Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Σύνδεση μέλους
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Η ελευθερία περιορίζεται μόνο χάριν της ελευθερίας. Οι περιορισμοί της είναι αναπόφευκτοι, για να επιτευχθεί η εναρμόνιση δύο αντιθέσεων, της έμφυτης ατομικότητας του ανθρώπου και της θεσπισμένης κοινωνικότητάς του. Η ισορροπία είναι εξ ορισμού επισφαλής. Οπως κάθε δύσκολη εξίσωση με εφικτή λύση, κατά την επιτυχή διατύπωση της νέας Προέδρου της Δημοκρατίας.
Ενα, όμως, είναι βέβαιο: οι περιορισμοί της ελευθερίας σε μία προσωποκρατική έννομη τάξη, όπως η ελληνική και η ευρωπαϊκή, πρέπει να είναι έννομοι, εύλογοι, ανάλογοι με τον σκοπό για τον οποίο επιβάλλονται και να μη θίγουν τον πυρήνα της. Να μην υπερβαίνουν τα όρια που θέτει η ανάγκη που τους νομιμοποιεί.
Η διαλεκτική αυτή κινδυνεύει από τους ιούς της αυθαιρεσίας, της δημαγωγίας και της νομιμοφάνειας, που ενδημούν στην περιοχή της εξουσίας. Σ' αυτούς προστέθηκε απροσδόκητα ο ιός Covid-19, που κατέστησε αναγκαίους τους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις, που οδήγησαν στην αναστολή των κοινωνικών δραστηριοτήτων, στην ερήμωση των πόλεων και στον κατ' οίκον εγκλεισμό των πολιτών. Απειλείται, λοιπόν, η εύθραυστη αρμονία ελευθερίας και δικαιοσύνης;
Πρόκειται για μία απλουστευτική προσέγγιση ενός σύνθετου ζητήματος: οι δύο αρετές, η αξία κάθε ανθρώπου ατομικά και η ασφαλής και δίκαιη συμβίωσή του με τους άλλους, δεν λειτουργούν αντιθετικά αλλά συμπληρωματικά η μία με την άλλη. Χωρίς ελευθερία η προστασία του δημοσίου συμφέροντος μπορεί να αποβεί τυραννία, αν, όμως, δεν ικανοποιείται το γενικό καλό, η ελευθερία κινδυνεύει να μείνει απροστάτευτη.
Ο κίνδυνος πανδημίας ασφαλώς νομιμοποιεί τη λήψη μέτρων που περιορίζουν τη «φυσική» ελευθερία κίνησης και τη «συνταγματική» ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας, που περιλαμβάνει την αναρίθμητη ποικιλία κοινωνικών δραστηριοτήτων, με πρακτική προτεραιότητα την άσκηση βιοποριστικών ή επιχειρηματικών ασχολιών. Πέρα από την «πρωταρχική» υποχρέωση του σύγχρονου κοινωνικού κράτους δικαίου να προστατεύσει την αξία του ανθρώπου και τα ουσιώδη έννομα αγαθά του ιδίου και του συνόλου (ζωή και υγεία όλων), η πολιτεία μπορεί να αξιώνει από τους πολίτες της την εκπλήρωση του «χρέους αλληλεγγύης». Και τούτο, διότι απαιτείται η αναγκαία έμπρακτη εκδήλωση της στοιχειώδους συναντίληψης και συνευθύνης όλων για τα κοινά αγαθά, που τελούν υπό διακινδύνευση, ιδιαίτερα των πιο αδυνάτων μελών της ανθρώπινης οικογένειας.
Η ηρωική ιατρική και νοσηλευτική αντιμετώπιση του κινδύνου διασποράς του νέου ιού, η οποία δεν συνοδεύεται από την απαραίτητη φαρμακευτική αγωγή, αφού αυτή ερευνάται ακόμα, συνιστά «κοινό κίνδυνο». Κατάσταση, δηλαδή, που απαιτεί τη θυσία μικρότερης αξίας αγαθών για τη σωτηρία σημαντικότερων. Η ζωή, ασφαλώς, δεν μπορεί να σταθμιστεί, παρά ως η πηγή όλων των άλλων. Παρότι ιστορικά η πρακτική «ευγονικής πολιτικής» δεν είναι, δυστυχώς, άγνωστη, είναι, πάντως, μία ευκαιρία για αναστοχασμό: για την ιεράρχηση των αναγκών και την προτεραιότητα των ηθικών καθηκόντων απέναντι σε αντικαταστατά υλικά αγαθά.
Τέλος, οφείλω να σημειώσω, ότι οι ταπεινές αυτές σκέψεις εντάσσονται στον διάλογο που άνοιξε το κείμενο του Νίκου Αλιβιζάτου στην «Καθημερινή» της 24.3.2020. Κείμενο που τιμά την επιστημονική ακεραιότητα και την πολιτική υπευθυνότητά του, που επέδειξε πάντοτε, σε δύσκολους, ιδίως, καιρούς, δείγμα του «ελεύθερου πνεύματος» που τον χαρακτηρίζει και που αναδίδει η παραγωγική κριτική του. Συμμερίζομαι, βεβαίως, τις αισιόδοξες και αγωνιστικές σκέψεις του για την ενίσχυση εθελοντικών δικτύων. Η κοινωνική αλληλεγγύη είναι πρώτιστα προσωπική ευθύνη. Σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως είναι η παρούσα, η ουσιαστική φροντίδα για τους άλλους, η αριστοτελική «αρετή προς έτερον», είναι βεβαίωση συνειδητότητας και αυτοσεβασμού των ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών της δημοκρατίας.
Ο Χριστόφορος Δ. Αργυρόπουλος είναι ποινικολόγος
