Για τους Πράσινους των μουσείων

Δεν πολυπιστεύω στις «γενιές». Χρησιμοποιώ εδώ τη λέξη, πρόχειρα, για να πω ότι κάθε «γενιά» κάνει τα δικά της λάθη και τρέφει τις δικές της αυταπάτες. Πολλοί από τους baby boomers είχαν στραφεί προς τον ολοκληρωτισμό: στις δεκαετίες του 1960, του 1970, του 1980, νέοι, φυσιολογικοί κατά τα άλλα, είχαν εξιδανικεύσει τα καθεστώτα της Σοβιετικής Ενωσης και της μαοϊκής Κίνας· ο ακτιβισμός τους, σφοδρός και χρονοβόρος, βασιζόταν στην αμάθεια, στον δογματισμό και στο κοινωνικό μίσος- κυρίως, βασιζόταν στη συμπεριφορά της αγέλης. Ακόμα και όσοι παρίσταναν τους αντιδογματικούς ήταν αρτηριοσκληρωτικοί από την ηλικία των δεκαεννέα ετών, μέλη ενός κοπαδιού με ενιαία σκέψη και λεξιλόγιο. Σήμερα, ένα μέρος των Millennials έχει προσκολληθεί σε μια εξίσου αυταρχική ιδεολογία και πρακτική: η woke και η cancel culture, παρά τις αγαθές προθέσεις περί ισότητας και δικαιοσύνης, είναι φασιστοειδείς· επιβάλλουν τη διαρκή εκδίκαση των λόγων και των πράξεων του καθενός -το πώς και το γιατί φτάσαμε σ' αυτό το σημείο είναι μακρά συζήτηση. Η πιο πρόσφατη συνιστώσα αυτής της woke κουλτούρας είναι οι οικολογικές ομάδες που, για να ευαισθητοποιήσουν το ευρύ κοινό στο πρόβλημα της φτώχειας και του περιβάλλοντος -ιδιαίτερα του κλίματος- ρίχνουν σαλάτες σε έργα τέχνης και κολλάνε τα χέρια τους με super glue σε τοίχους μουσείων. Συνέβη στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, στο Πράδο της Μαδρίτης, στο Λέοπολντ της Βιέννης· συνέβη στο Mauritshuis της Χάγης και στο Μιλάνο.

Πρόκειται για γκρουπούσκουλα με τρανταχτά ονόματα -«Η έσχατη γενιά» (πιο ναρκισσιστής πεθαίνεις), «Η τελευταία ανανέωση» (εννοούν ενεργειακή), Just Stop Oil, «Εξέγερση-εξόντωση»- που πιστεύουν ότι έτσι θα αφυπνίσουν τους φιλήσυχους πολίτες και τις αδιάφορες Αρχές μπροστά στα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας. Εκτιμούν ότι αυτά τα προβλήματα μας έχουν φέρει ένα βήμα πριν από το τέλος του κόσμου κι ότι σε λίγο καιρό θα καούμε όλοι σε μια γιγάντια φωτιά: ένα όραμα χριστιανικής Κόλασης. Δεν έχω αντίρρηση. Ομως, κάτι δεν πάει καλά: όταν μια οργάνωση σαν την Greenpeace φράσσει τον δρόμο σε ένα τρένο που μεταφέρει πυρηνικά απόβλητα, καταλαβαίνουμε το μήνυμα· όταν μια γερμανική ομάδα ριζοσπαστών Πράσινων κολλάει τα χέρια της στο δάπεδο μιας έκθεσης Πόρσε, δυσκολευόμαστε να καταλάβουμε. Αν και ο αγώνας εναντίον του ιδιωτικού αυτοκινήτου, ιδιαίτερα τύπου Πόρσε, είναι στοιχείο του περιβαλλοντικού κινήματος, το να παραμείνεις 42 ώρες κολλημένος στο πάτωμα (οι υπεύθυνοι της έκθεσης Πόρσε δεν έκαναν τον κόπο να ξεκολλήσουν τους ακτιβιστές) φαίνεται κάπως ασυνάρτητο. Εξάλλου, μολονότι οι ακτιβιστές του σήμερα νομίζουν ότι κάνουν κάτι πρωτότυπο, οι αγγλίδες σουφραζέτες στις αρχές του 20ού αιώνα εφάρμοζαν την ίδια τακτική για να προσελκύσουν την προσοχή του κοινού στην υπόθεση της ψήφου των γυναικών. Τον Μάρτιο του 1914, η Mary Richardson έσχισε με χασαπομάχαιρο την «Αφροδίτη του καθρέφτη» του Βελάθκεθ - μια απεικόνιση που ίσως η σουφραζέτα τη θεωρούσε σεξιστική. (Αν έχει κάποια σημασία, στη συνέχεια, η Mary Richardson προσχώρησε στο φασιστικό κόμμα της Βρετανίας.) Βανδαλισμοί έργων τέχνης έγιναν και στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ: σε χάπενιγκ του 1974, περιέργως, οι ακτιβιστές απείλησαν να καταστρέψουν τον αντιπολεμικό πίνακα του Πικάσο «Γκερνίκα». Ακολούθησε σειρά ενεργειών από οργανώσεις όπως η Earth First!, η Earth Liberation Front (που είχε σπεσιαλιτέ τους εμπρησμούς σε μάντρες τζιπ), το Μέτωπο Απελευθέρωσης των Ζώων και ποικίλες ομάδες δολιοφθορών σε πετρελαιοαγωγούς και αεραγωγούς. Σήμερα αυτά τα μικροκινήματα περιορίζονται στον χώρο των φοιτητών των μεγαλουπόλεων. Καθώς κηρύσσουν την πολιτική ανυπακοή και μιλούν εξ ονόματος των «φτωχών», εξασφαλίζουν τη στήριξη των αριστερών κομμάτων τα οποία σπεύδουν να τα προσεταιριστούν: «Μπράβο στα παιδιά!». Δεν φαίνεται να τους ανησυχεί ότι τα «παιδιά» μοιράζονται με τους Ταλιμπάν την περιφρόνηση για την τέχνη· κι ότι τα autodafé, ως τελετουργίες φανατικής πίστης, είναι εκδηλώσεις σκοταδισμού -οι οποίες, στην εν λόγω περίπτωση, γίνονται viral θέαμα μέσω των διαύλων της τεχνολογίας, του «συστήματος» κατά κάποιον τρόπο. Οι ριζοσπάστες Πράσινοι των μουσείων αποζητούν τη δημοσιότητα στο πλαίσιο του αχρείου μηχανισμού που θέλουν να καταργήσουν.

Από την πλευρά τους, οι «φτωχοί» δεν αντιλαμβάνονται τη σχέση της φτώχειας τους με τον βανδαλισμό ενός πίνακα του Βαν Γκογκ ή με την κόλλα. (Σημειώνω ότι η κόλλα χρησιμεύει στο να αντιστέκεται ο ακτιβιστής στην προσπάθεια των Αρχών να τον/την απομακρύνουν από τον χώρο όπου κάνει μια χειρονομία ή δήλωση.) Αυτή η έλλειψη κατανόησης εκ μέρους των εργαζομένων απομακρύνει τους ριζοσπάστες Πράσινους από τον στόχο τους· από τη συνειδητοποίηση όλων μας ότι η γη και η ανθρωπότητα αντιμετωπίζουν υπαρξιακές απειλές κι ότι πρέπει να ενεργήσουμε αναλόγως. Το μήνυμα όχι μόνο δεν ακούγεται αλλά στρεβλώνεται όπως συμβαίνει όταν ο πομπός είναι υπερβολικά αγχώδης· όταν του λείπει η νηφαλιότητα. Σ' αυτό, οι συγκεκριμένοι Millennials μοιάζουν με τους baby boomers που κραύγαζαν εκκωφαντικά συνθήματα και αράδιαζαν με οργίλο ύφος διάφορα τσιτάτα.

Οι «οικολόγοι των μουσείων» επιδεικνύουν, εκτός από τρομερό άγχος, έλλειψη χιούμορ και δημιουργικότητας -κάτι που μοιάζει επίσης με τους υπερ-πολιτικοποιημένους baby boomers. Θα περίμενε κανείς από νέους ανθρώπους περισσότερη έρευνα στις μεθόδους διατύπωσης και διάδοσης του μηνύματός τους: αντ' αυτού δείχνουν οκνηροί και λαϊκιστές· αντιπαραβάλλουν το «ψωμί» στην κουλτούρα, στην τέχνη, στον πολιτισμό. Μοιάζουν να μην αντιλαμβάνονται ότι τα έργα τέχνης και τα μουσεία που τα φιλοξενούν και τα φροντίζουν εκθέτουν τη βιωμένη εμπειρία του πολιτισμού, όλες εκείνες τις αξίες που μας εμποδίζουν να φαγωθούμε μεταξύ μας. Τέλος, δείχνουν να μην έχουν υπόψη τους ότι σε ένα κομμάτι του κόσμου όπου η τέχνη είναι υπό διωγμόν, οι άνθρωποι υποφέρουν στο σκοτάδι της άγνοιας. Φοβάμαι ότι το συμπέρασμα που βγαίνει είναι πως, μαζί με την αποψίλωση των δασών, τον πλανήτη απειλεί η αποψίλωση των μυαλών.