Το κουτί από ξύλο κέδρου με την τέφρα του Φιντέλ Κάστρο, καλυμμένο από την κουβανική σημαία ξεκίνησε το ταξίδι του πάνω σε στρατιωτικό κιλλίβαντα χθες από την Αβάνα προς το Σαντιάγο στα ανατολικά της χώρας, ακολουθώντας δηλαδή την αντίθετη πορεία από εκείνη που ακολούθησε ο Κάστρο στην επανάσταση του 1959. Επειτα από τέσσερις ημέρες, η τεφροδόχος θα ενταφιασθεί δίπλα από το μαυσωλείο του Χοσέ Μαρτί, ήρωα της κουβανικής ανεξαρτησίας.

Με τον Φιντέλ νεκρό και τον αδελφό του Ραούλ να έχει δεσμευθεί ότι θα παραιτηθεί από την προεδρία σε 15 μήνες, όλοι αναρωτιούνται τι σκοπεύει να κάνει ο προφανής διάδοχος Μιγκέλ Ντίαζ-Κανέλ. Ο 56χρονος μηχανικός εξελέγη πρώτος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης το 2013, σε μια κίνηση που έδειχνε πως αυτός πρόκειται να αναλάβει την εξουσία μετά την αποχώρηση των αδελφών Κάστρο. Λόγω της ηλικίας του θεωρείται σχετικά νέος μεταξύ των στελεχών της ηγεσίας του κουβανικού ΚΚ και έτσι πιστεύεται ότι μπορεί πιο εύκολα να απευθυνθεί στις νεότερες γενιές των συμπατριωτών του.

Είχε διατελέσει επικεφαλής της κομμουνιστικής Νεολαίας και από τα θέματα που προβάλλει τα τελευταία χρόνια είναι η ανάγκη για εκσυγχρονισμό των κρατικών ΜΜΕ καθώς και η βελτίωση της πρόσβασης στο Διαδίκτυο. Πάντως, δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο ποιες μεταρρυθμίσεις σκοπεύει να προωθήσει. Μέχρι τώρα, συντασσόταν πάντα με την κομματική γραμμή και απέφευγε δημόσια σχόλια για σημαντικά ζητήματα, όπως οι οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις ή οι σχέσεις με τις ΗΠΑ.

Οσοι γνωρίζουν καλά την κατάσταση που επικρατεί στο εσωτερικό της κουβανικής ηγεσίας, θεωρούν ότι η θέση του είναι ασφαλής και ότι πρέπει να κάνει κάτι πολύ τραβηγμένο ώστε να υπάρξει άλλος διάδοχος για την προεδρία.

Ο Ντίαζ-Κανέλ γεννήθηκε μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Κάστρο το 1959. Ανέβηκε σταθερά τα σκαλιά της ιεραρχίας αποφεύγοντας την υπερβολική προβολή, που οδήγησε σε πρόωρο τέλος την καριέρα άλλων στελεχών. Οι κάτοικοι της Σάντα Κλάρα ακόμα τον θυμούνται να κυκλοφορεί με ποδήλατο ως κυβερνήτη της περιοχής. Το 2003 έγινε μέλος του 14μελούς Πολιτικού Γραφείου και δέκα χρόνια αργότερα έγινε ο πρώτος Κουβανός που γεννήθηκε μετά την επανάσταση και ανέλαβε θέση αντιπροέδρου.

«Εχει το πλεονέκτημα της επιβίωσης» σχολιάζει ο Κρίστοφερ Σαμπατίνι, ειδικός επί της Κούβας στη Σχολή Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Κολούμπια. Μεταξύ των άλλων πιθανών διαδόχων που όμως η καριέρα τους διακόπηκε ήταν ο αντιπρόεδρος Κάρλος Λάγκε και ο υπουργός Εξωτερικών Φελίπε Πέρεζ Ρόκε, οι οποίοι απομακρύνθηκαν το 2009 από τον Ραούλ Κάστρο επειδή θεωρήθηκαν πολύ φιλόδοξοι και άθελά τους συνεργάστηκαν με τις ισπανικές μυστικές υπηρεσίες.

Ο Ντίαζ-Κανέλ έχει δείξει ιδιαίτερη προσοχή για να μην επισκιάσει τον Ραούλ Κάστρο, με αποτέλεσμα η δημόσια εικόνα του να είναι βαρετή. «Εχει εξαχνώσει τις φιλοδοξίες του και άρα το ερώτημα είναι ποιος θα είναι ο ρόλος του εν μέσω της παλιάς φρουράς» προσθέτει ο Σαμπατίνι. «Οι περισσότεροι προσπαθούν να τον φανταστούν να αποτελεί γέφυρα μεταξύ της νέας γενιάς και των ιστορικών στελεχών. Αυτό αποτελεί, όμως, μεγάλη πρόκληση».

Αν τελικά πράγματι γίνει πρόεδρος της Κούβας το 2018, ο Ντίαζ-Κανέλ θα ακολουθήσει 59 χρόνια εξουσίας των αδελφών Κάστρο, που έχαιραν της απόλυτης εμπιστοσύνης του στρατού. «Θα είναι ο πρώτος πολίτης πρόεδρος της επανάστασης και γι’ αυτό θα απαιτηθεί η εμπιστοσύνη των ενόπλων δυνάμεων» εξηγεί ο Αρτούρο Λέβι, πρώην πολιτικός αναλυτής για την κουβανική κυβέρνηση, η μητέρα του οποίου ήταν καθηγήτρια του Ντίαζ-Κανέλ στο πανεπιστήμιο.

Ελεγχος από τον Ραούλ

Ο Ραούλ Κάστρο, που είχε διατελέσει υπουργός Αμυνας επί 49 χρόνια, θα παραμείνει πρώτος γραμματέας του κουβανικού ΚΚ τρία χρόνια αφότου αποχωρήσει από την προεδρία, γεγονός που θα του δίνει μεγάλη εξουσία. Ο Ραούλ θα συνεχίσει να ελέγχει την κατάσταση, υποστηρίζουν πολιτικοί αναλυτές, ακόμα και από άλλη θέση.