Το ιστορικό μυθιστόρημα και η Ιστορία

Η πλοκή του «Η Κόρη του Χρόνου» της Τζόζεφιν Τέι είναι απλή: ένας αστυνομικός επιθεωρητής βρίσκεται καθηλωμένος στο κρεβάτι ενός νοσοκομείου. Για να περάσει τις ατέλειωτες ώρες του προσπαθεί να λύσει ένα παλιό, «ιστορικό», έγκλημα, της εποχής του Ριχάρδου Γ', χρησιμοποιώντας φίλους, βιβλία ιστορίας και πηγές. Και σ' αυτό ακριβώς το σημείο τελειώνουν όλα όσα είναι απλά στο πλαίσιο του βιβλίου, αλλά και στο πλαίσιο της ίδιας της Ιστορίας.

«Η πραγματική ιστορία βρίσκεται σε πράγματα που δεν θεωρούνται Ιστορία: σε λογαριασμούς μέσα σε ντουλάπες, στα έξοδα της βασιλικής οικογένειας, σε προσωπικά γράμματα, σε καταλόγους περιουσιών (…) Η αλήθεια δεν βρίσκεται στις γνώμες αλλά στις γνωματεύσεις και τα γεγονότα». Αυτά μας λέει ο ήρωας του βιβλίου και εμείς φυσικά συμφωνούμε γιατί ζούμε πια στο 2019, έχουμε διαβάσει Ζέμπαλντ και έχει μπει στο αναγνωστικό και ιστορικό πετσί μας η ιδέα πως η Ιστορία δεν είναι μόνο αυτό που καταγράφουν τα βιβλία που διαβάζουμε στο σχολείο. Πέρα από αυτήν τη Δημόσια Ιστορία της κοινής αποδοχής, υπάρχουν όλες οι λεπτομέρειες όλες οι μικρές διηγήσεις και τα μικρά γεγονότα τα οποία ορίζουν το μικροσύμπαν της πραγματικότητας και της αλήθειας πίσω από όλα όσα το πέπλο του χρόνου μας σκεπάζει.

Εύστοχα η Τζόζεφιν Τέι επιλέγει τον τίτλο «Η Κόρη του Χρόνου» από το απόφθεγμα του Φράνσις Μπέικον «Η αλήθεια είναι κόρη του χρόνου και όχι της εξουσίας» αλλά στο πλαίσιο της πιο σύγχρονης ιστορικής - κατά Κουν - επιστήμης η αλήθεια, τελικά, δεν είναι άλλο από η κόρη της συλλογικής άποψης που οδηγεί στο πλέον διαδεδομένο ιστορικό πλαίσιο.

«Η Κόρη του Χρόνου» λοιπόν είναι κατά πρώτη όψη ένα whodunnit μυθιστόρημα αλλά είναι τελικά και κάτι πολύ βαθύτερο και πολύ σημαντικότερο: Είναι μια όμορφα γραμμένη ειρωνεία τόσο για την Ιστορία, αλλά και για το ίδιο το ιστορικό μυθιστόρημα. Πριν από λίγα χρόνια κάποιος αμερικανός συγγραφέας έγραψε ένα ιστορικό διήγημα στο οποίο ανέφερε όταν φτιάχτηκε το Εμπάιαρ Στέιτ Μπίλντινγκ υπήρχε ένα εξωτερικό ασανσέρ που οδηγούσε το κοινό στην κορυφή του. Το πλαστό αυτό κατασκεύασμα του συγγραφέα ακόμα και αν τοποθετήθηκε στο πλαίσιο μιας καθαρά μυθοπλαστικής δημιουργίας χλευάστηκε από το κοινό και κριτικούς με τρόπο που φαντάζει παράδοξος. Φαίνεται όμως ότι η παραδοξότητα αυτή οφείλεται πως επί το πλείστον κοινό και κριτικοί θέλουν μέσα από ένα ιστορικό μυθιστόρημα να αντικρύζουν όχι τη μυθοπλασία αλλά την πραγματικότητα, και οτιδήποτε είναι εμφανές σημάδι της μυθοπλασίας σηκώνει την κόκκινη σημαία για το υπόλοιπο διήγημα και μας υπενθυμίζει κάτι που θέλουμε να αποφύγουμε. Διαβάζοντας την «Κόρη του Χρόνου», με μια περίεργη αυτοαναφορικότητα τόσο οι αναγνώστες καλούνται να νιώσουν τη σύνδεση της Ιστορίας με το μυθιστόρημα αλλά και να νιώσουν πως κάτι σάπιο ίσως να υπάρχει σ' αυτή τηνσύνδεση που δεν έχει σχέση με την «αλήθεια». Ομως σε αντίθεση με την εξόφθαλμα ψευδή περίπτωση του ασανσέρ ο τρόπος της Τέι είναι πολύ πιο ήπιος και πολύ πιο αποτελεσματικός.

Η ουσία είναι πως ως αναγνώστες όσο πιο νωρίς αντιληφθούμε πως άλλο Ιστορία και άλλο ιστορικό μυθιστόρημα παρόλο που και τα δύο μπορεί τελικά να είναι μια σειρά από όμορφες «ιστοριούλες» τόσο το καλύτερο. Η «Κόρη του Χρόνου» πίσω απ΄το whodunnit αυτό λειτουργεί σαν αφύπνιση τόσο για την Ιστορία όσο και για το ιστορικό μυθιστόρημα. Κι αυτό είναι το σημαντικότερο πλεονέκτημα του βιβλίου.

Ο Βασίλειος Δρόλιας είναι αστροφυσικός και συγγραφέας. Το τελευταίο του βιβλίο «Nyos», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κεδρος

Πίσω από το ψευδώνυμο

Το πραγματικό όνομα της Τζόζεφιν Τέι ήταν Ελίζαμπεθ ΜακΚιντος· ήταν σκωτσέζα συγγραφέας που πέθανε το 1952 σε ηλικία 55 ετών. Ηταν ιδιαίτερα εσωστρεφής και έγινε περισσότερο γνωστή για τα μυθιστορήματα μυστηρίου της. Εγραψε επίσης θεατρικά έργα με το ψευδώνυμο Γκόρντον Ντάβιοτ. «Η Κόρη του Χρόνου» εκδόθηκε το 1951, λίγο πριν η συγγραφέας πεθάνει. Το 1990 το βιβλίο ψηφίστηκε από την Ενωση Βρετανών Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας ως το καλύτερο μυθιστόρημα μυστηρίου όλων των εποχών. Γενιές αναγνωστών συνεχίζουν να αναρωτιούνται ποια είναι η αλήθεια για εκείνες τις δολοφονίες των πριγκίπων του 15ου αιώνα, διαδόχων του θρόνου και τον ρόλο που διαδραμάτισε ο βασιλιάς Ριχάρδος Γ'. Ο ήρωας του βιβλίου, επιθεωρητής Αλαν Γκραντ, εμφανίζεται σε άλλα πέντε μυθιστορήματα της Τέι.

Το πορτρέτο του Ριχάρδου Γ’
(Εθνική Πινακοθήκη Αγγλίας), κατά τη διακυβέρνηση του οποίου εκτυλίσσεται η «Κόρη του χρόνου»