Εισάγοντας το αφιέρωμα «Λογοτεχνία και Σινεμά» οι υπεύθυνοι του περιοδικού

τονίζουν ότι «ο κινηματογράφος δεν θα υπήρχε με τη σημερινή του μορφή χωρίς

την ακρογωνιαία στήριξη της λογοτεχνίας. Διότι στην αφηγηματική και ποιητική

Τέχνη η εφεύρεση των Λιμιέρ χρωστά την αυτονομία της: χωρίς τη “γλώσσα” του

δράματος ο κινηματογράφος θα ήταν μάλλον ένα συμπίλημα Τεχνών».

Με βάση αυτή την παραδοχή φιλοξενούν απόψεις «ειδικών» με τη διπλή ιδιότητα:

του συγγραφέα και εκείνου που ασχολείται με τον κινηματογράφο θεωρητικά ή

πρακτικά.

Μοιραία σταχυολογώ, προτρέποντας σε ανάγνωση όλων των απόψεων:

Θανάσης Βαλτινός: «Υπάρχουν ομοιότητες ποιητικής μεταξύ του αφηγηματικού

κινηματογράφου και του μυθιστορήματος κυρίως: ήρωες, δράση, δραματουργία,

χωροχρόνος κ.λπ. Όμως πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις δύο τέχνες ως διαφορετικές

μεταξύ τους. Το αμερικανικό μάρκετινγκ, ιδιαίτερα, έχει τοποθετήσει την (κακή

τις περισσότερες φορές) κινούμενη εικόνα στο κέντρο των σύγχρονων αφηγήσεων,

με ολέθριες αισθητικές συνέπειες, προκαλώντας τη σύγχυσή μας ανάμεσα στη φύση

της εικόνας και σ’ αυτή του λόγου. Ένας συγγραφέας, πάντως, που εκφράζεται

μέσα από τη λογοτεχνία δεν θα την εγκατέλειπε για να περάσει στο σενάριο.

Άσχετα, τώρα, εάν μερικοί καταπιάνονται με το μυθιστόρημα, με σκοπό να το δουν

εικονογραφημένο στη μεγάλη ή στη μικρή οθόνη. Υπάρχει κυριαρχία της εικόνας

σήμερα, δεν αντιλέγω, αλλά είναι επιφανειακή. Στο βάθος οι δύο τέχνες,

κινηματογράφος και λογοτεχνία, δεν συναντώνται αναγκαστικά».

Τάσος Γουδέλης (σε κείμενο με τίτλο «Όταν οι συγγραφείς κινηματογραφούν και

κείμενά τους»):

«Ο συγγραφέας συχνά είναι, ως σκηνοθέτης, κάποιος γοητευτικός παρείσακτος σε

έναν εξειδικευμένο χώρο: ίσως γιατί συμβαίνει ενίοτε να είναι ο μόνος, που

μπορεί να “δει” πιο καθαρά και από τον καλύτερο επαγγελματία μέσα από το φακό.

Για του λόγου το αληθές: ο Αλέξης Δαμιανός της “Ευδοκίας”, πριν απ’ όλα ήταν

ένας συγγραφέας, που σκέφτηκε να σκηνοθετήσει τις εικόνες του…».

Γιώργος Μπράμος: «Υπάρχει ένα κρίσιμο σημείο όπου η σύζευξη κινηματογράφου και

μυθιστορήματος υπονομεύεται. Ο κινηματογραφικός ρεαλισμός είναι αυθεντικός και

μοναδικός, εγκλωβισμένος στο πλάνο. H εικόνα δεν επιτρέπει παρά μόνο μία

ανάγνωση, κοινή για όλουςτους θεατές. Αντίθετα, ο μυθιστορηματικός ρεαλισμός

είναι ανοικτός στην αναδημιουργική φαντασία του αναγνώστη. Ό,τι βλέπεται έχει

μία και μόνη εικονογραφική εκδοχή, ό,τι διαβάζεται έχει πολλαπλές».

Δημήτρης Χαρίτος: «Λογικά, η πιστή μεταφορά ενός κακού βιβλίου δεν μπορεί να

είναι παρά μια κακή ταινία, όπως και η πιστή μεταφορά ενός καλού βιβλίου

πρέπει να είναι μια εξίσου καλή ταινία, διαφορετικά δεν θα είναι πιστές.

Τελικά, ο κανόνας – ευτυχώς – είναι ότι οι καλές ταινίες που κατάγονται από

λογοτεχνικά βιβλία στηρίχθηκαν στην “απιστία” τους προς το πρωτότυπο».

«ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ KAI ΤΕΧΝΕΣ»

Ιστοριογραφώντας την Αρχαιολογία

Το δεύτερο μέρος του αφιερώματος στην ιστοριογραφία της Αρχαιολογίας

αναφέρεται στην κλασική αρχαιότητα και το επιμελείται (όπως και το πρώτο για

το προϊστορικό Αιγαίο) η τακτική καθηγήτρια Αρχαιολογίας Όλγα Πολυχρονοπούλου.

Πολλά ενδιαφέροντα – και για μη ειδικούς – κείμενα, όπως αυτό του καθηγητή της

Ελληνικής Ιστορίας και Πολιτισμού στο Πανεπιστήμιο Aix – Marseille, Ι Philippe

Jockey για τη «Γέννηση της σύγχρονης Αρχαιολογίας». Ο Jockey μας γυρίζει πολύ

πίσω, στην εποχή των αρχαιοδιφών, προβάλλοντας τη μορφή του Κυριακού του

Αγκωνίτη (1391-1452): «Γιος εμπόρου, έμπορος και ο ίδιος, είναι σύνθετη

προσωπικότητα, γοητευτική και αναμφισβήτητα μοναδική. H ζωή τού τυχοδιώκτη και

εμπόρου αρχαιοτήτων, που οργώνει τη Μεσόγειο, συνδυάζεται με μια πολυμάθεια

και μια παιδεία που δεν απαντώνται εύκολα και του προσδίδουν δίχως άλλο τον

χαρακτήρα ανθρωπιστή. Τι οφείλουμε στον Κυριακό; Τη διαίσθηση ότι τα υλικά

κατάλοιπα (μνημεία, επιγραφές) είναι, όπως αναφέρει ο ίδιος, «πιο αξιόπιστοι

μάρτυρες της Κλασικής Αρχαιότητας από ό,τι τα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων».

Κι από τις απαρχές στη σύγχρονη ιστορία της αρχαιολογίας με ένα μελέτημα του

καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Θανάση Καλπαξή, ο

οποίος θίγει ένα θέμα που απασχολεί τους τελευταίους αιώνες αρχαιολόγους,

κράτος και πολίτες: Καταστρέφοντας αρχαιότητες «χάριν συμφερόντων των

ζώντων»… Ο μελετητής θυμίζει τις διχογνωμίες για τη συνολική αναστήλωση του

Παναθηναϊκού Σταδίου και για το χτίσιμο του Ζαππείου πάνω στα ερείπια αρχαίου

οικοδομήματος. Διδακτικό κείμενο, για όσους δεν βλέπουν μόνο το μαύρο και το

άσπρο και επομένως η κατάληξη του Καλπαξή δεν ξαφνιάζει:

«H μόνη “αντικειμενική” απάντηση που επιδέχεται το ερώτημα αν τα συμφέροντα

των ζώντων προέχουν των συμφερόντων της τεκμηρίωσης του παρελθόντος είναι

εκείνη που εκάστοτε θα δώσει η, και από αυτές τις δύο παραμέτρους

διαμορφούμενη, πραγματικότητα της καθημερινής μας ζωής».

«NEA ΕΣΤΙΑ»

Οι «ωραίες ψυχές» του τρόμου

Με το δεύτερο μέρος του ιστορικού δοκιμίου περί – ας το πούμε χονδρικά –

τρομοκρατίας τού Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ ξεκινάει το έτσι ή αλλιώς πολύ

ενδιαφέρον τεύχος του περιοδικού. Αναφερόμενος στις τρομοκρατικές επιθέσεις

και δολοφονίες στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, ο

Εντσενσμπέργκερ θα σημειώσει:

«H ατομική τρομοκρατία βασίζεται στην πεποίθηση πως η Ιστορία κατευθύνεται από

τους αυτοκράτορες, τους βασιλιάδες και τους προέδρους, μια πεποίθηση που τη

συμμερίζονται επίσης οι αυτοκράτορες, οι βασιλιάδες και οι πρόεδροι. Κανένας

βομβιστής δεν μπορεί να κινητοποιήσει τις μεγάλες και ανώνυμες κοινωνικές

δυνάμεις: το τεχνικό και βιομηχανικό δυναμικό, την κατάσταση των κοινωνικών

τάξεων, την κατανομή του πλούτου και τον διοικητικό μηχανισμό. Αυτός είναι ο

λόγος που κανένας τρομοκράτης της σύγχρονης εποχής δεν έγινε πραγματικά

διάσημος».

Στο ίδιο, ας πούμε, «κλίμα» εντάσσεται και το κείμενο του Σταύρου Ζουμπουλάκη

για τις ιστορικοπολιτικές πηγές της εγχώριας μεταπολιτευτικής τρομοκρατίας,

που εκκινεί από το βιβλίο του Θεσσαλονικιού Τάσου Δαρβέρη (1944-1999) «Μια

Ιστορία της Νύχτας, 1967-1974», που πρωτοκυκλοφόρησε το 1983 από τις Εκδόσεις

Τρίλοφος της Θεσσαλονίκης και επανεκδόθηκε πριν από έναν χρόνο από το

«Βιβλιοπέλαγος», με εισαγωγή του Αντώνη Λιάκου και του Γιάννη Παπαθεοδώρου. In

memoriam του «Οραματιστών του Απολύτου»…

«ΔΙΑΒΑΖΩ»

200 βιβλία

Στο τελευταίο (διπλό) τεύχος του περιοδικού είκοσι συνεργάτες του επιλέγουν

και παρουσιάζουν 200 βιβλία «που θα αφήσουν εντονότερα το στίγμα τους το

2003». H επιλογή περιλαμβάνει βιβλία ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας, μελέτες,

δοκίμια, βιβλία τεχνών, γλώσσας, ιστορίας, πολιτικής, οικονομίας κ.ά. Οι

επιλέγοντες πιστεύουν ότι «και οι πιο απαιτητικοί αναγνώστες θα βρουν, σε

μερικά έστω από τα προτεινόμενα βιβλία, ένα δροσερό απάγκιο στις θερμές μέρες

του καλοκαιριού». Στο αφιέρωμα που επιμελήθηκε η Λίνα Πανταλέων παρουσιάζουν

και προτείνουν: Θ. Αντ. Βασιλείου, T. Δημητρούλια, Φ. Δ. Π. Δρακονταειδής, Λ.

Εξαρχοπούλου, K. Καλημέρης, A. Καλογνωμής, K. Καρακώτιας, Π. Κρημνιώτη, H.

Μαγκλίνης, K. Δ. Μαλαφάντης, Λ. Πανταλέων, M. Πανώριος, Γ. Σ. Παπαδάτος, H.

Παπαλέξης, T. Παππάς, Ά. Σουλογιάννη, B. Σπαθή, M. Φάις, B. Χατζηβασιλείου, X. Χρυσόπουλος.

ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ

* «ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ»: Δ. Αιγηνίτου 34, Αθήνα – 115 28. Τηλ. 210-7245.553.

* «ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ KAI ΤΕΧΝΕΣ»: Πλατεία Καρύκη 10, Αθήνα – 102 37. Τηλ. 210-3253.246.

* «NEA ΕΣΤΙΑ»: Ευριπίδου 84, Αθήνα – 105 53. Τηλ. 210-3213.030.

* «ΔΙΑΒΑΖΩ»: A. Μεταξά 26, Αθήνα – 106 81. Τηλ.: 210-3301.313.

Τελευταία Νέα