Φως. Άπλετο φως!

Με ανοιχτό το παράθυρο στο σπίτι μου ο ήλιος λούζει το δωμάτιο. Βγαίνω στο

μπαλκόνι και χάρη στο βοριαδάκι που φυσάει, ο καταγάλανος αττικός ουρανός έχει

τις ομορφιές του. Το φως είναι λαμπρό αλλά δεν είναι σαν και εκείνο που

γνώρισα. Δεν έχει καμία απολύτως σχέση. Εδώ το φως μοιάζει να έρχεται από

επάνω προς τα κάτω… εκεί όμως έχει αντίστροφη πορεία! Σήμερα είναι η μέρα

που παρακολουθώ τον ήλιο περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Δεν περιμένω ούτε

έκλειψη ούτε κάποιο άλλο σπάνιο φυσικό φαινόμενο. Παρατηρώ απλώς την ένταση,

την αντανάκλαση, την πορεία του φωτεινού δίσκου και προσπαθώ να συγκρίνω…

όσο μπορώ. Να συγκρίνω το φως της Αθήνας με εκείνο της Δήλου… καμία σχέση!

Ένα από τα ομορφότερα και πλέον συγκλονιστικά ταξίδια που έχω πραγματοποιήσει

μέχρι σήμερα ήταν στη Δήλο, αυτό το μικρό μα τόσο σημαντικό κομμάτι γης που

βρίσκεται στο κέντρο των Κυκλάδων, στο κέντρο του Αιγαίου. Εντάξει! Το φως

στις Κυκλάδες είναι διαφορετικό, αλλά αυτό της Δήλου είναι… άλλο πράγμα. Ο

ζωοδότης ήλιος ελάχιστες φορές αφήνει τα σύννεφα να καλύψουν το ιερό νησί και

αν ρωτήσετε τους πιλότους των αεροπλάνων θα σας απαντήσουν ότι η Δήλος έχει

πάντοτε φως. Μπορεί στη Μύκονο, δίπλα ακριβώς, να έχει συννεφιά, όμως στη Δήλο

σχεδόν πάντα υπάρχει μία «τρύπα»! Από την άλλη οι γρανιτένιοι βράχοι έχουν

αυτή τη φοβερή ιδιότητα να αντανακλούν τις ακτίνες του ηλίου, με αποτέλεσμα το

μάτι να ξεγελιέται και να νομίζει πως το φως ξεπηδάει από το νησί και

κατευθύνεται προς τα πάνω. Δεν είναι φυσικά τυχαίο πως στη Δήλο γεννήθηκε ο Απόλλωνας.

Πολλοί θα θεωρήσουν λανθασμένα πως η περιήγηση σε έναν αρχαιολογικό χώρο όπως

αυτός της Δήλου δεν αποτελεί ένα ταξίδι, αλλά μια απλή επίσκεψη σε ερείπια

περασμένων αιώνων με προφανή χαρακτήρα και δεδομένα στοιχεία. Κάνουν λάθος

γιατί κάθε πατημασιά επάνω στη Δήλο «καίει», κάθε δρασκελιά σε ταξιδεύει στον

χωροχρόνο, κάθε εικόνα που αποτυπώνεις είναι μοναδική και αυθεντική, κάθε

προσπάθεια να ξεφύγεις με τη λογική κόντρα στο συναίσθημα είναι μάταιη. Το

νησί αυτό έχει τη μοναδική ικανότητα να σε γεμίζει με ενέργεια και τίποτε απ’

όσα καταφέρεις να αποσπάσεις όταν με το καλό επιστρέψεις στη «βάση» σου δεν

είναι τυχαίο. Το φως έχει περάσει και μέσα από εσένα!

Δεν έτυχε να γνωρίσω κανέναν μέχρι στιγμής που να ΜΗΝ θέλει να πάει στη Δήλο,

όπως γνώρισα και μερικούς ανθρώπους που δεν θέλουν να την εγκαταλείψουν ποτέ,

παρά το γεγονός ότι τους λείπουν όλες οι ανέσεις και οι ευκολίες ­ όχι της

Αθήνας, αλλά ενός νησιού των Κυκλάδων. Θα πρέπει να δείτε τα πρόσωπά τους να

λάμπουν για να καταλάβετε. Περισσότερο από τους Έλληνες, οι ξένοι είναι

εκείνοι που διακαώς επιθυμούν να γνωρίσουν από κοντά το ιερό νησί της

αρχαιότητας. Θα τους δείτε όλους να κατεβαίνουν από τα μικρά πλοία που

προσεγγίζουν το μικρό λιμανάκι με μια σπάνια ευλάβεια. Ταπεινά προσεγγίζουν

τον χώρο και κοντοστέκονται σε κάθε τους βήμα. Φωνές και φασαρία δεν θα

ακούσετε στη Δήλο… ακόμα και τα πιτσιρίκια αντιλαμβάνονται ότι η Δήλος είναι

κάτι «διαφορετικό» και συναρπαστικό συνάμα. Οι πάντες σωπαίνουν, ψιθυρίζουν

κόντρα στον δυνατό άνεμο και οι σιλουέτες τους, αφού περάσουν το εκδοτήριο

εισιτηρίων, χάνονται ανάμεσα στα ερείπια, εξαφανίζονται ως διά μαγείας κι ας

είναι μιλιούνια τον αριθμό. Κάποιοι «φεύγουν» λίγο περισσότερο και τοποθετούν

αναθήματα, προσφορές στους «θεούς», όπως λουλούδια που εύκολα μπορεί κάποιος

να πετύχει στον ναό της Αφροδίτης!

Δεν είμαι ούτε ο πλέον αρμόδιος ούτε και ο καλύτερος για να σας ξεναγήσω στον

υπέροχο αρχαιολογικό χώρο της Δήλου. Και εγώ διάβασα βιβλία, άκουσα ανθρώπους

να εξηγούν τι είναι αυτό που βλέπουμε, περιδιάβηκα με το στόμα ανοιχτό και

ρούφηξα ό,τι μπορούσα περισσότερο, απαθανατίζοντας μια διαφορετική ημέρα της

ζωής μου σε έναν απίστευτα μαγικό τόπο. Περπατούσα με προσοχή και οι

αποκαλύψεις δεν είχαν τελειωμό. Δεν ένιωσα ούτε μια στιγμή να κουράζομαι, δεν

κατάφερα να χορτάσω ούτε τα μάτια μου ούτε τις αισθήσεις. Το διάβασμα είναι

απαραίτητο πριν πάει κανείς στη Δήλο, για να καταλάβει περισσότερα (υπάρχουν

και ξεναγοί για τους «αδιάβαστους»), αλλά δεν είναι μονάχα η πληροφορία που

σου δημιουργεί όλο αυτό το δέος. Χρειάζεται να απελευθερώσεις όλες τις

αισθήσεις και απλώς να αφεθείς.

Όταν η Λητώ έχοντας στα σπλάχνα της το παιδί του Διός έψαχνε να βρει έναν τόπο

στην Ελλάδα για να γεννήσει, κανείς δεν την ήθελε γιατί κανείς δεν θα μπορούσε

να αντέξει την οργή της γυναίκας του Διός, της Ήρας. Απελπισμένη και διωγμένη

από παντού η Λητώ έρχεται σε ένα ασήμαντο ξερονήσι, τη Δήλο (σσ. που τότε ήταν

Άδηλος!), και την παρακαλεί να την αφήσει εκεί να γεννήσει τον Απόλλωνα:

«Έτσι φτωχό που είναι το χώμα σου ποιος άνθρωπος θα βρεθεί ποτέ να πατήσει εδώ

το πόδι του. Ούτε βόδια μπορούν εδώ να βοσκήσουν ούτε πρόβατα κι ούτε αμπέλια

και άλλα δεντρικά θα προκόψουν ποτέ επάνω σου, τέτοια ξεραΐλα που σε δέρνει.

Αν όμως γεννηθεί εδώ ο γιος μου, τότε θα μπορείς να θρέψεις τους κατοίκους σου

από ξένο χέρι, γιατί τα σφαχτά που θα κουβαλούν εδώ οι άνθρωποι να του

θυσιάσουν δεν θα έχουν μετρημό…». Αυτά είπε η Λητώ στη Δήλο (το απόσπασμα

από την «Ελληνική Μυθολογία» της Εκδοτικής Αθηνών) και εκείνη συμφώνησε με τον

όρο ότι ο γιος της Λητώς, ο Απόλλωνας, θα έφτιαχνε πρώτα επάνω της ναό και

μαντείο. Φοβόταν η Δήλος… «μήπως μόλις με δει στο φως της ημέρας έτσι

κακοτράχαλη που είμαι με καταφρονέσει και με μια κλωτσιά με αναποδογυρίσει και

με καταχωνιάσει στον βυθό της θάλασσας…». Η Λητώ ορκίζεται στα νερά της

Στύγας, η συμφωνία κλείνει, αλλά τα βάσανά της δεν τελειώνουν. Εννιά μέρες

πονάει αφόρητα, οι θεές της συμπαραστέκονται, αλλά η θεά της Γέννας, η

Ειλείθυια, βρίσκεται εγκλωβισμένη στον Όλυμπο από την Ήρα. Τελικώς

ξεγλιστράει, έρχεται τρέχοντας στη Δήλο την ίδια στιγμή που η βασανισμένη Λητώ

έχει ακουμπήσει με την πλάτη στον βράχο του Κύνθου αγκαλιάζοντας με τα δυο της

χέρια τη μοναδική φοινικιά της Δήλου. Ο χώρος έχει λουστεί στο φως την ώρα που

ο Απόλλωνας γεννιέται. Η Θέμιδα του βάζει στο στόμα νέκταρ και αμβροσία, τα

σπάργανα λύνονται από μόνα τους και ο Απόλλωνας μεγαλώνει απότομα. Είναι ο

θεός του Φωτός και της Αρμονίας, του Λόγου και της Τάξης στον κόσμο. Κάνει τα

πρώτα βήματά του επάνω στη Δήλο και εκείνη από χαρά που αξιώθηκε τέτοια δόξα

αστράφτει στο μάλαμα. Ξέρει πολύ καλά πως ο Απόλλωνας δεν θα ξεχάσει ποτέ τον

τόπο που γεννήθηκε!

Σύμφωνα με την παραλλαγή του Πινδάρου, η Δήλος ήταν νησί πλεούμενο και

ταξίδευε μέσα στο Αιγαίο κατά κει που την έσπρωχνε ο άνεμος. Οι ναυτικοί που

την προσπερνούσαν κάθε τόσο την έλεγαν Ορτυγία, αλλά οι θεοί την ονόμαζαν

Αστερία γιατί έλαμπε σαν άστρο σε σκοτεινή γη. Όταν η Λητώ πάτησε το πόδι της

επάνω στη Δήλο, τότε μονάχα την στερέωσαν με 4 κολόνες από τον βυθό της

θάλασσας να μείνει εκεί στη μέση από τα άλλα νησιά!

Αν και η Δήλος κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους, το θρησκευτικό,

πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο του Αιγαίου μνημονεύεται από τους Ίωνες που

έφτασαν στο νησί μετά το 1100 π.Χ.. Η μεγάλη ανάπτυξη και η δημοτικότητα του

Ιερού προκαλούν την ευγενική άμιλλα ανάμεσα στις πόλεις της Ιωνίας που

λαμπρύνουν το νησί με τα αμέτρητα αναθήματά τους. Στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ.

στήνονται οι περίφημοι μαρμάρινοι λέοντες, ο λαμπρός κολοσσός του Απόλλωνα και

άλλα. Οι αριστοκράτες Ναξιώτες και οι πολυπράγμονες Παριανοί συναγωνίζονται

στο ποιος θα στήσει ομορφότερα μνημεία επάνω στη Δήλο. Όλοι έχτιζαν και από

κάτι ξεχωριστό επάνω στη Δήλο, κανείς δεν κατέστρεφε, κανείς δεν επέβαλε την

κυριαρχία του με τρόπο ανίερο. Ακόμα και ο αλαζονικός Πολυκράτης, τύραννος της

Σάμου, που θέλοντας να αφιερώσει τη Ρήνεια (το γειτονικό νησί) στη Δήλο,

έφτιαξε μια τεράστια αλυσίδα και ένωσε τα δύο νησιά!

Η αθηναϊκή κηδεμονία στη Δήλο άφησε ανάμεικτα συναισθήματα. Όλοι οι τάφοι

ξεριζώθηκαν από το νησί του Απόλλωνα και πετάχτηκαν σωρηδόν στη Ρήνεια. Κανείς

πια δεν θα μπορούσε να γεννηθεί στο νησί, κανείς δεν θα μπορούσε να πεθάνει

εκεί. Η Δήλος δεν θα ήταν πατρίδα κανενός, δεν θα ήταν κτήμα κανενός, ανήκε σε

όλο τον κόσμο… το νησί ήταν και είναι Ιερό!

Η ανεξαρτησία της Δήλου (314-166 π.Χ.) φέρνει τη ραγδαία οικονομική ανάπτυξη

και μερικά από τα σημαντικότερα μνημεία όπως το Μεγάλο Θέατρο, το Στάδιο, η

Παλαίστρα της Λίμνης κ. ά που χτίζονται εκείνη την εποχή. Όταν οι Ρωμαίοι

κηρύσσουν τη Δήλο ελεύθερο από φόρους λιμάνι, τότε από ιερός χώρος

μετατρέπεται στον μεγαλύτερο εμπορικό σταθμό του Αιγαίου. Τώρα λατρεύεται το

χρήμα στη Δήλο που έχει 25.000 κατοίκους (100 π.Χ.). Το τέλος δεν αργεί να

έρθει και ο βασιλιάς του Πόντου Μιθριδάτης την καταστρέφει το 88 π.Χ. για να

την αποτελειώσει το 66 π.Χ. ο Αθηνόδωρος με τους πειρατές της Κιλικίας. Μια

αρχαία προφητεία επαληθεύεται, η Δήλος γίνεται και πάλι Άδηλος, όλα

καταστρέφονται και λεηλατούνται. Μόλις το 1873 η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή

αρχίζει τις ανασκαφές για να ξαναζήσει το ιερό και λαμπερό νησί του Αιγαίου.

Τούτα είναι τα βασικά που θα πρέπει να γνωρίζει κανείς για τη Δήλο, πριν

αρχίσει να περιδιαβαίνει στα ερείπια, πριν αρχίσει ένα ταξίδι προσωπικό

συνεπαρμένος από την αρμονία που μπορεί να συναντήσει στα χαλάσματα. Από την

άλλη στο Μουσείο μπορεί να θαυμάσει τα περίτεχνα αγάλματα, τα απίστευτα

οικιακά σκεύη, τα κοσμήματα, τα αγγεία, αλλά τίποτε δεν μπορεί να

αντικαταστήσει την αίσθηση της βόλτας. Αρκεί να μπεις σε κάποιο από τα

περίφημα δίπατα αρχοντικά της συνοικίας του Θεάτρου για να γυρίσεις τον χρόνο

πίσω, να φανταστείς τον χώρο να σφύζει από ζωή και να παρασυρθείς και εσύ

αντικρύζοντας τα υπέροχα ψηφιδωτά, τους μεγαλόπρεπους κίονες. Η ζωή των

κατοίκων εκείνης της εποχής μπορεί να ζωντανέψει γιατί τα έργα τους παρέμειναν

στο πέρασμα του χρόνου και η Δήλος προσφέρεται μοναδικά για το «πέρασμα» στον

χωροχρόνο. Το ανέβασμα στον Κύνθο, το βραχώδες ύψωμα της Δήλου, είναι

επιβεβλημένο και το αρχαίο μονοπάτι όσο ανηφορικό είναι τόσο εντυπωσιακά σε

αποζημιώνει με τη θέα που αποκαλύπτει κάτω από τα πόδια σου. Το εκκλησάκι που

θα δεις προς τη μεριά της Μυκόνου, κοντά στην παραλία της Γούρνας, δίπλα στη

συνοικία των Εβραίων, είναι της Αγίας Κυριακής. Το μάτι σημειώνει την ιερή

κυκλική λίμνη (την αποξήραναν διότι τα κουνούπια ήταν μεγάλη πληγή για τους

πρώτους ανασκαφείς), τον φοίνικα που πιάστηκε η Λητώ να ξεγεννήσει τον

Απόλλωνα, τη νεώτερη, ελληνιστική συνοικία του Θεάτρου που διατηρείται σε πολύ

καλή κατάσταση, τον χώρο των καταστημάτων του λιμανιού που βυθίζεται στη

θάλασσα, αλλά και τα διάφορα ιερά-στοές που απλώς υπάρχουν οι βάσεις τους μιας

και το πλιάτσικο ήταν απίστευτο στα χρόνια που πέρασαν. Θολώνει το μάτι εάν

σκεφτείς πόσοι και πόσοι επιτήδειοι «τρύγησαν» τον αρχαιολογικό χώρο της

Δήλου, κλέβοντας ανεκτίμητης αξίας αντικείμενα ή μάρμαρα. Δυστυχώς πρόβλημα

φύλαξης εξακολουθεί να υπάρχει στις μέρες μας και τα κρατικά κονδύλια που

αφορούν τη Δήλο δεν είναι ποτέ αρκετά.

Σημαντικό κομμάτι της μαγείας αλλά και της απίστευτης ενέργειας που εκπέμπει

αυτό το νησί είναι οι άνθρωποι που εργάζονται επάνω σ’ αυτό και μένουν σε

αντίξοες συνθήκες, έχοντας μονάχα τα απαραίτητα. Είτε είναι φύλακες είτε

αρχαιολόγοι είτε απλοί εργάτες, βλέπεις στα πρόσωπά τους το φως, την ηρεμία.

Το μάτι κοιτάει διαφορετικά, η ψυχή ήσυχη σεργιανίζει σε μονοπάτια ουσίας και

το μυαλό κόβει σαν ξυράφι. Θα περίμενε κανείς ότι η απομόνωση και οι συνθήκες

θα τους έκαναν να γκρινιάζουν, αλλά όχι… μονάχα λάμπουν! Ο Κωνσταντής έχει

φτιάξει ολόκληρη οικογένεια επάνω στο νησί και βολεύεται με τον κήπο, τα λίγα

οικόσιτα ζώα, έχοντας για διασκέδαση τη βάρκα του. Δεν χρειάζεται λούσα και

πολυτέλειες, δεν χρειάζεται τίποτε «δήθεν» σ’ αυτή τη ζωή. Την χαίρεται ώς το

μεδούλι και είναι χαμογελαστός και αισιόδοξος. Η Γεωργία πήγε στο Δημοτικό

σχολείο της Μυκόνου έχοντας μεγαλώσει στη Δήλο, αφού η μητέρα της εργάζεται

εκεί. Τον ήλιο στις ζωγραφιές της τον κάνει με πολλά χρώματα και όχι μονάχα

κίτρινο, όπως όλα τα υπόλοιπα παιδάκια. Έτσι τον βλέπει στη Δήλο… με όλα τα

χρώματά του. Τα παιχνίδια της τα έχει παρατημένα και με τις φίλες της παίζει

τους θεούς ανάμεσα στα χαλάσματα. Στους αρχαιολόγους πάντοτε λέει μια καλή

κουβέντα και τους ρωτάει για όλα όσα κάνουν. Ρουφάει τη γνώση άδολα και

χαίρεται να νιώθει πως η Δήλος της ανήκει. Συμφωνώ απόλυτα. Σε τέτοια

«παιδιά», ανεξαρτήτως ηλικίας, ανήκει η Δήλος.

ΔΙΑΔΡΟΜΗ

Το πρώτο στοιχείο που θα πρέπει να γνωρίζετε είναι ότι τον αρχαιολογικό χώρο

της Δήλου τον επισκέπτονται καθημερινά 10-15.000 άνθρωποι στους καλοκαιρινούς

μήνες. Τώρα το φθινόπωρο όλα είναι πιο ήσυχα με αποτέλεσμα να ευχαριστηθείτε

περισσότερο. Ο πιο εύκολος και σύντομος τρόπος για να επισκεφθείτε τη Δήλο

είναι με καράβι από τη Μύκονο. Έχει τουλάχιστον τρία την ημέρα. Φυσικά,

καραβάκια ξεκινούν από την Τήνο, τη Νάξο και την Πάρο, αλλά η παραμονή τους

στον αρχαιολογικό χώρο είναι σύντομη. Μη θεωρήσετε ποτέ δεδομένο το δρομολόγιο

για τη Δήλο, αφού οι αέρηδες στις Κυκλάδες δεν αστειεύονται. Το Λιμεναρχείο

μπορεί να έχει δώσει απαγορευτικό για πολλές ημέρες. Σεπτέμβριο και Οκτώβριο

πάντως τα Μπωφόρ πέφτουν! Για να γνωρίσετε τη Δήλο χρειάζεται να περπατήσετε

(συνήθως κάτω από τον λαμπρό καυτό ήλιο) για τούτο προετοιμαστείτε κατάλληλα.

Εάν χρειάζεστε ξεναγό, τότε καλό θα ήταν να μαζευτείτε πολλοί σε μία ομάδα

ώστε να σας έρθει φθηνότερα (περίπου 60.000 δρχ. κοστίζει η ξενάγηση).

Προσωπικά θα ήθελα από εδώ να ευχαριστήσω τον κ. Π. Χατζιδάκη για τη βοήθειά

του, αλλά και τον φίλο πια Νίκο Μπένο που μας ξενάγησε με τον δικό του

ιδιόμορφο αλλά ουσιαστικό τρόπο.

ΔΙΑΜΟΝΗ – ΦΑΓΗΤΟ

Επάνω στη Δήλο απαγορεύεται να διανυκτερεύσετε και καταλύματα δεν υπάρχουν.

Τόσο η προσέγγιση των πλοίων όσο και η είσοδος των επισκεπτών επιτρέπεται από

τις 8 το πρωί μέχρι τις 3 το μεσημέρι, οπότε οι φύλακες αδειάζουν τον χώρο.

Δεν θα είναι εύκολο να τα δείτε όλα με την ησυχία σας στον επιτρεπτό χρόνο,

για τούτο το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να απολαύσετε τη βόλτα σας στο

ιερό νησί. Είναι προτιμότερο να ρουφήξετε την αίσθηση, παρά να λέτε ότι

γυρίσατε τρέχοντας παντού. Δίπλα στο Μουσείο της Δήλου υπάρχει καντίνα που

σερβίρει αναψυκτικά και κάτι πρόχειρο σε όσους πεινάσουν.

ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ

Γραφείο Πληροφοριών 0289-22.259

Πληροφορίες στην Αθήνα 3250.148

Λιμεναρχείο Μυκόνου 0289-22.218