H εφαρμογή της μεταβολομικής στις επιστήμες ζωής, τροφίμων και διατροφής προσφέρει σημαντική νέα γνώση στη μελέτη της επίδρασης βιοδραστικών ενώσεων σε ζώντες οργανισμούς και στην περιγραφή βιοχημικών μηχανισμών δράσης αυτών. Στόχος μας είναι η παρακολούθηση των βιοδραστικών ενώσεων που προσλαμβάνει ένας οργανισμός μέσω της τροφής, της μεταβολικής τους τύχης στον οργανισμό, της αλλαγής που επιφέρουν στον οργανισμό και της αλλαγής που επιφέρει ο οργανισμός σε αυτές τις ενώσεις. Μελετάται η κατανομή βιοδραστικών ουσιών ή προϊόντων βιομετατροπής τους σε βιολογικά δείγματα: αίμα, ούρα, κόπρανα, αλλά και διάφορους ιστούς από όργανα, όπως ήπαρ, νεφρό, έντερο κ.λπ. από πειραματόζωα. Τελικός στόχος της μεταβολομικής είναι να αναδείξει νέους ειδικούς δείκτες ανταπόκρισης ανθρώπου και ζώων σε ένα είδος διατροφής, στη φυσική άσκηση, διατροφική ή άλλη παρέμβαση. Πέραν δηλαδή των γνωστών γενικών δεικτών όπως LDL, HDL, τριγλυκερίδια, γλυκόζη κ.λπ.

Είναι πλέον αποδεκτό ότι το ίδιο εργαλείο δεν μπορεί να χρησιμοποιείται για όλες τις δουλειές. Στα περίπλοκα και πολυδύναμα βιολογικά συστήματα αυτή η ανάγκη είναι πολύ μεγαλύτερη: Κάποιοι άνθρωποι αντιδρούν σε μια διατροφική παρέμβαση και κάποιοι όχι. Κάποιοι θα «μεταβολίσουν» μια βιοδραστική ένωση και κάποιοι θα το κάνουν λιγότερο αποτελεσματικά. Οι ειδικοί δείκτες που αναδεικνύει η μεταβολομική προσφέρουν αποτελεσματική παρακολούθηση των μηχανισμών ζωής σε πραγματικό χρόνο, πολύ ταχύτερα από την «κλινική έκφραση» (απώλεια βάρους, εκδήλωση νόσου/φλεγμονής ή άλλο).

Οι ερευνητές της υποδομής FoodOmicsGR_RI έχουν πολυετές ερευνητικό έργο πάνω στο πεδίο αυτό έχοντας πραγματοποιήσει πολλές διδακτορικές διατριβές με συνεργασία των τμημάτων Χημείας, Ιατρικής, ΤΕΦΑΑ και Κτηνιατρικής του ΑΠΘ. Υπάρχει σωρευμένη σημαντική εμπειρία και τεχνογνωσία από μελέτες σε ανθρώπους και μοντέλα ζώων με χορήγηση φυσικών προϊόντων, τροφίμων υψηλής διατροφικής αξίας και βιοδραστικών ενώσεων, μελέτες επίδρασης διαφόρων ειδών φυσικής άσκησης, αλλά και συνδυασμό δίαιτας ή χρήσης συμπληρωμάτων διατροφής με διαφορετικούς τύπους φυσικής άσκησης. Εχουν αναδειχθεί βιοδείκτες παχυσαρκίας, διατροφής υψηλής σε λιπαρά, βιοδείκτες μεταβολικού συνδρόμου, διαβήτη,αυτοάνοσων νοσημάτων κ.ά. Εχει πραγματοποιηθεί επικύρωση των χαρακτηριστικών βιοδεικτών. Μεταβολικοί βιοδείκτες μπορούν να συσχετιστούν με δείκτες γονιδιώματος ή μικροβιώματος του εντέρου. Η πολυδιάστατη αυτή πληροφορία (γονίδια, μικροβίωμα, ενδιάμεσα/τελικά προϊόντα μεταβολισμού) προσφέρει νέα γνώση στους κλινικούς/βιοχημικούς συνεργάτες της ομάδας και νέους στόχους για ανάπτυξη evidence-based προσωποποιημένης παρέμβασης αυξημένης αποτελεσματικότητας.

Σημαντικό πλεονέκτημα της εθνικής αυτής υποδομής είναι η συμπληρωματικότητα σε τεχνογνωσία και μεθόδους, καθώς συνυπάρχουν βασικές και εφαρμοσμένες επιστήμες στην ίδια υποδομή. Στόχος στη συνέχεια είναι αυξημένες συνέργειες με συνδυασμό ενδελεχούς χαρακτηρισμού και διατροφικής μελέτης ελληνικών τροφίμων (ελαιόλαδο, μέλι, οίνος κ.ά.). Η στόχευση είναι επίσης σε ειδικούς πληθυσμούς π.χ. ασθενείς νευροεκφυλιστικών νοσημάτων, παιδιά, νεογνά, αθλητές για την ανάδειξη της διατροφικής αξίας των μελετώμενων τροφίμων.

Ο Γεώργιος Θεοδωρίδης είναι καθηγητής Αναλυτικής Χημείας ΑΠΘ