Η λύση για τις περιφερειακές ανισότητες στην Ε.Ε.

Η πιο άδικη επίδραση της σκληρής στερλίνας είναι ότι το κόστος της βαρύνει

περισσότερο αυτούς που δεν μπορούν να το αντιμετωπίσουν – τις λιγότερο

ανταγωνιστικές βρετανικές εταιρείες και περιφέρειες. Είναι ο βιομηχανικός

πυρήνας της χώρας που βρίσκεται στην Κεντρική Αγγλία, ο Βορράς και η Σκωτία

που υποφέρουν τη μεγαλύτερη οικονομική ζημιά. Ωστόσο, οι ανισότητες μεταξύ του

βρετανικού βορρά και νότου δεν μπορεί να είναι ευθύνη μόνο μιας υπερτιμημένης

συναλλαγματικής ισοτιμίας. Κάθε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει τις δικές της

περιφερειακές ανισότητες. Περίπου το ένα τρίτο του προϋπολογισμού της

Ευρωπαϊκής Ένωσης δαπανάται για την αντιμετώπιση των προβλημάτων των

οικονομικά αδύναμων και αποβιομηχανιζόμενων περιφερειών. Μέρος αυτού του

κόστους πέφτει και στους προϋπολογισμούς των ίδιων των χωρών-μελών της Ε.Ε.

Με μια πρώτη ματιά θα δει κάποιος ότι το πρόβλημα των περιφερειακών ανισοτήτων

μοιάζει με παζλ. Η βιομηχανία της Ευρωπαϊκής ‘Ενωσης είναι διάσπαρτη και

λιγότερο συγκεντρωμένη σε κάποια κέντρα, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των

Ηνωμένων Πολιτειών. Η βιομηχανία παραγωγής αυτοκινήτων είναι ένα

αντιπροσωπευτικό παράδειγμα. Παρά τα σύννεφα που έχουν συγκεντρωθεί πάνω από

τα εργοστάσια παραγωγής αυτοκινήτων της Βρετανίας, η Ευρώπη διαθέτει

περισσότερες παραγωγικές μονάδες αυτοκινητοβιομηχανίας σε σχέση με τις

Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό παρατηρείται σχεδόν σε όλους τους κλάδους της

ευρωπαϊκής βιομηχανίας – εξαίρεση αποτελεί η βιομηχανία χάρτου.

Οι εισοδηματικές ανισότητες μεταξύ των αμερικανικών πολιτειών είναι μικρότερες

σε σχέση με εκείνες των ευρωπαϊκών περιφερειών. Σε μελέτη που εκπόνησε

πρόσφατα το βρετανικό Κέντρο Ερευνών Οικονομικής Πολιτικής σημειώνεται ότι «οι

αμερικανικές περιφέρειες είναι περισσότερο εξειδικευμένες».

Μια δεύτερη βασική διαφορά είναι η κινητικότητα του πληθυσμού. Οι αμερικανικές

περιφέρειες που παρουσιάζουν εξειδίκευση όσον αφορά στην οικονομική

δραστηριότητα, εμφανίζουν μεγαλύτερη συνοχή και στα εισοδήματα. Τα κατά

κεφαλήν εισοδήματα είναι λιγότερο άνισα στις Ηνωμένες Πολιτείες σε σχέση με

την Ευρώπη. Και πριν αυτό αποδοθεί στην ιδιομορφία του ομοσπονδιακού

συστήματος των Ηνωμένων Πολιτειών και στην κοινή γλώσσα, αξίζει να σημειωθεί

ότι η κινητικότητα των εργαζομένων στην Ευρώπη είναι μικρότερη σήμερα σε σχέση

με τη δεκαετία του ’60.

Το πρόβλημα των περιφερειών

Το πρόβλημα αφορά κυρίως στις περιφέρειες και όχι τόσο στα κράτη-μέλη της

Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στη μελέτη ξεκαθαρίζεται ότι στα στοιχεία που αφορούν σε

εθνικό επίπεδο, το κατά κεφαλήν εισόδημα έχει συγκλίνει με την πάροδο του

χρόνου, κυρίως λόγω των πολιτικών απελευθέρωσης του εμπορίου μεταξύ των

χωρών-μελών της Ε.Ε. και την καθιέρωση της Κοινής Αγοράς. Με άλλα λόγια, το

κατά κεφαλήν εισόδημα σε χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ελλάδα έχει συγκλίνει

σε μεγάλο βαθμό με εκείνο χωρών όπως η Γερμανία και η Γαλλία. Ωστόσο, οι

φτωχές περιφέρειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι πιο φτωχές από ποτέ. Τα

εισοδήματα παραμένουν χαμηλότερα και η ανεργία υψηλότερη σε σχέση με το μέσο

όρο, ενώ οι ανισότητες είναι μεγαλύτερες από ποτέ, παρά τις τεράστιες δαπάνες

σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Έτσι, το ερώτημα είναι αν η Ευρώπη μπορεί να

αποκτήσει την εικόνα που παρουσιάζουν οι αμερικανικές περιφέρειες και αν ναι,

ποιος είναι ο τρόπος. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που μας κάνουν να πιστεύουμε ότι η

ευρωπαϊκή βιομηχανία συγκεντρώνεται και προσεγγίζει σε μορφή το μοντέλο των

Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.

Ο βαθμός συμπύκνωσης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας εξαρτάται από την επίδραση δύο

δυνάμεων. Η πρώτη από αυτές είναι η ανάγκη για πρόσβαση στις αγορές, ιδίως σε

εκείνες που το μεταφορικό κόστος παραμένει υψηλό και υπάρχουν εμπόδια για τη

λειτουργία του εμπορίου. Τα εμπόδια για το εμπόριο χαμηλώνουν συνεχώς λόγω της

καθιέρωσης της Κοινής Αγοράς και πιο πρόσφατα της δημιουργίας του κοινού

ευρωπαϊκού νομίσματος. Οι βασικές δυνάμεις που θα ωθούσαν προς αυτή την

κατεύθυνση θα ήταν η πρόσβαση σε ένα ικανό και κατηρτισμένο εργατικό δυναμικό

και η ποιότητα ζωής αυτού του εργατικού δυναμικού. Όσο περισσότερο προηγμένη

είναι μια βιομηχανία τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη για ικανό και κατηρτισμένο

εργατικό δυναμικό. Αυτή είναι μια πιεστική ανάγκη για σχεδόν όλες τις

βιομηχανίες της μοντέρνας οικονομίας, όπου κάθε τμήμα της παραγωγής γίνεται

περισσότερο εξειδικευμένο από ποτέ.

Με άλλα λόγια, υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις για να πιστεύουμε ότι ο χάρτης

της ευρωπαϊκής οικονομίας βαθμιαία αλλά σύντομα θα μοιάσει με εκείνον των

Ηνωμένων Πολιτειών. Πρόκειται για μια ριζική αλλαγή. Στην αμερικανική

αυτοκινητοβιομηχανία υπάρχει ουσιαστικά μόνο ένα βιομηχανικό κέντρο, αυτό του

Ντιτρόιτ. Με τις μισές από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 15 να διαθέτουν

βιομηχανικές μονάδες παραγωγής αυτοκινήτων, οι δυνατότητες μεταμόρφωσης της

ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας είναι σχεδόν απεριόριστες. Η μεταμόρφωση αυτή

αποτελεί τον εφιάλτη όλων όσοι εργάζονται στη βρετανική αυτοκινητοβιομηχανία.

Παράλληλα, ας σημειωθεί ότι η συγκέντρωση της παραγωγής που παρατηρείται στις

Ηνωμένες Πολιτείες δεν συνοδεύεται από μεγάλες περιφερειακές ανισότητες.

Συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Οι αμερικανικές περιφέρειες είναι περισσότερο

ίσες. Σύμφωνα με τα στοιχεία που περιλαμβάνει η μελέτη, οι διαφορές τού κατά

κεφαλήν εισοδήματος μεταξύ των αμερικανικών περιφερειών είναι οι μισές από

εκείνες μεταξύ των ευρωπαϊκών.

Οι συντάκτες της μελέτης υποστηρίζουν ότι αυτό οφείλεται στην εξειδίκευση της

παραγωγής μεταξύ των αμερικανικών περιφερειών. Κάποιες πολιτείες παράγουν

αυτοκίνητα, άλλες παράγουν αγροτικά προϊόντα και άλλες προϊόντα υψηλής

τεχνολογίας. Και στην επιτυχημένη λειτουργία αυτού του μοντέλου, δυο πράγματα

παίζουν σημαντικό ρόλο. Πρώτον, οι επιχειρήσεις συρρέουν σε έναν πόλο όταν

αυτός δημιουργείται και οι επενδύσεις αυξάνονται κατακόρυφα.

Το δεύτερο είναι η παρουσία ικανού και κατηρτισμένου εργατικού δυναμικού.

Σύμφωνα με τη μελέτη, μια αύξηση της τάξης του 10% στο μέσο όρο των χρόνων

εκπαίδευσης του τοπικού εργατικού δυναμικού αυξάνει την απασχόληση κατά 22%

έως 45%. Αυτό δείχνει ότι η Βρετανία βρίσκεται σε πολύ άσχημη θέση, αφού οι

κατά κεφαλήν δαπάνες για την εκπαίδευση μειώθηκαν δραματικά κατά τη διάρκεια

των τελευταίων τριάντα χρόνων. Ενώ τη δεκαετία του ’60 η Βρετανία βρισκόταν

στην πρώτη θέση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τώρα βρίσκεται στις τελευταίες.

Η πρόταση

Το μείγμα οικονομικής πολιτικής που απαιτείται για τη μείωση των εισοδηματικών

ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι το εξής: Αυτό

που περισσότερο από οτιδήποτε άλλο χρειάζεται μια περιφέρεια είναι ένα

εξειδικευμένο, κατηρτισμένο και προσαρμόσιμο εργατικό δυναμικό. Επίσης,

σημαντικό ρόλο θα έπαιζε και ένα κατάλληλο θεσμικό και οργανωτικό πλαίσιο που

θα προωθούσε την κινητικότητα του εργατικού δυναμικού. Οι ευρωπαϊκές

περιφέρειες πρέπει να εξειδικευτούν στις ανάγκες της παραγωγής του μέλλοντος

και να μην προσπαθούν να διατηρήσουν αυτό στο οποίο ήταν καλές στο παρελθόν.