Αναζήτηση
Συμπληρώθηκαν φέτος εκατόν ογδόντα χρόνια από τον θάνατο του κορυφαίου
φιλέλληνα και «πολίτη του κόσμου», του Λόρδου Βύρωνα. Το όνομά του μας
ξαναφέρνει στον νου τη μεγάλη ιδέα του ειλικρινούς φιλελληνισμού του 18ου και
των αρχών του 19ου αιώνα, όταν οι πνευματικοί άνθρωποι της Ευρώπης ερωτεύθηκαν
το αρχαιοελληνικό θαύμα και αγωνίστηκαν για την απελευθέρωση της Ελλάδας,
δίνοντας πολλοί και τη ζωή τους για την ιδεατή χώρα των ονείρων τους.
Σίγουρα, βέβαια, ο φιλελληνισμός έως τις ημέρες μας εξακολουθεί να υπάρχει ως
αξιόλογη κίνηση, με τις μεταπτώσεις και τις αμφιλεγόμενες «φιλελληνικές»
θέσεις των Άγγλων πρακτόρων της Κατοχής και του Εμφυλίου.
Για τον κορυφαίο φιλέλληνα ποιητή και κοινωνικό επαναστάτη, που έδωσε «τον
χρόνο του, την περιουσία του και τη ζωή του» για τη χώρα μας, έγιναν τα
τελευταία χρόνια ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις, όπως η ημερίδα του 1998 με τίτλο
«Μπάιρον εναντίον Έλγιν», από την Επιτροπή για την προστασία της Κληρονομιάς
του Λόρδου Βύρωνα.
Με τον ίδιο τίτλο, «Byron versus Elgin», ο Βρετανός ευρωβουλευτής Ken Coates
κυκλοφόρησε κείμενο από τις Εκδόσεις Μπέρτραντ Ράσελ, για τους Άγγλους
βουλευτές.
Πρόσφατα (2004), οι Εκδόσεις Ταξιδευτής κυκλοφόρησαν ομώνυμο βιβλίο «Μπάιρον
εναντίον Έλγιν» του Πάνου Τρίγαζη, επ’ ευκαιρία των εκατόν ογδόντα χρόνων από
τον θάνατο του Βύρωνα.
Το βιβλίο προλογίζει ο Ζυλ Ντασσέν και εμπεριέχει κείμενα των: Graham Binns,
Ken Coates, Αικατερίνης Δούκα-Καμπίτογλου, Ελένης Καρασαββίδου, Ευγενίας
Κεφαλληναίου, Χριστίνας Ντόκου, Μάριου-Βύρωνα Ραΐζη και Πέπης Ρηγοπούλου, για
τη ζωή, την πολιτική, ποιητική και επαναστατική δράση του Βύρωνα.
Επίκεντρο των κειμένων είναι η έντονη διαμαρτυρία του Βύρωνα εναντίον του
συντοπίτη του Elgin για τη σύληση και τον βανδαλισμό των μνημείων της
Ακρόπολης.
Ο Βύρωνας, στο πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα (1809 – 1811), αντικρύζοντας την
καταστροφή των μνημείων κατήγγειλε τον Elgin, με τα έργα του «Childe Harold»
και «The Curse of Minerva» («H κατάρα της Αθηνάς»). Κατά την Αικατερίνη
Δούκα-Καμπίτογλου η μορφή της Αθηνάς στο ομώνυμο ποιήμά του «καταράστηκε όχι
μόνο τον Σκωτσέζο Λόρδο Έλγιν και τους συνενόχους του που συμμετείχαν στον
«βιασμό της Αθήνας, αλλά και όλους τους Άγγλους θαυμαστές και αποδέκτες των
Γλυπτών του Παρθενώνα».
«Πρώτα στο κεφάλι πάνω αυτού που ‘κανε το κακό
η κατάρα μου θα πέσει – σ’ αυτόν και στη γενιά του ολόκληρη:
χωρίς μια σπίθα νιότης φωτιάς
θάν’ οι γιοι του όλοι σαν τον γεννήτορα ανόητοι». (στ. 163-166).
Όπως γράφει η Πέπη Ρηγοπούλου: «Ο Byron είναι μαζί ο απόγονος του Άμλετ και ο
πρόγονος του Μαγιακόφσκι αλλά και του Τζέιμς Ντιν και του Τσε Γκεβάρα». Είναι,
με άλλα λόγια, «ο έφηβος της αέναης επανάστασης» που αγάπησε έως θανάτου τη
χώρα μας, προσφέροντας και τη ζωή του από τις κακουχίες του πολέμου στις 19
Απριλίου 1824 στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, έστω και αν πρέσβευε πως για έναν
αγωνιστή είναι καλύτερα να πάει από σφαίρα παρά από βήχα στο στήθος του».
Παρά ταύτα, δημιούργησε «ένα μέτρο για όλους όσους θέλουν να συνυπάρξουν η
ζωή, η πράξη και η ποίηση». Μάλιστα, κατά τον Πάνο Τριγάζη, μέσα από το
«κοντράστ» συμπεριφοράς του Βύρωνα και του Έλγιν «το αίτημα της επιστροφής των
Γλυπτών του Παρθενώνα αναδύεται όχι ως ένα στενά ελληνικό θέμα, αλλά ως ζήτημα
σεβασμού σε οικουμενικές αξίες».
Ο Αντώνης Σανουδάκης είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης – συγγραφέας.
