«Δεν υπάρχει τίποτα ζωντανό που να μην είναι ατομικό. Η υγεία μας είναι δική μας. Οι αρρώστιες μας είναι δικές μας. Οι αντιδράσεις μας είναι δικές μας –όπως και τα μυαλά μας και τα πρόσωπά μας». Αυτό γράφει στα Ξυπνήματα ο Ολιβερ Σακς, ο μεγάλος νευρολόγος και συγγραφέας που μας αποχαιρέτησε την περασμένη Κυριακή, κάνοντάς μας κοινωνούς μέχρι το τέλος στη μάχη που έδινε με τον καρκίνο. Ηταν δική του η αρρώστια, ατομική, όπως ατομικές ήταν οι αρρώστιες όλων των ανθρώπων που εξέτασε και έγραψε γι’ αυτούς με τρυφερότητα στα άρθρα του και τα βιβλία του.

Οπως γράφει στο Νιου Γιόρκερ ο αμερικανός καθηγητής Ιατρικής Τζέρομ Γκρούπμαν, δύο ήταν τα μεγάλα θέματα του Σακς: η ταυτότητα και η προσαρμογή. Κανείς ασθενής δεν είναι ίδιος με τον άλλο. Σε μια ομάδα ανθρώπων που πάσχουν από αυτισμό, ένας έχει την ικανότητα να απαγγέλλει ολόκληρα βιβλία από μνήμης, ένας άλλος κάνει υπολογισμούς με την ταχύτητα ενός κομπιούτερ, ένας τρίτος μπορεί να ακούσει ένα μουσικό κομμάτι και να το παίξει με ακρίβεια στο πιάνο. Και όλοι προσαρμόζονται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στο περιβάλλον τους. Γι’ αυτό και η αντιμετώπισή τους δεν μπορεί να εξαντλείται στη χορήγηση ενός χαπιού –χρειάζεται δημιουργικότητα, ευαισθησία και φαντασία.

Η ταυτότητα και η προσαρμογή είναι τα δύο θέματα και της ανθρωπιστικής κρίσης που αντιμετωπίζει αυτές τις ημέρες με ιδιαίτερα οξύ τρόπο ολόκληρος ο πλανήτης. Η πολυσυζητημένη φωτογραφία του πνιγμένου Αϊλάν στην παραλία της Αλικαρνασσού θύμισε και στους πιο κυνικούς ότι οι πρόσφυγες δεν είναι νούμερα, δεν είναι «σμήνη» όπως τους χαρακτήρισε ο βρετανός πρωθυπουργός, αλλά άνθρωποι με συγκεκριμένο πρόσωπο και συγκεκριμένη ιστορία που προσπαθούν να διαφύγουν από μια συγκεκριμένη πραγματικότητα. Ξαφνικά, οι πρόσφυγες απέκτησαν ταυτότητα. Η αρρώστια τους είναι ότι γεννήθηκαν σε λάθος χώρα. Και ο γιατρός, αφού έχωνε μέχρι τώρα το κεφάλι του στην άμμο, κατάλαβε επιτέλους ότι έχει να κάνει με μια κρίση ανάλογη μ’ εκείνη που είχε αντιμετωπίσει πριν από 80 χρόνια. Μόνο που αντί για τον Ααρών και τη Ραχήλ χτυπούν την πόρτα του ο Αμπντάλα και η Λατίφα.

Οι πρόσφυγες του 21ου αιώνα, όπως κι εκείνοι του 20ού, ποτέ δεν απείλησαν το ευρωπαϊκό κοινωνικό κράτος, όπως θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε οι ανοιχτοί ή συγκαλυμμένοι φασίστες. Η συμβολή τους στην οικονομία είναι μεγαλύτερη από τα επιδόματα που εισπράττουν ή τις δημόσιες δαπάνες που τους αντιστοιχούν, λέει στη Μοντ ο Ζαν – Κριστόφ Ντιμόν, υπεύθυνος Διεθνούς Μετανάστευσης στον ΟΟΣΑ. Το μόνο που χρειάζεται είναι να μειωθεί ο απαιτούμενος χρόνος για την ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Η προσαρμογή τους στη συνέχεια θα είναι ταχύτατη.

Η παρακαταθήκη που αφήνουν οι δύο διάσημοι νεκροί της εβδομάδας, ο Ολιβερ Σακς και ο Αϊλάν Κούρντι, είναι τελικά η ίδια: να γκρεμίσουμε τα τείχη που μας χωρίζουν από αυτούς που έχουν την ανάγκη μας. Οχι μόνο για λόγους αλληλεγγύης. Αλλά και για λόγους συμφέροντος.

Τελευταία Νέα