διακοπές Kάτω από τον Όλυμπο

H σχεδόν πάντα χαμένη στα σύννεφα κορυφή του Ολύμπου, έκρυβε τον Δία από τα

βλέμματα των θνητών και ταυτόχρονα έφερνε και τις ευλογημένες, για τους

προϊστορικούς γεωργούς, βροχές. Όμως το βουνό με τις απόκρημνες πλαγιές ήταν

μάλλον ακατάλληλο για να στηθούν μεγαλοπρεπή ιερά και χώροι λατρείας, όπως θα

άξιζε στον πατέρα των θεών. Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής, οι Περραιβοί,

διάλεξαν την εύφορη κοιλάδα με τα γάργαρα νερά που βρίσκεται στα βόρεια του

Ολύμπου και εκεί λάτρευαν τον Δία. Και ως ιερός τόπος του Δία ονομάστηκε – πώς

αλλιώς – Δίον. Στα χρόνια που ακολούθησαν γνώρισε μεγάλη ακμή· τα ίχνη της

πόλης χάνονται περίπου τον 10ο αιώνα μ.X.

Στην ίδια περιοχή εγκαταστάθηκαν ύστερα από πολλούς αιώνες Βλάχοι από το χωριό

Κοκκινοπηλός (Κοκκινοπλός) και Σαρακατσάνοι, οι οποίοι είχαν τις καλύβες τους

στους πρόποδες του Ολύμπου. Το καινούργιο χωριό ονομάστηκε Μαλαθριάς

και όλοι οι ξένοι περιηγητές που πέρασαν από εκεί αναγνώρισαν στα χαλάσματα το

πάλαι ποτέ δοξασμένο Δίον της αρχαίας Μακεδονίας. Οι πρώτες επίσημες ανασκαφές

άρχισαν μετά την απελευθέρωση της Μακεδονίας και συνεχίστηκαν με πολλές

διακοπές μέχρι το 1973 όταν ο καθηγητής Δημήτρης Παντερμαλής

ανέλαβε επικεφαλής και ουσιαστικά ανέσυρε από τη λάσπη και τη λήθη το μεγαλείο

της αρχαίας πόλης. H ευαισθησία και η αγάπη των αρχαιολόγων για τους θησαυρούς

που έφεραν στο φως δεν έμεινε εκεί και σήμερα – με τις ανασκαφές να

συνεχίζονται αποκαλύπτοντας κι άλλες αρχαιότητες, όπως το εντυπωσιακό δεύτερο

ιερό του Διός Υψίστου, το οποίο αποκαλύφθηκε τον Μάιο του 2003 και

είναι πλήρες, με τον βωμό, τη στοά, τα αναθήματα και το λατρευτικό άγαλμα του

Δία – στο Δίον λειτουργεί το ωραιότερο αρχαιολογικό πάρκο της Ελλάδας,

ένας υπέροχα σχεδιασμένος αρχαιολογικός χώρος με αρχαία ιερά, ελληνιστικά και

ρωμαϊκά θέατρα, αρχαίους πλακοστρωμένους δρόμους, θέρμες με πισίνες και

ψηφιδωτά, ωδείο, ρωμαϊκά σπίτια και επαύλεις και παλαιοχριστιανικές βασιλικές,

ένας χώρος-πρότυπο για τους υπόλοιπους αρχαιολογικούς χώρους. Αν το σημερινό

Δίον δεν ήταν η εξαίρεση αλλά ο κανόνας, τότε όλη η Ελλάδα θα ήταν ένας

αρχαιολογικός παράδεισος, όχι πλέον υπό αλλά επί της γης.

Τώρα είναι ίσως η καλύτερη εποχή για μια απολαυστική βόλτα στον ιερό τόπο του

Δία, δίπλα μάλιστα στην επίσημη κατοικία του, τον πανέμορφο Όλυμπο. Συνδυάστε

την επίσκεψη με ένα πέρασμα από το γραφικότατο Λιτόχωρο (για

περιηγητικούς και πρακτικούς σκοπούς), περάστε από τη Βροντού και τα

πολύ ενδιαφέροντα ερείπια του παλιού χωριού, και καταλήξτε στην

Κονταριώτισσα για να δείτε έναν εκπληκτικό βυζαντινό ναό. Και αν δεν

έχετε προγραμματίσει και ανάβαση στα αλλοτινά θεϊκά ενδιαιτήματα του ιερού

βουνού, μπορείτε να κάνετε μια εκπληκτική διαδρομή μέσα σε υπέροχα δάση με

οξιές και μαυρόπευκα στους βόρειους πρόποδες του Ολύμπου. Ένας καλός χάρτης

και ένα καλό εκτός δρόμου όχημα θα σας πουν περισσότερα…

Το Δίον, η ιερή πόλη των Μακεδόνων

Όταν σταμάτησαν οι μετακινήσεις των φυλών και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή

οι Μακεδόνες, το Δίον άρχισε να αποκτά μεγάλη αίγλη. Ο Δίας, εξάλλου, ήταν

αγαπημένος θεός των Μακεδόνων, όπως και ο γιος του ο Ηρακλής, απόγονος του

οποίου ήταν ο Τήμενος, ο γενάρχης όλων των Μακεδόνων. Το Δίον εκτός από ιερός

χώρος λατρείας εξελίχθηκε σε μεγάλη πόλη. H ιερή πόλη των Μακεδόνων απέκτησε

λάμψη και φήμη όταν στον θρόνο της Μακεδονίας ανέβηκε ο Αρχέλαος, ο οποίος

εκτός από ωραία μνημεία και ναούς στο Δίον θέσπισε και εορτές για να τιμήσει

τον Δία και τις Μούσες (τις οποίες η Πιερία τιμούσε ιδιαιτέρως). Οι εορτές στο

Δίον διαρκούσαν εννέα ημέρες και περιελάμβαναν αθλητικούς αγώνες – τα εν Δίω

Ολύμπια – αλλά και πολλές θεατρικές παραστάσεις. Όλοι οι μεταγενέστεροι

Μακεδόνες βασιλιάδες τίμησαν και λάμπρυναν το Δίον με τελετές, θυσίες και κάθε

είδους εορτές. Ο Φίλιππος B’ ύστερα από κάθε νικηφόρα εκστρατεία ερχόταν στο

Δίον για να θυσιάσει και να ευχαριστήσει με κάθε λαμπρότητα τον Ολύμπιο Δία

για τη νίκη του. Ο Μέγας Αλέξανδρος αφιέρωσε στο Δίον ένα από τα πιο γνωστά

αριστουργήματα της αρχαιοελληνικής πλαστικής. Ήταν οι έφιπποι εταίροι, ένα

μεγαλοπρεπές σύνολο – δημιουργός του οποίου ήταν ο γλύπτης Λύσσιπος – από 25

χάλκινους έφιππους νέους Μακεδόνες, το οποίο παρίστανε τους 25 εταίρους του

Αλεξάνδρου που σκοτώθηκαν στη μάχη του Γρανικού. Το Δίον εξακολούθησε να είναι

η πανέμορφη πόλη-τέμενος των Μακεδόνων μέχρι το 220 π.X., όταν οι σχέσεις του

Μακεδόνα βασιλιά Φιλίππου E’ με την Αιτωλική Συμπολιτεία έφθασαν στο

απροχώρητο. Σε μία μάχη, ο στρατηγός των Αιτωλών Σκόπας εισήλθε στο Δίον και

το κατέστρεψε. Αργότερα οι Μακεδόνες ξαναέχτισαν το κατεστραμμένο Δίον και το

στόλισαν με ωραία μνημεία. Αυτή ήταν και η τελευταία φορά που το έκαναν γιατί

αμέσως μετά το Δίον, όπως και όλο το κράτος των Μακεδόνων, πέρασε στους

Ρωμαίους. Οι νέοι κτήτορες της ιερής πόλης συνέχισαν τη λατρεία του Δία και

αργότερα δημιούργησαν εκεί τη μία από τις τέσσερις μεγάλες ρωμαϊκές αποικίες

στη Μακεδονία, με άφθονο νερό, ωραία ρυμοτομία, λουτρά, κρήνες, αγάλματα,

ψηφιδωτά, μεγαλοπρεπή δημόσια κτίρια και ό,τι άλλο μπορούσε να τους

εξασφαλίσει ευχάριστη και άνετη διαβίωση. H παρακμή της πόλης άρχισε από τον

5ο αιώνα μ.X. και οι κάτοικοί της συνεχώς την εγκατέλειπαν, πιθανόν εξαιτίας

των πλημμυρών του γειτονικού ποταμού Βαφύρα. Τελευταία γραπτή αναφορά για την

ιερή πόλη του Δία υπάρχει σε κείμενα του 10ου αιώνα και από τότε ένα σημάδι

μόνο στους μεσαιωνικούς χάρτες υπενθύμιζε περισσότερο τη μνήμη παρά την ύπαρξη

μιας πόλης κάτω από τη λάσπη του ποταμού.

Αξίζει να δείτε

Ιστορικές διαδρομές στο Δίον

* Το ιερό της Ίσιδος (θεά της αρχαίας Αιγύπτου, η οποία όμως λατρεύτηκε

σε όλη την ρωμαϊκή αυτοκρατορία), ένα από τα ομορφότερα αρχαία ιερά της

Ελλάδας, πλημμυρισμένο από νερό με τα κτίρια να φαίνονται σαν να αναδύονται

μέσα από την υγρή βλάστηση. Τοίχοι πλινθόκτιστοι και μισογκρεμισμένοι,

μαρμάρινες βάσεις αγαλμάτων, σπασμένοι και μισοβυθισμένοι κίονες, μαρμάρινα

μέλη από βωμούς και μαρμάρινα σκαλοπάτια να γυαλίζουν κάτω από το νερό,

αγάλματα (αντίγραφα) στην ίδια θέση όπως βρέθηκαν.

*Οι μεγάλες θέρμες του Δίου, χτισμένες το 200 μ.X., ήταν τα εντυπωσιακά

λουτρικά συγκροτήματα της πιο εκλεπτυσμένης ρωμαϊκής ευζωίας. Στολισμένες με

ψηφιδωτά, αγάλματα, διακοσμητικές κόγχες και αψίδες και τα πολύχρωμα

διακοσμητικά μάρμαρα στους τοίχους και τις σφαιρικές οροφές, διέθεταν πισίνες

με ζεστό και κρύο νερό και ωδείο για πολιτιστικές εκδηλώσεις. Παρατηρήστε τα

υπόκαυστα, το σύστημα δηλαδή με το οποίο διοχετευόταν ο ζεστός αέρας που

ζέσταινε το πάτωμα, τους τοίχους και τις αίθουσες.

* Τα ιερά του Δία και της Δήμητρας. Το πρώτο ήταν αναμφίβολα ο

ιερότερος τόπος σε ολόκληρη τη Μακεδονία και ο βωμός του Δία που υπήρχε εδώ

ήταν σημείο λατρείας σχεδόν από την εποχή του Δευκαλίωνα! Το ιερό της Δήμητρας

είναι ένα από τα αρχαιότερα που έχουν ανασκαφεί στη Μακεδονία. Το λευκό κεφάλι

αγάλματος σήμερα πάνω στον πέτρινο τοίχο του ναού είναι μια εικόνα που μένει

αλησμόνητη…

* Το Αρχαιολογικό Μουσείο στο χωριό Δίον (πολύ κοντά στον αρχαιολογικό

χώρο) γεμάτο αγάλματα και σημαντικά ευρήματα από την ιερή πόλη, αλλά και από

αρχαιολογικούς χώρους της Πιερίας.

Τοπία με χρώματα μαγικά

* Τις γραφικές γειτονιές στο Λιτόχωρο, οι οποίες ονομάζονται μπαΐρια,

με τα πολλά καλοφτιαγμένα καπετανόσπιτα, αφού ανέκαθεν το χωριό ήταν πατρίδα

ναυτικών. Αποκαλύπτονται μόνο στους περιπατητές και αν φθάσετε έως τους Μύλους

κατεβείτε και μέχρι την ολόδροση κοιλάδα του ποταμού Ενιπέα, τον οποίο

οι αρχαίοι κάτοικοι της περιοχής έλεγαν Βαφύρα αφού – σύμφωνα με την παράδοση

– βάφτηκε από το αίμα του Ορφέα, όταν στα νερά του ξέπλυναν τα χέρια τους οι

Μαινάδες, οι οποίες κομμάτιασαν τον άτυχο νέο.

* Τις απέραντες αμμουδιές της Πλάκας, της Γρίτσας και του Βαρικού. Τα

νερά είναι ακόμη ζεστά και το τοπίο είναι βυθισμένο σε μια απίστευτη γαλήνη,

με τα χρυσοκόκκινα πλατάνια και τις υγρές μυρωδιές των ποταμών που φθάνουν έως

το κύμα.

* Το ξωκκλήσι του Αγίου Δημητρίου, λίγο έξω από τον αρχαιολογικό χώρο,

με τοιχογραφίες του 1730. Αν είναι κλειστό και δεν βρείτε τον ιερέα να σας

ανοίξει την εκκλησία, θαυμάστε τις τοιχογραφίες στην πρόσοψη της εισόδου με

τον Αϊ-Δημήτρη που χτυπάει τον δαίμονα πάνω σε ένα εκτυφλωτικό μπλε κοβαλτίου

φόντο.

* Τα ερείπια της Παλιάς Βροντούς στους πρόποδες του Ολύμπου, μέσα σε

υπέροχα τοπία. Ανάμεσα στα ερειπωμένα πέτρινα σπίτια ξεχωρίζει η επιβλητική

τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Νικολάου του 1700 και λίγο νοτιότερα το βυζαντινό

ξωκκλήσι της Αγίας Τριάδας, γαντζωμένο στον γκρεμό.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Τα περισσότερα καταλύματα βρίσκονται στο Λιτόχωρο (το οποίο τα τελευταία

χρόνια παρουσιάζει αξιόλογη ανάπτυξη λόγω Ολύμπου). Πολύ καλές επιλογές είναι

η «Βίλα Πάνθεον» (23520-83.931), η «Βίλα Δρόσος» (23520-84.561), τα ήσυχα

δωμάτια «Παπανικολάου» (23520-81.236), το ξενοδοχείο «Αφροδίτη» (23520-81.415)

και το ξενοδοχείο «Ενιπέας» (23520-81.328) με την ωραία θέα στις κορυφές του

Ολύμπου. Αν θέλετε να μείνετε στο χωριό Δίον και να αρχίσετε νωρίς το πρωί τη

βόλτα σας στο Αρχαιολογικό Πάρκο υπάρχει το ήσυχο και μικρό ξενοδοχείο «Δίον»

(2351-53.222).

ΦΑΓΗΤΟ

Μπαίνοντας στο Λιτόχωρο και απέναντι από το στρατόπεδο υπάρχουν πολλές και

καλές ψησταριές. Οι καλύτερες πάντως βρίσκονται στη στροφή για Όλυμπο και

είναι τα «Μεζεδάκια» και ο «Ζευς». Παντού ζητήστε, εκτός των υπολοίπων

εδεσμάτων της σούβλας, το μακεδονίτικο κεμπάπ(κομμάτια από πρόβατο στη

σούβλα), με την απίθανη γεύση. Ψάξτε επίσης το μεζεδοπωλείο «Παζάρι», την πολύ

καλή ταβέρνα «Δαμασκηνιά» με τον δροσερό της κήπο και την ψησταριά στους

Μύλους, ακριβώς πάνω από το φαράγγι του Ενιπέα. Στο χωριό Δίον θα βρείτε την

ωραία ψησταριά του Αντρέα (για κεμπάπ, σούβλες), ενώ στην Πλάκα Λιτοχώρου θα

πάτε για φρέσκο ψάρι στα «Κύματα» και την «Κληματαριά».