Ο βοτανολόγος του Χολομόντα

Σκύβοντας να περάσω τη μικρή πόρτα του ισογείου, η καρδιά μου σφίχτηκε.

Χιλιάδες είδη φυτών ταξινομημένα και κρεμασμένα στους τοίχους, μαζί με τον

χρωματικό τους κώδικα, προσπαθούν να αντισταθούν στον χρόνο, αλλά τελικά

ξεθωριάζουν. Μαζί τους ξεθωριάζει και η μνήμη, η πνευματική διαύγεια ενός

σπάνιου Έλληνα βοτανολόγου, που έχει τιμηθεί δύο φορές από την Ακαδημία Αθηνών

και έχει συνεργαστεί για πολλά χρόνια με ελληνικά και ξένα πανεπιστήμια. Ο κ.

Χαριστός, έχοντας ξεπεράσει τα 80 χρόνια σε ηλικία, βλέπει έναν τοίχο γεμάτο

με κάδρα βραβείων και κουνάει το κεφάλι… «Αυτά κάτι λένε… αλλά εγώ δεν

είμαι σε θέση να σας μιλήσω». Φράσεις κλισέ τού έρχονται κάποιες στιγμές:

«Γεννήθηκα στα 1920… γράφω συνεχώς… συνέλεξα χιλιάδες φυτά απ’ όλη την

Ελλάδα, αλλά προτίμησα τα βράχια και τα βουνά της Μακεδονίας… είμαι Μακεδών,

όπως γνωρίζετε… 50 χρόνια ασχολούμαι με τη συστηματική βοτανική…». Η

γυναίκα του, η κ. Ευθυμία, με παρακαλεί να μην του κάνω ερωτήσεις… δεν είναι

σε θέση να μου απαντήσει. Εκείνη όμως μπορεί και η μικρή συνομιλία μαζί της

είναι αποκαλυπτική:

«Μαζί πηγαίναμε και συλλέγαμε φυτά. Το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής μας

το ζήσαμε στα βουνά. Ξεκινούσαμε στις 5 το πρωί και στις 12 ήμασταν πίσω. Μετά

τη συλλογή η δουλειά ήταν περισσότερη… να τα στεγνώσεις… στοίβες τα

στυπόχαρτα, να τα ταξινομήσεις ο ίδιος στη συνέχεια. Το καθένα από τα φυτά που

βλέπεις έχει και τη δική του ιστορία, που την έχει γράψει ο Χαριστός με κάθε

λεπτομέρεια… ακόμα και πόσα χρώματα δίνει το κάθε φυτό. Άλλο χρώμα δίνει το

ολοκληρωμένο, άλλο με το ριζικό σύστημα, άλλο με το φύλλο, άλλο με το άνθος.

Και να φανταστείς όλη αυτή τη δουλειά την έχει κάπου καταχωνιάσει και δεν

ξέρει ούτε ο ίδιος, ούτε με αφήνει να ψάξω!».

Στο βιβλίο που μου χάρισε ο κ. Χαριστός «Δρυς. Το ιερόν δένδρον του Διός και η

βασίλισσα του δάσους» γράφει στο οπισθόφυλλο: «Συνεργασίαι και Προσφοραί

υπηρεσιών: Βοτανικόν Μουσείον Γουλανδρή – Υπουργείον Γεωργίας – Πανεπιστήμιον

Αθηνών και Θεσσαλονίκης – Συμβούλιον Προστασίας Φυσικού Περιβάλλοντος

υπουργείου Βορείου Ελλάδος…» και ο κατάλογος συνεχίζεται. Μα πού πήγαν όλοι

αυτοί τώρα που τους χρειάζεται; Την ίδια απάντηση γυρεύει και η κ. Ευθυμία.

«Το πανεπιστήμιο τον ήθελε μονάχα για δουλειά. Πήγαινε καθημερινά και

ταξινομούσε όλα τα φυτά τους γιατί δεν ήξεραν την κοινή τους ονομασία, μονάχα

την επίσημη επιστημονική. Ο Χαριστός απ’ όπου μάζευε φυτά κατέγραφε και την

κοινή, την τοπική ονομασία τους. Όσα όμως και να μαζεύαμε, ό,τι και να

πουλούσαμε από ένα μαγαζάκι που είχαμε με φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά,

καταφέρναμε να βγάζουμε ένα μεροκάματο ίσα για να ζήσουμε, τίποτε παραπάνω.

Και τώρα κανείς δεν μας ξέρει, ούτε το πανεπιστήμιο, ούτε το Ίδρυμα Γουλανδρή

όπου ο Χαριστός έχει συλλέξει και ταξινομήσει τα περισσότερα φυτά της

συλλογής… θυμάμαι ότι τότε είχε νοικιάσει ένα διαμέρισμα στη Σαλονίκη και

επειδή δεν μας έφταναν τα λίγα χρήματα που έπαιρνε, εγώ εργαζόμουν παράλληλα

και σε τυπογραφείο. Πάλι καλά, μεγαλώσαμε και δύο παιδιά…».

Ρωτώ την κ. Ευθυμία αν εξακολουθούν τα φυτά να την γοητεύουν και η απάντηση

είναι ιδιαίτερα σκληρή: «Εμείς που έχουμε δουλέψει γι’ αυτά, τα αγαπάμε. Οι

άλλοι τα πατάνε. Ακόμα και όταν ταξιδεύω τα παίρνει το μάτι μου στην άκρη του

δρόμου και μου έρχεται το όνομά τους, οι ιδιότητές τους… τα εκτιμώ, πώς να

σου πω. Όσο για τον Χαριστό που τον βλέπεις έτσι σήμερα… όλη η ζωή του

πέρασε μέσα στα φυτά. Τα αγάπησε περισσότερο από την οικογένειά

του…περισσότερο από εμάς!».

Η φύση είναι γιατρός

Ο κ. Χαριστός κουνάει καταφατικά το κεφάλι και συμφωνεί στην ερώτηση, αν στη

φύση βρίσκεται ο καλύτερος γιατρός. Η κ. Ευθυμία εξηγεί: «Όλα τα φυτά έχουν

φαρμακευτικές ιδιότητες, ακόμα και τα αρωματικά. Ο Χαριστός έχει μονάχος του

ερευνήσει και καταγράψει τις θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών. Η φύση είναι

ένας γιατρός, αλλά θέλει υπομονή. Αν πάρεις ένα αφέψημα π.χ. από τσουκνίδα για

φάρμακο, θέλεις τουλάχιστον 1 εβδομάδα για να δεις καλυτέρευση. Αλλά δυστυχώς

εμείς οι Έλληνες δεν έχουμε υπομονή. Με το πρώτο αφέψημα περιμένουμε ότι θα

γίνουμε καλά. Το φυτικό φάρμακο θέλει υπομονή, αλλά έχει και ένα μεγάλο καλό.

Όσο και να πιείς δεν έχεις παρενέργειες. Δεν είναι όπως τα χάπια, τα χημικά

που χρησιμοποιούμε».

INFO

Ο κ. Παύλος Χαριστός έχει βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών για το πρώτο

βιβλίο του «Η φαρμακευτική χλωρίς της Χαλκιδικής», ενώ εδώ και καιρό έχει ένα

νέο βιβλίο έτοιμο προς έκδοση με θέμα «Τα φυτά της Ορθοδοξίας».