ο υποψήφιος «Η Χημεία είναι αυτή που μας κάνει να ερωτευόμαστε!»

Όταν λέτε ότι δύο άνθρωποι «κάνουν καλή χημεία ανάμεσά τους», κυριολεκτείτε!

Ο έρωτας, η συμπάθεια, τα συναισθήματα είναι ζήτημα χημείας. Το ίδιο και η

ζωή. Όταν ακούτε για την τρύπα του όζοντος ή το φαινόμενο του θερμοκηπίου,

στην πραγματικότητα ακούτε τις ονομασίες χημικών διεργασιών, όπως όταν πίνετε

κρασί και μπίρα, πίνετε το αποτέλεσμα μιας χημικής ζύμωσης. Ίσως επειδή σχεδόν

όλα στη ζωή είναι «ζήτημα Χημείας», στον Μεσαίωνα επιχειρήθηκαν και «μαγικές»

χημικές διεργασίες και έτσι προέκυψε η αλχημεία, που ­ ματαίως ­ αναζητούσε

την αιώνια ζωή και τη μετατροπή μετάλλων σε χρυσό. Όμως η σύγχρονη Χημεία

είναι σαφέστατη θετική επιστήμη που δεν έχει μαγικά αλλά έχει μαγεία που

αξίζει κανείς να αγαπήσει γιατί τελικά θα του λύσει πολλές από τις απορίες που

αφορούν την ίδια τη λειτουργία της ζωής.

Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Τι πρέπει να προσέξετε, ανά κεφάλαιο

Ο κ. Παν. Θεοδωρόπουλος είναι εκ των συγγραφέων του βιβλίου Χημείας Γ’

Λυκείου. Οι οδηγίες του:

Οι μαθητές που παρακολουθούν τη θετική κατεύθυνση έχοντας τις βάσεις στο

μάθημα της Σημείας από τα μαθήματα της Β’ Λυκείου πρέπει να προσέξουν τα εξής:

1. Στο 1ο κεφάλαιο να μελετήσουν αρχικά τις θεωρίες για τη δομή του

ατόμου με τους σχετικούς τύπους και να μάθουν το τροχιακό ως «χώρο» και να μην

ταλαιπωρηθούν με την εξίσωση του Schrödinger.

Στη συνέχεια, αφού μελετήσουν τη θεωρία, να δώσουν προσοχή στον πλάγιο

μνημονικό πίνακα, ο οποίος μας βοηθάει να βρίσκουμε τη δομή οποιουδήποτε

ατόμου και συγχρόνως είναι βασικό εργαλείο για την κατασκευή του περιοδικού

πίνακα, στον κανόνα του Hund και στη μέθοδο εύρεσης του ηλεκτρονικού τύπου ένωσης.

Τέλος, αφού μελετήσουν τα απλά προβλήματα του σχολικού βιβλίου, να μάθουν να

λύνουν προβλήματα σαν το ακόλουθο:

Δίνονται τα στοιχεία 12Χ και 16Ψ και ζητούνται:

Ι) Να κατανεμηθούν τα ηλεκτρόνια σε τροχιακά στα ουδέτερα άτομα των δύο στοιχείων.

ΙΙ) Σε ποια περίοδο, ποιο τομέα και ποια ομάδα ανήκει το Χ και το Ψ;

ΙΙΙ) Να συγκριθούν οι ατομικές ακτίνες, οι ενέργειες ιοντισμού και οι

ηλεκτραρνητικότητες των δύο στοιχείων.

IV) Να περιγραφούν οι ηλεκτρονικοί τύποι των οξειδίων ΧΟ και ΨΟ3 (8Ο).

V) Να συμπληρωθούν οι αντιδράσεις: ΧΟ + HCl(aq) ό

ΨΟ3 + ΝαΟΗ(aq) ό

2. Στο κεφάλαιο της Ιοντικής ισορροπίας θα πρέπει ο μαθητής, αφού

μελετήσει τα λυμένα παραδείγματα του σχολικού βιβλίου, στη συνέχεια να λύσει

τις εφαρμογές και τελικά να αντιληφθεί ότι στο κεφάλαιο αυτό πρέπει να μάθει

να μελετάει κάποια σημαντικά διαλύματα όπως:

α. HCl 10-2 Μ ή NaOH 10- 3 Μ

b. HF 0,1 Μ ή ΝΗ3 0,1 Μ

c. NaF 0,1 Μ ή NH4Cl 1 Μ

d. HF 0,1 Μ και NaF 0,3 Μ ή ΝΗ3 0,1 Μ και NH4Cl 0,2 Μ

HF 0,2 Μ και HCl 0,1 Μ ή ΝΗ3 0,3 Μ και NaOH 0,1 Μ

και διαλύματα που προκύπτουν από αναμείξεις διαλυμάτων και για το σκοπό αυτό

πρέπει να προσέξει ιδιαίτερα όσα αναφέρονται στην οδηγία του σχολικού βιβλίου

της σελίδας 116.

3. Στο 5ο κεφάλαιο, στο θέμα της «Θεωρίας δεσμού σθένους» θα πρέπει ο

μαθητής να μελετήσει προσεκτικά τα παραδείγματα του σχολικού βιβλίου και να

προσέξει ότι στις Οργανικές ενώσεις:

a. Οι απλοί δεσμοί είναι όλοι σ (σίγμα) και στο άτομο του άνθρακα που

συνδέεται με 4 απλούς δεσμούς υπάρχουν 4 ηλεκτρόνια με παράλληλα spin σε

υβριδικά τροχιακά sp3.

b. Στο διπλό δεσμό, ο ένας είναι σ (σίγμα) και ο άλλος π (πι) και στο

άτομο του C που συνδέεται με διπλό δεσμό υπάρχουν 4 ηλεκτρόνια με παράλληλα

spin εκ των οποίων τα 3 βρίσκονται σε τροχιακά sp2 και το τέταρτο σε τροχιακό p.

c. Στον τριπλό δεσμό… (κ.ο.κ.)

Για την μελέτη της υπόλοιπης ύλης του κεφαλαίου 5 θεωρούμε απαραίτητο για τους

μαθητές να κάνουν επανάληψη του εισαγωγικού μέρους της Χημείας Γενικής

Παιδείας Β’ Λυκείου με την εξής βασική άσκηση:

Να βρεθούν και να ονομαστούν τα ισομερή των άκυκλων ενώσεων με μοριακούς

τύπους: C5H12, C5H10, C5H8, C5H12O, C5H10O (αλδεύδες – κετόνες), C5H10O2 (οξέα-εστέρες).

Στη συνέχεια, στη μελέτη κάθε κατηγορίας αντιδράσεων θα πρέπει οι μαθητές να

επαναλαμβάνουν όσα γνωρίζουν από τη Β’ Λυκείου και να τα συμπληρώνουν με ό,τι

νέο υπάρχει στην ύλη της Γ’ Λυκείου.

Τις αντιδράσεις θα πρέπει να τις εμπεδώνουν με απλά θεωρητικά και

στοιχειομετρικά προβλήματα. Στοιχειομετρικά προβλήματα δεν υπάρχουν παρά

ελάχιστα στο σχολικό βιβλίο της Γ’ Λυκείου, γιατί θεωρείται ότι έχουν

εξεταστεί στη Γενική Χημεία της Β’ Λυκείου, όπως προβλεπόταν κατά τη συγγραφή

του βιβλίου.

Η πλήρης εμπέδωση της ύλης επιτυγχάνεται με τα προβλήματα διακρίσεων και

ταυτοποιήσεων. Πρέπει να μελετήσουν προσεκτικά τα πολλά παραδείγματα που

υπάρχουν στο σχολικό βιβλίο και να λυθούν οι αντίστοιχες εφαρμογές.

Τέλος, νομίζουμε ότι οι μαθητές από τον μήνα Φεβρουάριο, το αργότερο, θα

πρέπει να πληροφορηθούν τα θέματα των εισαγωγικών εξετάσεων των 2000, 2001 και

2002. Σε αυτά θα δουν ότι η ύλη και τα προβλήματα του σχολικού βιβλίου

καλύπτουν με το παραπάνω τις ανάγκες των εισαγωγικών εξετάσεων.

Η ΕΝΩΣΗ ΕΛΛΗΝΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ

Χρηστικό εργαλείο για πλήθος άλλων επιστημών

Μπορεί η Χημεία για ορισμένους να φαντάζει περίπου σαν στρυφνή και διόλου

ελκυστική γυναίκα. Όμως αυτοί δεν έχουν μάθει να την κοιτάνε σωστά. Βλέπουν

απλώς τη «μάσκα» που φορά για να προστατευθεί από τους αδαείς. Και αν τη δει

κανείς πίσω από τη μάσκα, είναι… ερωτεύσιμη, εξηγεί ο κ. Γιώργος Π.

Διαμάντης, μέλος της Επιτροπής Παιδείας της Ένωσης Ελλήνων Χημικών. Ως

γνωστόν, ο έρωτας είναι χημική διαδικασία – χώρια που αποδίδει κανείς καλύτερα

σε κάτι που αγαπά!

«Η Χημεία έχει χαρακτηριστεί σαν κεντρική επιστήμη καθώς αποτελεί χρηστικό

εργαλείο για πλήθος άλλων επιστημών, όπως Ιατρική, Βιολογία, Φαρμακολογία,

Εδαφολογία, Γεωπονία, Αρχαιολογία, Εγκληματολογία. Θα μπορούσε κάλλιστα να

θεωρηθεί και σαν τέχνη, όπου ο Χημικός συνθέτει νέα υλικά όπως ο ζωγράφος

ζωγραφίζει. Είναι η κατ’ εξοχήν επιστήμη της δημιουργίας!

Η Χημεία ξεκινά από τον «κόσμο τον μικρό, τον μέγα» των ατόμων και των μορίων.

Διερευνά και εξηγεί με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο το μυστήριο της ζωής και η

μαγεία που εκπέμπει δεν είναι μυστικιστική αλλά απόλυτα λογική και

επιστημονικά κατοχυρωμένη. Μαζί με τις αδελφές επιστήμες, της Φυσικής και των

Μαθηματικών, αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους για την ανάπτυξη της θετικής

σκέψης και εν τέλει της σύγχρονης τεχνογνωσίας.

Βέβαια η πορεία προς εξειδικευμένες σπουδές Χημείας ξεκινά από την υποχρεωτική

ακόμα εκπαίδευση και γι’ αυτό πρέπει έγκαιρα να καταδειχθεί η ομορφιά της

Χημείας, κυρίως με την ενσωμάτωση εργαστηριακής ώρας στη Μέση Εκπαίδευση.

Πρέπει να εκλείψει το κενό του μαθήματος των Φυσικών Επιστημών από την Α’

Γυμνασίου, να ξεπεραστεί το ουσιαστικό πρόβλημα της χρονικής ανεπάρκειας με

αναμόρφωση των ωρολογίων προγραμμάτων και, ασφαλώς, να εξαλειφθεί η αδικία της

εξαίρεσης του μαθήματος της Χημείας από τις Πανελλήνιες Εξετάσεις.

Η ΜΑΘΗΤΡΙΑ

Μην υποτιμήσετε το μικρό μέγεθος της ύλης

Η Ελένη Τζωάννου, φοιτήτρια σήμερα στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του

Πολυτεχνείου Αθήνας, αρίστευσε πέρυσι στο μάθημα της Χημείας. Οι συμβουλές της

για επιτυχημένη απόδοση ίσως απογοητεύσουν αυτούς που περιορίζονται στην

αναζήτηση θεμάτων «SOS», αλλά είναι καλύτερα να απογοητευτούν παρά να μη

γράψουν:

«Για να πετύχει κανείς καλή επίδοση στο μάθημα της Χημείας θα πρέπει, όπως και

σε όλα τα μαθήματα, να κάνει μια συνεχή, μεθοδική, καλά οργανωμένη και σε

βάθος μελέτη του μαθήματος. Επειδή η ύλη της Χημείας, σε σύγκριση με αυτή των

άλλων μαθημάτων, είναι μικρή υπάρχει ο κίνδυνος να την παραμελήσει κανείς,

νομίζοντας ότι μπορεί να τη διαβάσει τους τελευταίους μήνες. Αυτό όμως είναι

λάθος, αφού η Χημεία είναι ένα μάθημα που ξεχνιέται εύκολα και έτσι χρειάζεται

από νωρίς καλή μελέτη και πολλές επαναλήψεις. Επίσης, καλό είναι να δοθεί

ιδιαίτερη προσοχή στη θεωρία, γιατί πολλές φορές στις εξετάσεις τίθενται και

θέματα θεωρίας, στα οποία οι απαντήσεις είναι αναγκαίο να διατυπώνονται με

ακρίβεια. Επομένως, είναι απαραίτητο να διαβαστούν όλα τα κομμάτια της θεωρίας

και όχι μόνο τα λεγόμενα «SOS». Όσον αφορά τις ασκήσεις, απαραίτητο είναι να

λυθούν όλες όσες περιέχονται στο σχολικό βιβλίο. Βέβαια, οι ασκήσεις αυτές δεν

είναι αρκετές και επομένως καλό είναι να λυθούν επιπλέον ασκήσεις από κάποιο

βοήθημα. Επίσης, όσον αφορά τις εξετάσεις, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή

στις αριθμητικές πράξεις και στις ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής. Τέλος,

οργανώστε καλά τη μελέτη του τελευταίου μήνα, ώστε να προλάβετε να επαναλάβετε

καλά τόσο τη θεωρία όσο και τις ασκήσεις!».

Ο ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΤΗΣ

Τεκμηριωμένες απαντήσεις

Πάνω από 20 χρόνια βαθμολογεί γραπτά και την τελευταία 7ετία είναι υπεύθυνος

βαθμολογικών κέντρων για το μάθημα της Χημείας, ο καθηγητής στο 2ο Λύκειο

Πεύκης κ. Τριαντάφυλλος Γανωτόπουλος. Οι συμβουλές του για τα πράγματα

που ο μαθητής πρέπει να προσέχει στις εξετάσεις, είναι συνεπώς πολύ χρήσιμες:

«Η αξιολόγηση ενός γραπτού είναι μια υπεύθυνη και επίπονη διαδικασία,

ιδιαίτερα όταν παίζει καθοριστικό ρόλο για το μέλλον του μαθητή. Ο

βαθμολογητής πρέπει να μην αδικήσει ούτε τον υποψήφιο αλλά ούτε και τους

συνυποψηφίους του. Βασικά σημεία που πρέπει να προσέχει ο μαθητής είναι τα

παρακάτω:

1. Να κατανοεί σε βάθος τα θέματα που μελετά.

2. Να διατυπώνει τους ορισμούς με σαφήνεια και επιστημονική ακρίβεια.

3. Να αντιμετωπίζει με προσοχή τις ερωτήσεις κλειστού τύπου (πολλαπλής

επιλογής κ.λπ.) όπου γίνονται συχνά λάθη από απροσεξία.

4. Σε θέματα θεωρίας να μη θεωρεί κάποια σημεία αυτονόητα, με

αποτέλεσμα να παραλείπει να αιτιολογεί αναλυτικά τις απαντήσεις. Σε μια άσκηση

ή σε ένα πρόβλημα αξιολογείται όχι μόνο το τελικό αποτέλεσμα, αλλά και η

αναλυτική και τεκμηριωμένη παρουσίαση των βημάτων που ακολούθησε ο μαθητής.

Έτσι, δεν είναι δυνατόν να παρουσιάζει λύση χωρίς να αναγράφει τη χημική

εξίσωση που περιγράφει το φαινόμενο, χωρίς να γράφει μονάδες ή χωρίς να

αναφέρει τον νόμο στον οποίο βασίστηκε.

Όσα παρατίθενται, πέρα από τα απαραίτητα για την ολοκληρωμένη απάντηση, δεν

λαμβάνονται υπόψη (εκτός αν αναιρούν την ορθότητα της απάντησης).

5. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στις αριθμητικές πράξεις. Ένα αριθμητικό

λάθος, μπορεί να οδηγήσει στη διαπραγμάτευση εντελώς διαφορετικής άσκησης».

Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ

Σημαντικές λεπτομέρειες στο έγχρωμο περιθώριο του βιβλίου

Ο κ. Αναστάσιος Κάλλης είναι χρόνια καθηγητής Χημείας στη Δευτεροβάθμια

Εκπαίδευση, ενώ, παράλληλα, είναι και μέλος της συγγραφικής ομάδας των

σχολικών βιβλίων Χημείας του Λυκείου. Συνεπώς, τόσο ως καθηγητής όσο και ως

συγγραφέας γνωρίζει καλά τα «μυστικά» για την επιτυχία στο μάθημα.

«Καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχία στις εξετάσεις της Χημείας Γ’

Λυκείου είναι η σωστή μέθοδος που θα ακολουθήσει ο υποψήφιος σε συνάρτηση με

το δίπτυχο καθηγητής-σχολικό βιβλίο. Ελάχιστα είναι τα «περίεργα» ή δυσνόητα

θέματα στη Χημεία, αφού όλα σχεδόν τα θέματα που έχουν δοθεί αναφέρονται στη

θεωρία και στα προβλήματα των σχολικών βιβλίων. Ο μαθητής πρέπει να

κατανοήσει, να αφομοιώσει και όχι να αποστηθίσει μεγάλης έκτασης κείμενα. Έχει

καταργηθεί, πλέον, στη θεωρία ο τρόπος εξέτασης μέσω της στείρας

απομνημόνευσης. Οι περισσότερες ερωτήσεις θεωρίας – που καλύπτουν το μισό της

βαθμολογίας – είναι ερωτήσεις κρίσεως. Πρέπει να τονίσουμε ότι στο έγχρωμο

περιθώριο του σχολικού βιβλίου αναφέρονται σημαντικές λεπτομέρειες, οι οποίες

είναι απαραίτητο να γνωρίζει ο υποψήφιος. Τα προβλήματα που δίνονται στις

εξετάσεις και αποτελούν το άλλο μισό της βαθμολογίας είναι, παρομοίως,

συνδυασμός αυτών που περιέχονται στο σχολικό βιβλίο.

Για την επίτευξη υψηλής βαθμολογίας θα πρέπει ο υποψήφιος να εξασκηθεί στη

λύση μεγαλύτερου αριθμού προβλημάτων αντίστοιχων με αυτά του σχολικού βιβλίου.

Χαρακτηριστικά εδώ αναφέρουμε ότι στο κεφάλαιο των ιοντικών διαλυμάτων, από το

οποίο έχουμε σχεδόν πάντοτε άσκηση στις εξετάσεις, το σχολικό βιβλίο περιέχει

περί τα 90 διαφορετικά μεταξύ τους προβλήματα. Τελειώνοντας, να τονίσουμε ότι

ο υποψήφιος θα πρέπει να «αντισταθεί» σε εκείνους τους καθηγητές που

υποτιμώντας τη θεωρία του σχολικού βιβλίου τη θεωρούν «εύκολη» και δεν τη

διδάσκουν, που αφήνουν τα προβλήματα του σχολικού και διδάσκουν κατευθείαν τα

δύσκολα προβλήματα των εξωσχολικών βιβλίων. Ευτυχώς, αυτοί οι καθηγητές δεν

είναι πολλοί».