Μια γυναίκα γύρω στα πενήντα πέντε, ντυμένη με μαύρο τσαντόρ και ένα μικρό καπέλο ηλίου, μαζί με τη νύφη της και την εγγονή της ταξίδεψαν στην Τεχεράνη για να δουν την έκθεση «Ο Πικάσο στην Τεχεράνη» που διοργάνωσε το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Τεχεράνης από τα τέλη Εσφάντ (Μάρτιος) μέχρι τα τέλη Ορντιμπεχέστ (Μάιος). Για αυτές τις γυναίκες δεν υπάρχει τίποτα πιο σημαντικό από αυτήν την έκθεση, γράφει η ιρανή δημοσιογράφος Φατμέ Καριμχάν στην ανταπόκρισή της για το περιοδικό ιδεών «Liberties» – ένα ανεξάρτητο τριμηνιαίο περιοδικό με έδρα την Ουάσιγκτον, το οποίο δημοσιεύει συχνά προκλητικά δοκίμια για θέματα πολιτισμού και πολιτικής.
Το γεγονός ότι μία έκθεση έργων Πικάσο στην Τεχεράνη είχε μεγάλη προσέλευση επισκεπτών αρκεί για να εξετάσει κανείς την εικαστική σκηνή της ιρανικής πρωτεύουσας. Σύμφωνα με το άρθρο της Καριμχάν το μουσείο απευθύνθηκε σε άλλα μουσεία και ιδιώτες συλλέκτες να διαθέσουν έργα Πικάσο. Αλλωστε ιρανικά μουσεία και συλλέκτες από την εποχή του δυτικότροπου καθεστώτος Παχλαβί της δεκαετίας του 1970 συγκαταλέγονται ανάμεσα στους κατόχους έργων του ισπανού ζωγράφου. Από την άλλη πλευρά δεν είναι εύκολη η εκτίμηση του αριθμού των έργων του Πικάσο που βρίσκονται σήμερα στο Ιράν, γιατί δεν υπάρχει αξιόπιστος κατάλογος που να καταγράφει ποια μεγάλα ιρανικά μουσεία διαθέτουν έργα του. Οι επιμελητές της έκθεσης βασίστηκαν σε πληροφορίες θεατών που γνώριζαν για την ύπαρξη κάποιου έργου Πικάσο σε συγκεκριμένη συλλογή ή μουσείο. Εκτός από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Τεχεράνης που διαθέτει πίνακες Πικάσο – κάποιοι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για 200 με 300 έργα – η τελευταία βασιλική οικογένεια του Ιράν συγκαταλέγεται ανάμεσα στους ιδιώτες συλλέκτες που απέκτησαν κάποια από τα έργα του. Μετά την Επανάσταση, αυτά τα έργα μεταφέρθηκαν στο Ιδρυμα Μοσταζαφάν, τον οργανισμό που ανέλαβε τη διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων της βασιλικής οικογένειας που διέφυγε. Ορισμένα από αυτά έχουν εκτεθεί και καταγραφεί τα τελευταία χρόνια, ενώ άλλα παραμένουν εκτός δημόσιας θέασης.
Οι συλλέκτες
Οι ιρανοί συλλέκτες απέφυγαν να απαντήσουν στο κάλεσμα του μουσείου. Ορισμένοι επικαλέστηκαν φόβους για φθορά των έργων, απώλεια ή ακόμα και κατάσχεσή τους. Οι ανησυχίες τους είναι δικαιολογημένες αφού μετά την Ιρανική Επανάσταση του 1979, ιρανοί κεφαλαιούχοι, είτε είχαν παραμείνει στη χώρα είτε είχαν φύγει κατά τη διάρκεια των αναταραχών, στοχοποιήθηκαν και έχασαν τις περιουσίες τους. Κατά τη διάρκεια αυτού του κύματος απαλλοτρίωσης, μουσεία που ιδρύθηκαν σε πρώην βασιλικές κατοικίες γέμισαν από αντικείμενα που ανακηρύχθηκαν «εθνική περιουσία». Οικογενειακές συλλογές – όπως εκείνη του Χαμπιμπολά Σάμπετ Πασάλ, πρώην διευθυντή της ιρανικής κρατικής τηλεόρασης πριν από την Επανάσταση, ή εκείνη της Ασράφ Παχλαβί, αδελφής του τελευταίου σάχη – είναι ανάμεσα σε πολλές που κατασχέθηκαν τότε.
Η έκθεση
Η έκθεση «Πικάσο στην Τεχεράνη» παρουσίασε εξήντα έργα του Πικάσο, τέσσερις μικρού μήκους ταινίες, εκτενή επεξηγηματικά κείμενα στους τοίχους του μουσείου, καθώς και επιλογές έργων από άλλους καλλιτέχνες που εμπνέονται από το ύφος του κυβιστή δημιουργού. Τις πρώτες ημέρες της έκθεσης, σχηματίστηκαν μεγάλες ουρές έξω από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Και σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία περίπου 55.000 άτομα επισκέφθηκαν το μουσείο το πρώτο δεκαπενθήμερο.
Σύμφωνα με την Φατμέ Καριμχάν το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Τεχεράνης λειτουργεί λιγότερο ως χώρος «καλλιτεχνικής πρακτικής» και περισσότερο ως χώρος «συνάντησης με την τέχνη». Το μουσείο δεν απευθύνεται τόσο στον «παραδοσιακό επισκέπτη γκαλερί», όσο σε ανθρώπους που αναζητούν μια διέξοδο από την καθημερινότητα. Το μουσείο εκμεταλλεύτηκε αυτή την ευκαιρία για να εκπαιδεύσει το κοινό σχετικά με τον Πικάσο, τη μοντέρνα τέχνη, τον κυβισμό, και την ειδικότητα του καλλιτέχνη στη χαρακτική. Η έκθεση ξεκινούσε με ένα μεγάλο κείμενο στον τοίχο που συνοψίζει τις εννέα δεκαετίες ζωής του Πικάσο και τα διάφορα στάδια της καλλιτεχνικής του πορείας. Τα επιλεγμένα έργα συνοδεύονταν από βίντεο που προβάλλονταν στις αίθουσες του μουσείου, προσφέροντας ερμηνευτικές πληροφορίες και ανάλυση της συλλογής.
