Αναζήτηση
Είναι γεγονός ότι οδηγούμαστε προς μια κοινωνία όλο και πιο εγωιστική, όλο
και πιο αδιάφορη για τον Άλλο, με κυρίαρχο στοιχείο τον αγώνα του κέρδους που
εξαφανίζει την ιδιότητα του πολίτη και τον μεταμορφώνει σε πελάτη, χρεώστη,
δικαιούχο…
Σε μια τέτοια κοινωνία, τον πρώτο λόγο έχει η άποψη του μέσου ανθρώπου και όχι
η φωτισμένη άποψη. Σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον τον πρώτο ρόλο αναλαμβάνουν τα
μέσα μαζικής ενημέρωσης και όχι το σχολείο, το σχολείο που μαθαίνει τον
άνθρωπο (πρέπει να μαθαίνει) να έχει κριτική σκέψη και να μπορεί να λέγει όχι,
έχοντας επίγνωση των λόγων του. Η περίπτωση του εθνικού μας συμβόλου, που
έγινε πρώτο θέμα όλων των μέσων ενημέρωσης τις τελευταίες μέρες, ανέδειξε τις
ασυνέχειες της δημοκρατικής συμπεριφοράς μας.
Όπως είναι γνωστό, κάθε χώρα έχει τα δικά της εξωτερικά σύμβολα εξουσίας…
όσα της κληροδότησε το ιστορικό της παρελθόν. Όλα τα σύμβολα είναι συμβάσεις
και, όπως είναι φυσικό, δεν έχουν την ιδιότητα της μοναδικότητας. Πίσω απ’
αυτά πρέπει να δει κανείς τις αξίες που συμβολίζουν… και που είναι ανάγκη να
κυριαρχούν στις καρδιές των πολιτών και όχι να είναι μόνο στα κείμενα. Για
παράδειγμα, γινόμαστε συχνά μάρτυρες… πολλοί να υιοθετούν την εξωτερική
μορφή της δημοκρατίας προκειμένου να αποφύγουν το περιεχόμενό της. Η κοινωνία
μας στην περίπτωση του εθνικού μας συμβόλου έδειξε την αδυναμία αυτοπροστασίας
της, ενώ ταυτόχρονα έγινε σαφές ότι τα ΜΜΕ δεν αποτυπώνουν την πραγματικότητα,
αλλά την κατασκευάζουν και την προκαλούν.
Σε μια δημοκρατική χώρα, το σχολείο διδάσκει μόνο όσα μπορούν να γίνουν
αντικείμενο γνώσης ή αυτά που μπορούν να γίνουν κατανοητά από τον
οποιονδήποτε, π.χ. τις επιστημονικές γνώσεις, τον λόγο, και θέτει το σύνορο
μεταξύ του πνεύματος και της ψυχής. Η βασική αποστολή του σχολείου είναι να
καταστήσει τη λογική δημοφιλή και το άτομο ελεύθερο χωρίς φανατισμούς. Ο
φανατικός που είναι ελεύθερος στις κινήσεις του και δέσμιος στο μυαλό του δεν
είναι πραγματικά ελεύθερος. Ο ελληνικός λαός από παράδοση είναι βαθιά
δημοκρατικός και αντιρατσιστικός, πράγμα που το επιβεβαιώνει σε κάθε ευκαιρία.
Οι Έλληνες από τη δική τους εμπειρία γνωρίζουν ότι η μετανάστευση πρέπει να
είναι αποδεκτή, γιατί η ποικιλότητα τροφοδότησε πάντοτε τη δημοκρατία.
Ιδιαίτερα για τη χώρα μας, που γερνάει, οι νέες δυνάμεις μπορούν να συμβάλουν
στην ανανέωση και τον εμπλουτισμό της με νέα στοιχεία που θα τονώνουν τη
συνύπαρξη και την ανανέωση της δημοκρατίας.
Όπως είναι φυσικό, η ένταξη του μετανάστη στον κοινωνικό και πολιτικό (υπό τις
αναγκαίες προϋποθέσεις) ιστό της χώρας είναι αναγκαία και απαραίτητη για να
μην οδηγηθούμε στην κοινωνία των διακρίσεων. Ο μετανάστης δεν αρκεί να έχει τα
ίδια αστικά και κοινωνικά δικαιώματα, πρέπει να μπορεί κάτω από λογικές
προϋποθέσεις να αποκτά το δικαίωμα να συμμετέχει στη λειτουργία των θεσμών, να
είναι πολίτης της χώρας υποδοχής. Ο μετανάστης κρατάει τα στοιχεία της
κουλτούρας του και τα εμπλουτίζει με εκείνα της χώρας στην οποία με τη θέλησή
του εντάσσεται. Άλλωστε σε μια δημοκρατική χώρα δεν έχεις να δώσεις λογαριασμό
σε κανέναν για τις σκέψεις και τις απόψεις σου παρά μόνον έχεις την υποχρέωση
να σέβεσαι τις απόψεις του άλλου είτε πολιτικές είναι είτε θρησκευτικές.
Πρέπει να γίνει σαφές ότι η δημοκρατία δεν μπορεί να σβήσει το βάθος της
ιστορίας και των νοοτροπιών των ανθρώπων και κάθε άλμα προς το μέλλον απαιτεί
μια θεώρηση των αρετών του παρελθόντος.
Στη χώρα μας πρέπει να γίνει συνείδηση ότι η δημοκρατία αποτρέπει τις πηγές
διακρίσεων και επιβραβεύει την προσπάθεια και το ταλέντο. Το δημόσιο ελληνικό
σχολείο δίνει συνεχώς επιτυχείς εξετάσεις αντιρατσιστικής και δημοκρατικής
συμπεριφοράς και οι όποιες εξαιρέσεις έχουν τη ρίζα τους σε ατέλειες των
τελετουργιών του, που ανήκουν σε προηγούμενες αλλά και σε πρόσφατες εποχές και
που πρέπει να ξεχαστούν και ταυτόχρονα να αναθεωρηθούν. Αυτές οι τελετουργίες
παράδοσης των συμβόλων πρέπει να είναι απαλλαγμένες από λόγια που δεν έχουν
περιεχόμενο και μειώνουν ή ακόμη και εξαφανίζουν την πραγματική τους αξία.
Το κυρίαρχο για όλους μας είναι τα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη, που
αν δεν αποτελέσουν το κύριο μέλημά μας… τον λόγο θα έχουν οι βάρβαροι.
Ο καθηγητής Χρήστος Β. Μασσαλάς είναι πρύτανης του Πανεπιστημίου
Ιωαννίνων
