Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Ο Ευγένιος Ορμαντί είχε χαρίσει κάποτε στον Σέιτζι Οζάουα μία από τις μπαγκέτες του, όταν τον καλούσε να διευθύνει την ορχήστρα του, την Ορχήστρα της Φιλαδέλφειας. Οπως αποκάλυψε ο θρυλικός ιάπωνας μαέστρος στον συμπατριώτη του Χαρούκι Μουρακάμι, ήταν ένα τρομερό αντικείμενο ειδικής κατασκευής, κάτι που εκτίμησε πολύ αφού όπως αποκάλυψε στον σπουδαίο συγγραφέα «είχα τόσο λίγα χρήματα εκείνη την εποχή, ώστε δεν είχα τη δυνατότητα να αγοράσω μπαγκέτα επί παραγγελία. Ηταν πολύ ευλύγιστη και φτιαγμένη σύμφωνα με τις προδιαγραφές που έθεσε ο ίδιος». Σαφώς ο θαυμασμός του Οζάουα συνδεόταν με το μεγαλείο που μαρτυρούσε η γενναιοδωρία του κορυφαίου αμερικανού μαέστρου και βιολονίστα, για αυτό και τον αποκάλεσε «τρομερά καλό άνθρωπο». Η δύναμη και ο συμβολισμός αυτής της ευγενικής κίνησης δεν χάνει τη σημασία της και για όσους δεν χρησιμοποιούν μπαγκέτες όταν βρίσκονται στο πόντιουμ. Το ωραίο περιστατικό μπορεί να δεχτεί πολλές ερμηνείες. Ποια θα έδινε ο Θοδωρής Κουρεντζής, ο οποίος στις 15 Ιουνίου θα εμφανιστεί για πρώτη φορά στο Ηρώδειο με τη Utopia, ερμηνεύοντας τη Τρίτη Συμφωνία του Γκούσταφ Μάλερ; Ποιος ήταν εκείνος που φάνηκε γαλαντόμος στα πρώτα του βήματα; Πόσο επηρέασαν οι συμπεριφορές των ανθρώπων που κινούνται σε ένα τόσο ανταγωνιστικό περιβάλλον ένα παιδί που αναζητούσε με πάθος τον δρόμο του στη μουσική;
Τα ερωτήματα που εγείρονται γύρω από αυτή την εμβληματική φυσιογνωμία είναι πάμπολλα και τον τελευταίο καιρό ακανθώδη. Ο ελληνορώσος μαέστρος πάντα δημιουργούσε πεδία πόλωσης. Κάποιοι τον θεωρούσαν τσαρλατάνο της κλασικής μουσικής, κάποιοι άλλοι νόμιζαν ότι μόνο αυτός μπορεί να δώσει της δώσει μια νέα ώθηση. Ομως αυτή η αναμέτρηση αφορούσε περισσότερο την εκκεντρική εμφάνισή του παρά τη μουσική. Οσοι ξέρουν και ακόμη περισσότεροι εκείνοι που μπορούν να αισθανθούν αντιλαμβάνονται πως ο Κουρεντζής ήταν ένας καλλιτέχνης που είχε - και έχει - το δικό του όραμα.
Το 2018 έγινε μουσικός διευθυντής της SWR Symphony Orchestra ολοκληρώνοντας την είσοδό του στο μουσικό κατεστημένο. Συνέχιζε να γράφει την πορεία του με απανωτά sold out και διθυραμβικές κριτικές που έσβησαν τις όποιες αντίθετες.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία θόλωσε τη διεθνή λάμψη τού, αναμφισβήτητα, σταρ του πόντιουμ. Ο πόλεμος ξεκίνησε μάλιστα στις 24 Φεβρουαρίου του 2022, την ημέρα που ο μαέστρος έκλεινε τα 50 του χρόνια. Πολέμιοι και υποστηρικτές της MusicΑeterna δημιούργησαν ένα καινούργιο πεδίο μάχης για το σύνολο του Θοδωρή Κουρεντζή που απαρτίζεται από την αφρόκρεμα της μουσικής. Κάποιοι επικαλούνταν τη στάση των ρώσων μαέστρων όπως ο Κίριλ Πετρένκο ή το Βλαντίμιρ Γιουρόφσκι, οι οποίοι αντέδρασαν αμέσως, παίρνοντας δημόσια θέση ενάντια στην εισβολή του Πούτιν. Ο Κουρεντζής επέλεξε να σιωπήσει. Η μόνη δημόσια δήλωση που καταγράφηκε ήταν η εξής: «Ο Θοδωρής Κουρεντζής και τα μέλη της SWR Symphony Orchestra κάνουν κοινή έκκληση για ειρήνη και συμφιλίωση».
Ποιος πίστευε άραγε, ειδικά σε εκείνες τις πρώτες μέρες της σύρραξης, ότι θα προκαλούσε έστω και μια μικρή θετική δόνηση η φράση αυτή; Διάφορες θεωρίες ξεπήδησαν για να εξηγήσουν τη σιωπή του. Η ισχυρότερη ήταν όταν μιλούσε για τη σύνδεση της ορχήστρας και της χορωδίας MusicAeterna με την τράπεζα VTB. Και όσο αρνούνταν να πάρει θέση για τον πόλεμο τόσο δημοσιογράφοι και επικριτές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης άρχισαν να τον παρομοιάζουν ως έναν άλλον Βαλέρι Γκεργκίεφ. Ο ένας κραδασμός διαδεχόταν τον άλλον: η SWR Symphony Orchestra ανακοίνωσε ότι μετά τη λήξη του συμβολαίου του, το 2024, τον Θοδωρή Κουρεντζή θα διαδεχθεί γ Γάλλος μαέστρος Φρανσουά - Ξαβιέ Ροθ και η συνέχεια δόθηκε με μια σειρά ακυρώσεων των συναυλιών της MusicAeterna στην Ευρώπη.
Την ίδια στιγμή άλλοι τόσοι ήταν και οι υποστηρικτές του, οι οποίοι δήλωναν πως «η πολιτική και η μουσική δεν πρέπει να αναμειγνύονται». Σε αυτό το υποστηρικτικό πλαίσιο πολλοί αναφέρουν ότι είναι ατυχής η σύγκριση του Θόδωρου Κουρεντζή με καλλιτέχνες όπως ο Γκεργκίεφ που πήραν ανοιχτά θέση υπέρ της Ρωσίας. Αναφέρουν πως το 2017 επέκρινε τη σύλληψη του σκηνοθέτη Κίριλ Σερεμπρένικοφ (ο οποίος παρουσιάζει στο Φεστιβάλ Αθηνών την παράστασή του Βιι). Ο Κουρεντζής τότε είχε δηλώσει: «Κάποιοι υπεξαιρούν απροκάλυπτα τεράστια χρηματικά ποσά και μένουν ελεύθεροι απολαμβάνοντας μεγάλα προνόμια. Την ίδια στιγμή άνθρωποι που κάνουν πραγματική δουλειά, άνθρωποι οι οποίοι δημιουργούν κάτι νέο στη σύγχρονη τέχνη που αναγνωρίζεται σε όλο τον κόσμο καταλήγουν στη φυλακή». Ο έλληνας μαέστρος ήταν από τους πρώτους που υπέγραψαν αίτηση που ζητούσε την απελευθέρωση του Κίριλ Σερεμπρένικοφ.
Σε αυτή την αντιπαράθεση που έχει ξεσπάσει όσοι βρίσκονται στο πλευρό του ευφυούς αρχιμουσικού τονίζουν πως η συντριπτική πλειονότητα κατανοεί πως ο λόγος που δεν μιλάει δημόσια εναντίον του Πούτιν είναι διότι θα είχε συνέπειες. Και μοιάζει σχεδόν αυτονόητο το τέλος της MusicAeterna.
Αλλά η σιωπή των καλλιτεχνών που ζουν σε απολυταρχικά καθεστώτα είναι απαραίτητα συνενοχή; Ο μουσικολόγος Φρίντριχ Γκάιγκερ (Friedrich Geiger), ο οποίος εξερεύνησε το μουσικό περιβάλλον που είχε αναπτυχθεί την εποχή του Χίτλερ και του Στάλιν είχε πει: «Για μένα αποκαλύπτει περισσότερα για το άτομο που ζητά από καλλιτέχνες να προβούν σε τέτοιες δηλώσεις. Κατά την άποψή μου είναι περισσότερο μια στρατηγική για να αλαφρύνει κανείς τη συνείδησή του». Είναι μια ακόμη άποψη και για πολλούς όχι επαρκής. Στον πόλεμο το πρώτο θύμα είναι η αλήθεια. Ο κόσμος χωρίζεται στα δύο: σε φίλους και εχθρούς και είναι δύσκολο να υπάρξει χώρος για κάτι ενδιάμεσο. Ισως όμως εκεί βρίσκεται η αλήθεια.
