Αν ο Αδόλφος είχε φορέσει Πάμπερς…

Ένας φίλος μου είναι πεπεισμένος ότι ο εθνικός χαρακτήρας των Γερμανών, με όλα

του τα συμπλέγματα, έχει τις ρίζες του στο παρελθόν, στη σκληρή εκπαίδευση που

υπέβαλαν οι Γερμανοί τα παιδιά να χρησιμοποιούν γκιογκό.

Τα νήπια στη Γερμανία, υποστηρίζει, μαθαίνουν να κάθονται στους χαμηλούς

θρόνους επί ώρες, έως ότου «αποφασισθεί» ότι είναι πλέον καθαρά, διαδικασία

που εκτελείται σε ηλικία ιδιαίτερα τρυφερή.

Από αυτό το καθαρτήριο, στα πρώτα χρόνια της ζωής, αναδύεται ένα έθνος

τυπολατρών μηχανικών που διακατέχεται από απόψεις για την καταστροφή των

αποβλήτων με μια άσβεστη λαχτάρα για τάξη και εξουσία. Ένας Εβραίος φίλος μου,

υπενθυμίζοντας τα λόγια του Σίγκμουντ Φρόιντ, πιστεύει ότι αυτό εξηγεί τα

πάντα στη γερμανική ιστορία, συμπεριλαμβανομένου και του Ολοκαυτώματος.

Γελοίο. Τουλάχιστον αυτό πίστευα μέχρι τη στιγμή που άνοιξα την «Die Zeit»,

την πλέον διανοουμενίστικη εβδομαδιαία εφημερίδα της Γερμανίας. Εκεί ήταν θέμα

6.000 λέξεων γι’ αυτό ακριβώς το ζήτημα. Προς το παρόν, ξέχασα το Ολοκαύτωμα.

Αυτό που ο συγγραφέας ήθελε να θέσει, ήταν το αν οι Ανατολικογερμανοί ήταν

πράγματι επιρρεπείς στις νεοναζιστικές θεωρίες εξαιτίας της βάναυσης μεθόδου

της κομμουνιστικής εποχής να εκπαιδεύονται τα μωρά στη χρήση γκιογκιό. Γιατί

αυτό ισχυρίζεται ένας διακεκριμένος Δυτικογερμανός εγκληματολόγος. Ο Κριστιάν

Φάιφερ, διευθυντής του Εγκληματολογικού Ερευνητικού Ινστιτούτου της Κάτω

Σαξονίας, πιστεύει ότι η ξενοφοβία που έχει διεισδύσει στην κοινωνία της

Ανατολικής Γερμανίας έχει τις ρίζες της στους βρεφονηπιακούς σταθμούς. Ο

καθηγητής Φάιφερ αναζητούσε τους λόγους για τους οποίους οι νέοι στην

Ανατολική Γερμανία είναι τέσσερις φορές πιθανότερο να διαπράξουν ρατσιστικά

εγκλήματα απ’ ό,τι οι νέοι της Δυτικής Γερμανίας.

Η λέξη «Topfen»

Όλα καταλήγουν στη λέξη «Topfen», που υφίσταται μόνο στη διάλεκτο της

Ανατολικής Γερμανίας, και είναι παράγωγη της λέξης «Topf» που σημαίνει

ουροδοχείο-γκιογκιό. Έχει τη σημασία του «τελετουργικού» της εκπαίδευσης των

παιδιών να χρησιμοποιούν το ουροδοχείο, μια απαραβίαστη πράξη κωδικοποιημένη

με ακριβείς οδηγίες από το Πολίτμπιρό. «Μόλις το παιδί δύναται να καθίσει

χωρίς βοήθεια, ο δάσκαλος μπορεί να ξεκινήσει την εκπαίδευση της χρήσης

ουροδοχείου», αναφέρει το επίσημο εγχειρίδιο για τους βρεφονηπιακούς και

παιδικούς σταθμούς. «Οι εποχές του ουροδοχείου» ήταν η κύρια δραστηριότητα των

σταθμών και η επίμαχη εκπαίδευση, στόχος πρώτος. Υπηρετούσαν έναν ιδεολογικό

σκοπό. Μέσω των συγχρονισμένων εντερικών τους διεργασιών, τα παιδιά του

προλεταριάτου γεύονταν τις διαφορές της ζωής. Αυτά που δεν τα κατάφερναν,

παρέμεναν καθισμένα, ενώ η… εμπροσθοφυλακή μπορούσε να επιστρέψει στο

παιχνίδι. Τα κούτσουρα σύντομα πιάνονταν.

Έτσι, η Ανατολική Γερμανία έγινε η πρώτη χώρα παγκοσμίως όπου τα παιδιά

μπορούσαν να βαδίζουν ελεύθερα νωρίτερα, απαλλαγμένα από τις πάνες. Όμως τα

παιδιά-θαύματα, υποστηρίζει ο καθηγητής Φάιφερ, έφεραν ψυχικά τραύματα. Είχαν

σκοπίμως λεηλατηθεί από την αυτοτέλειά τους και η πρώτη τους αναμέτρηση με την

εξουσία κατέληγε σε εξευτελισμό και ήττα: «Οι ψυχές των παιδιών βιάστηκαν».

Δεν είχε προειδοποιήσει ο Φρόιντ για τους κινδύνους της παρέμβασης στα πρώτα

χρόνια της ανάπτυξης;

Αυταρχική πρακτική

Η Δυτική Γερμανία, από την άλλη, υπήρξε φάρος διαφωτισμού. Μετά τον πόλεμο, οι

μεγαλύτεροι στοχαστές της απασχολήθηκαν με το ερώτημα «τι έκανε τους Γερμανούς

να λατρέψουν τον Χίτλερ». Ο φιλόσοφος της σχολής της Φρανκφούρτης Τέοντορ

Αντόρνο έσυρε δριμύ κατηγορώ στις αυταρχικές εμπειρίες της νηπιακής ηλικίας.

Και έτσι, σε μια προσπάθεια να δημιουργήσει μια νέα γενιά ελεύθερων στοχαστών,

η Ομόσπονδη Δημοκρατία απαγόρευσε την εκπαίδευση των νηπίων να χρησιμοποιούν

το συγκεκριμένο σκεύος, μειώνοντας παράλληλα την πειθαρχία στους σταθμούς. Τα

παιδιά μπορούσαν να αφοδεύουν όπου ήθελαν, για όση ώρα ήθελαν. Όλα για χάρη

της αυτοέκφρασης. Ρώτησα για το θέμα, όσο διακριτικά μου επέτρεπαν οι

συνθήκες. Η λέξη «Topfen» δεν θύμιζε τίποτα στους (δυτικο) Γερμανούς φίλους.

Όμως, είχαν μεγαλώσει πολύ αργότερα, δεν υπάρχει αμφιβολία. Μία φίλη θυμόταν

τον εαυτό της να κάθεται στο βρεγμένο παντελόνι της, στο αυτοκίνητο των γονιών

της, για χρόνο που της φάνηκε αιωνιότητα και να επιδίδεται στη φοβερή δουλειά

που στο εξής θα έκανε στην τουαλέτα. Ήταν τριών χρόνων.

Κανείς από τους γνωστούς μου από την Ανατολική Γερμανία δεν έχει αναμνήσεις

από υγρές πάνες. Οι της Δυτικής Γερμανίας θεωρούν τη συγκεκριμένη εκπαίδευση

των μικρών παιδιών πρακτική ξεπερασμένη, αυταρχική. Και, ναι, παραδέχονται ότι

ίσως ερμηνεύει τον Χίτλερ.

Διάσταση και μεταξύ Βορρά – Νότου

Διάσταση επίσης προέκυψε μεταξύ Βορρά – Νότου, Λουθηρανών εναντίον Καθολικών.

Κάποιος από τις νότιες περιοχές της Γερμανίας θυμάται ότι όταν κάποτε πήγε να

μείνει σε έναν θείο του στον… σπαρτιάτικο Βορρά, εγκατέλειψε τις πάνες,

έπειτα από μία εβδομάδα. Η μητέρα, όταν πήρε πίσω τον γιο της, εξεμάνη από

αυτήν την παραβίαση των δικαιωμάτων του παιδιού της. Δεν μιλάει ακόμη με τους

συγγενείς της. Ο Νότος, παρ’ όλα αυτά, άρχισε να συμπορεύεται με τον

προοδευτικό Βορρά κατά τη δεκαετία του 1960. Ο κόσμος στην Ανατολική Γερμανία

συζητά γι’ αυτό ελάχιστα. Η εφημερίδα της Δρέσδης «Saechsische Zeitung» έλαβε

περισσότερες επιστολές γι’ αυτό το θέμα απ’ όσες για την 50ή επέτειο από τον

βομβαρδισμό της πόλης. Τι έγινε στο Σόλινγκεν, ρωτούσαν, την πόλη κοντά στην

Κολωνία όπου νέοι από τη Δυτική Γερμανία έκαψαν έναν ξενώνα προσφύγων; Στην

Ανατολική Γερμανία, πολλοί βρεφονηπιακοί σταθμοί εκτελούν το πρόγραμμά τους με

στρατιωτική ακρίβεια. Είσοδος στις 6 π.μ., πρωινό στις οκτώ και ακολουθεί μία

ώρα «ελεύθερο παιχνίδι». Έπειτα έρχεται το γεγονός της ημέρας: γκιογκιό. Δεν

τολμώ να σκεφθώ σε τι θα εξελιχθούν αυτά τα παιδιά, ύστερα από 20 χρόνια.