσα αναφέρεται ο συγγραφέας.

Εγγενές χαρακτηριστικό του παιχνιδιού είναι ο συνδυασμός της δομικής τάξης με

την ελευθερία: της ύπαρξης ορισμένων κανόνων, οι οποίοι όμως αφήνουν άπειρες

δυνατότητες διαχείρισης και δημιουργικής ερμηνείας τους, έτσι ώστε η ελευθερία

των επιλογών και των κινήσεων να έχει ένα σταθερό πεδίο αναφοράς.

H σχέση του ατομικού με το συλλογικό – με το ομαδικό -, του παίκτη με τον

συμπαίκτη, συνδέει την αρχιτεκτονική με το παιχνίδι.

H εύκολη αποκρυπτογράφηση των κανόνων, η προφανής αναγνωσιμότητα, λειτουργεί

συχνά αρνητικά και στην αρχιτεκτονική, η ύπαρξη μιας κρυφής τάξης πίσω από τη

φαινομενική πολλές φορές αταξία, προσδίδει χαρακτηριστικά ποιότητας και

προκαλεί τον κάτοικο ή τον επισκέπτη σε μια κατοίκηση ποιητική.

Ποια είναι όμως η απόλαυση του δημόσιου χώρου, σε μια εποχή εσωστρέφειας όπου

το νόημα της κοινότητας έχει υποβαθμιστεί; Ποιος είναι ο ρόλος της

αρχιτεκτονικής όταν το ανθρώπινο σώμα με τις διαστάσεις του, τις κινήσεις του,

τις αισθήσεις του, τον χώρο που καταλαμβάνει, βγαίνει έξω από το «παιχνίδι»;

Ένα παιχνίδι που περιφρονεί την απαραίτητη ελαστικότητα των ανθρωπίνων

σχέσεων, σύμφυτη με τα θετικά χαρακτηριστικά του παιχνιδιού.

H Σουζάνα Αντωνακάκη είναι αρχιτέκτονας.

Τελευταία Νέα