«Οταν φύγει ο φόβος, γυρνάω στο ατελιέ»

Υπάρχουν στιγμές στη ζωή μας που οι συναντήσεις της πρώτης φοράς είναι καθοριστικές. Ισως επειδή η γνωριμία των συνομιλητών συμβαίνει να αποκτά ειλικρίνεια και δοτική διάθεση. Και η Νικομάχη Καρακωστάνογλου εκπέμπει την αύρα του ανθρώπου που δωρίζει, ακριβώς επειδή αφουγκράζεται τις λέξεις και το βλέμμα των άλλων. Αλλωστε αυτή ήταν η μέθοδός της, που την ονόμασε «γλυπτική του χώρου», όταν στην πρώτη της δημιουργική περίοδο ασχολήθηκε με την εσωτερική διακόσμηση ασκώντας μια ψυχογραφική αισθητική διαδικασία στους πελάτες της. Ωστόσο δεν σταμάτησε ποτέ να σχεδιάζει, ακούγοντας τα λόγια ενός καθηγητή της στο Wimbledon School of Art, ο οποίος τη συμβούλεψε να σχεδιάζει διαρκώς, γιατί τα σχέδια θα είναι το νήμα εκείνο που θα την οδηγεί πάντα στην ψυχή της.

Επειτα από κύκλους ζωής και ταξίδια σε χώρες της Ασίας η ίδια αποφάσισε να αντιμετωπίσει τον φόβο της να συστηθεί ως καλλιτέχνις. Ο μόνος τρόπος, η έκθεση των έργων της. Ο χώρος της στην Αθήνα είναι ένα ξάφνιασμα οφθαλμών. Τόπος προετοιμασίας, συγκατοίκησης σχεδίων, γλυπτών, προσωπικών αντικειμένων και εφαλτήριο για τα επόμενα άλματά της στο σύμπαν της τέχνης και της γλυπτικής. Ωστόσο η βάση της είναι κάπου ψηλότερα: «Το ατελιέ μου είναι στο Νυμφαίο. Μένω εκεί πολλά χρονικά διαστήματα. Είναι ο τόπος καταγωγής του άντρα μου. Εκεί, κάθε πρωί ξυπνάω νωρίς και μαζί με την Πατού (σ.σ.: το σκυλάκι της) μπαίνω καθημερινά στο δάσος. Μόνες μας, βαθιά».

Δεν φοβάσαι;

Τρέμω... Ανάλογα με την εποχή του χρόνου και τον καιρό διαλέγω τις διαδρομές για το πού θα πάμε. Βρίσκω ένα σημείο, κάθομαι και κλείνω τα μάτια μου. Κάνω διαλογισμό. Τη στιγμή που κλείνω τα μάτια μου νομίζω ότι θα πεθάνω από τον φόβο μου. Κάθε μέρα είναι η ίδια προσπάθεια: να σηκωθώ να μπω στο δάσος. Εκεί όπου όλα σε απειλούν. Κάποια στιγμή αυτό περνάει και τότε φτάνω σε ένα σημείο που νιώθω ότι γίνομαι κανάλι της φύσης, μέσα στη φύση. Είναι σαν να ζω σε απόλυτη ευδαιμονία. Είμαι μέσα στο αδιανόητο φως όπου μοιάζει να τα έχω όλα. Ο,τι μπορεί να επιθυμήσει η ψυχή μου εκείνη τη στιγμή, το ζω. Αυτός είναι ο αγώνας μου κάθε μέρα. Να φύγει ο φόβος. Και αφού φύγει, γυρνάω στο ατελιέ. Αυτές τις στιγμές της υψηλής δόνησης ακουμπάω στα χαρτιά. Και αν κάτι επιθυμώ από αυτά τα έργα, είναι να τα δει κόσμος και να νιώσει καλά. Κάπως να ανακουφιστεί, να βρεθεί μέσα σε κάτι που να του κάνει κάθε μέρα λίγο καλύτερη μέσα του. Αυτό.

Επειτα από όλα αυτά που νιώθεις δημιουργώντας, μπορείς να αποχωριστείς τα έργα σου;

Με τεράστια χαρά. Ολα αυτά τα ονομάζω «κόρες» και τους λέω «κορίτσια, ξεκινήστε να φύγετε, να βρείτε τα σπίτια σας, να δώσετε χαρά στους ανθρώπους». Τα καλοξεπροβοδίζω γιατί αυτή είναι η αποστολή τους. Να μπαίνουν στη ζωή των ανθρώπων και κάπως να τους βγάζουν την καλύτερή τους στιγμή.

Είναι άλλη μια μέθοδος για να ανασύρεις την αλήθεια, σαν πνευματική άσκηση;

Ναι, και όσο περισσότερο μένω στο Νυμφαίο είναι σαν να κάνω κατάδυση στο φως.

Σε καθοδηγεί ο καιρός;

Ανάλογα με την εποχή του χρόνου, ανάλογα με τις δονήσεις που μου δίνει η φύση αλλάζω τη δουλειά. Οταν έχει χιόνια και είναι πάγος εκεί έξω, μόνο τότε μπορώ να κάνω κόκκινα έργα.

Σε έλκει δηλαδή το αντίθετο.

Είναι σαν να βγάζω τα μέσα μου και να τα ακουμπάω πάνω στα χαρτιά. Πονάνε τόσο αυτά τα έργα, είναι τόσο καυτά που μόνο αν έξω έχει κρύο και είναι κατάλευκα μπορώ να διαχειριστώ αυτή την ένταση. Είναι πόνος, καίγεσαι... Οταν αρχίζει η άνοιξη και αρχίζουν να σκάνε αυτά τα διάφανα βλαστάρια, μόνο τότε κάνω τα πράσινα. Και το καλοκαίρι, όταν γυρνάω από τα νησιά μετά τον Αύγουστο, είμαι μέσα στα μπλε. Και μέσα σε όλα αυτά, υπάρχουν διαστήματα που είναι η δική μου ανάγκη να πάω σε πιο διαφανείς εποχές και τότε κάνω σχέδια με χρώματα μαργαριταρόσκονης.

Αυτές οι αποτυπώσεις του διαλογισμού στα σχέδιά σου συμβαίνουν αποκλειστικά μέσα στο ελληνικό τοπίο;

Εχω διάφορες εμμονές με τη φύση. Και μία από αυτές ήταν όταν θέλησα να μελετήσω το φως της ερήμου. Αλλά η φύση έχει και κινδύνους. Επρεπε λοιπόν να διαλέξω μια έρημο που να μην είναι επικίνδυνη. Ετσι βρήκα ότι στην Ατακάμα στη Χιλή η έρημος δεν έχει φίδια, ούτε πολεμικές συγκρούσεις όπως στο Σουδάν. Η αδελφή μου η Λητώ με συνόδευσε σε αυτό το ταξίδι μου στην έρημο της Ατακάμα. Βρεθήκαμε για έναν μήνα μέσα σε ένα art residency και δούλεψα μέσα σε αυτή τη δόνηση του οριακά άυλου. Σχεδόν καίγονταν τα μάτια μου από το άπειρο φως, γι' αυτό και όταν επέστρεφα στο ατελιέ δεν έβλεπα. Τότε ήταν η πρώτη φορά που αναρωτήθηκα πώς θα δούλευα αν ήμουν τυφλή. Ε, τότε λοιπόν ήταν που έφτιαξα μία σειρά από «διάφανα» σχέδια. Συνέβη τυχαία. Οταν πέφτει φως πάνω σε αυτές τις χρωματιστές σκόνες, λαμπυρίζουν. Είναι σκόνες Mica και προέρχονται από τα ορυκτά της ερήμου που ο ήλιος προκαλεί τις αντανακλάσεις τους. Στην Ατακάμα είχα πάρει λοιπόν μέσα σε ένα ξύλινο κιβώτιο όλα μου τα υλικά. Η Λητώ έλεγε ότι κουβαλάγαμε και το πτώμα μαζί μας... Κατά λάθος χτύπησα το ανοιχτό βαζάκι με τη σκόνη και έπεσε στο μπολ με το νερό όπου μέσα είχα χρωματιστά μελάνια. Ετσι λοιπόν προέκυψε το νέο υλικό με το οποίο μπόρεσα να αποτυπώσω τις δονήσεις της ερήμου.

Πότε ήρθε η σειρά της γλυπτικής;

Οταν τελειώνω τα σχέδια, έρχονται οι φόρμες. Κατ' αρχήν είχα να απαντήσω σε δύο ερωτήματα: ποιο θα είναι το μέσο μου και ποιο το υλικό μου. Σχετικά με το μέσο έπρεπε να αποφασίσω αν θα δουλέψω με την τεχνολογία ή με τον άνθρωπο. Πολύ σύντομα διαπίστωσα ότι θα δουλεύω με τον άνθρωπο. Επειτα έφτιαξα μία φόρμα από κόκκινο πηλό μέσα από τα χέρια ενός επιδέξιου κεραμίστα. Στη συνέχεια τη χύτευσα σε λευκή πορσελάνη και την ξαναέφτιαξα από λευκό μάρμαρο Θάσου. Πολύ γρήγορα λοιπόν κατάλαβα ότι ο κόκκινος πηλός είναι για μένα ακόμη υγρή ύλη. Ενώ όταν η φόρμα γίνεται από λευκό μάρμαρο Θάσου τότε μόνο νιώθω ότι σταθεροποιείται. Οσο έφτιαχνα μία σειρά από κανθάρους από το συγκεκριμένο μάρμαρο είχα ένα πρώτο ατύχημα. Εσπασε το γλυπτό και τότε το είδα σαν αποθέτη. Στην Αρχαία Αθήνα δίπλα από τα εργαστήρια των μαρμαρογλυπτών υπήρχαν οι τόποι που αποθέταν τα γλυπτά τα οποία δεν είχαν ολοκληρώσει είτε γιατί ένας πόλεμος τους είχε εμποδίσει είτε γιατί είχαν μια μικρή ατέλεια. Προσπάθησα να καταλάβω αν ένας αποθέτης περιέχει τελικά μεγαλύτερο ψυχικό κάλλος από ένα τέλειο γλυπτό που έχει εξωτερικό κάλλος. Αυτή η αναζήτηση σίγουρα αφορά την καινούργια μου δουλειά πάνω στα μάρμαρα. Είναι μία σειρά από μεγάλες μαρμάρινες φόρμες που έχουν προκύψει ως υπολείμματα από όγκους μαρμάρων που χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία χριστιανικών ναών. Νιώθω ότι χρειάζεται την ελάχιστη κίνηση, την ελάχιστη παρέμβαση. Να βρω τη ρωγμή που θα μπω μέσα τους.

Ολη σου η δουλειά είναι αυτή η ελάχιστη κίνηση;

Είναι η πιο δύσκολη διαδικασία. Είναι εκείνο το σημείο που ενώνεται η πίστη στον εαυτό μας με το μέτρο. Αυτόν τον καιρό έχουμε ξεκινήσει μια συνεργασία με τον Ηλία Παπαηλιάκη για μια έκθεση με κοινά έργα που θα δείξουμε τον χειμώνα στο Μουσείο Μπενάκη και το οποίο προέκυψε από τα δικά μου ατυχήματα. Οταν έσπαγαν τα πρώτα μου κεραμικά, ήταν πολύ επώδυνο. Τα έφερνα σπασμένα στο στούντιο, μέχρι που ο Ηλίας  ζήτησε να του τα στείλω στο ατελιέ του να τα δει και εκείνος. Πράγματι, έκανε πάνω τους «κάτι». Ετσι συνεχίσαμε και ανοίξαμε αυτόν τον ιδιότυπο διάλογο επιλέγοντας 16 έργα από τις συλλογές του Μουσείου με τα οποία θα συνδιαλλαγούμε. Αυτό που εγώ θα το θρηνούσα ότι δεν έγινε έργο, έγινε κάτι άλλο στα χέρια του Ηλία. Το πιο παράξενο είναι ότι κάθε φορά που δουλεύω και σκεφτώ κάτι αρνητικό, γίνεται ένα ατύχημα και χάνω το έργο. Οπότε είναι μια συνεχόμενη άσκηση να μένω πάντα στο φως.