Σε κλειστή αίθουσα συνεδριάσεων ξενοδοχείου στην Τζέντα, στις 11 Μαρτίου, εκτυλίχθηκε ένα από τα πιο κρίσιμα επεισόδια των παρασκηνιακών διαπραγματεύσεων για τον πόλεμο στην Ουκρανία, σύμφωνα με τους New York Times.
Το πρωί εκείνης της ημέρας, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο άπλωσε στο τραπέζι έναν μεγάλο χάρτη της Ουκρανίας, στον οποίο αποτυπωνόταν η γραμμή επαφής των ουκρανικών και ρωσικών δυνάμεων — το μέτωπο που εδώ και τρία χρόνια χωρίζει τις περιοχές υπό τον έλεγχο των δύο πλευρών.
«Θέλω να ξέρω ποιες είναι οι απόλυτες κόκκινες γραμμές σας, τι χρειάζεστε οπωσδήποτε για να επιβιώσετε ως χώρα;», φέρεται να είπε προς την ουκρανική αντιπροσωπεία, σύμφωνα με Αμερικανό αξιωματούχο που ήταν παρών. Η συνάντηση ξεκίνησε με αιφνιδιαστική αλλά ταχεία αποδοχή από την ουκρανική πλευρά της πρότασης του Ντόναλντ Τραμπ για άμεση, καθολική κατάπαυση του πυρός διάρκειας 30 ημερών.
Ο χάρτης στο τραπέζι
Λίγο αργότερα, καθώς οι συμμετέχοντες έσκυβαν πάνω από τον χάρτη, ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας Μάικ Γουόλτς παρέδωσε στον Ουκρανό υπουργό Άμυνας Ρουστέμ Ουμέροφ έναν σκούρο μπλε μαρκαδόρο. «Ξεκίνα να σχεδιάζεις», του είπε.
Ο Ουμέροφ χάραξε πρώτα τα βόρεια σύνορα της Ουκρανίας με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία και στη συνέχεια ακολούθησε τη γραμμή επαφής, διασχίζοντας τις περιφέρειες Χάρκοβο, Λουγκάνσκ, Ντονέτσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα.
Ζαπορίζια και Κινμπούρν
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, τον μεγαλύτερο της Ευρώπης, τον οποίο ο Ουμέροφ κύκλωσε στον χάρτη. Σύμφωνα με Ουκρανό αξιωματούχο, προειδοποίησε ότι οι ρωσικές δυνάμεις κατοχής δεν τον συντηρούν επαρκώς, δημιουργώντας κίνδυνο «πυρηνικής καταστροφής», και ξεκαθάρισε ότι το Κίεβο επιδιώκει την επιστροφή του υπό ουκρανικό έλεγχο.
Στη συνέχεια υπέδειξε τη λωρίδα της Κινμπούρν, μια στενή χερσόνησο που εκτείνεται στη Μαύρη Θάλασσα, τονίζοντας ότι η ανάκτησή της θα επέτρεπε την ασφαλή πρόσβαση ουκρανικών πλοίων στα ναυπηγεία του Μικολάιβ.
Η μεγάλη καμπή
Για τρία χρόνια πολέμου, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι είχε επανειλημμένα δηλώσει ότι ο ουκρανικός στρατός θα πολεμήσει έως ότου ανακτηθεί κάθε σπιθαμή χαμένου εδάφους. Ωστόσο, σύμφωνα με Αμερικανό αξιωματούχο, στη συνάντηση της Τζέντας σημειώθηκε καμπή: «Ήταν η πρώτη φορά που ο Ζελένσκι, μέσω των ανθρώπων του, είπε ότι για να επιτευχθεί ειρήνη είναι διατεθειμένος να εγκαταλείψει το 20% της χώρας».
Στους διαδρόμους της αμερικανικής αποστολής, σύμβουλοι του Τραμπ σχολίαζαν ότι οι Ουκρανοί «μπήκαν στο πνεύμα». Λίγες ώρες αργότερα, ο Αμερικανός πρόεδρος έδωσε εντολή για επανεκκίνηση της αμερικανικής βοήθειας προς το Κίεβο.
Οι βασικές παράμετροι της συμφωνίας
Σύμφωνα με τους ίδιους αξιωματούχους, οι βασικές γραμμές μιας πιθανής συμφωνίας περιελάμβαναν παραχώρηση εδαφών από την Ουκρανία κατά μήκος της γραμμής που είχε χαράξει ο Ουμέροφ, δυνατότητα ένταξης της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά μπλοκάρισμα της ένταξης στο ΝΑΤΟ.
Ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια προβλεπόταν να τεθεί υπό διαχείριση των ΗΠΑ ή διεθνούς οργανισμού, ενώ η Ουάσινγκτον θα ζητούσε από τη Μόσχα την επιστροφή της λωρίδας της Κινμπούρν.
Το αγκάθι της Κριμαίας
Το πιο δύσκολο ζήτημα παρέμενε η Κριμαία, η χερσόνησος που προσαρτήθηκε από τη Ρωσία το 2014. Στην ομάδα Τραμπ θεωρήθηκε ότι η αποδοχή της ως ρωσικής θα λειτουργούσε ως ισχυρό κίνητρο για τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Για την ουκρανική πλευρά, όμως, επρόκειτο για το πιο ευαίσθητο σημείο.
Η απλή αναφορά του θέματος προκάλεσε έντονη αντίδραση από τον Ουμέροφ. «Δεν μπορείτε να πιστεύετε τη ρωσική προπαγάνδα, που λέει ότι η Κριμαία δεν είναι ουκρανική και ότι ήταν πάντα ρωσική», φέρεται να είπε, υπογραμμίζοντας ότι είναι Τατάρος της Κριμαίας και αναφερόμενος στην ιστορία της οικογένειάς του, που είχε εξοριστεί στο Ουζμπεκιστάν πριν επιστρέψει στη χερσόνησο.
Ο Ρούμπιο επιχείρησε να κατευνάσει τις αντιδράσεις, διευκρινίζοντας ότι οι ΗΠΑ δεν θα ζητούσαν από την Ουκρανία ή τους Ευρωπαίους να αναγνωρίσουν επίσημα τη ρωσική κυριαρχία στην Κριμαία. «Εμείς θα είμαστε οι μόνοι», φέρεται να είπε. Παρά τις ενστάσεις, όταν οι Αμερικανοί ρώτησαν αν το ζήτημα αυτό θα οδηγούσε το Κίεβο σε αποχώρηση από τις συνομιλίες, η απάντηση ήταν αρνητική.
Η επόμενη ημέρα
Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε τον περιορισμό του ρόλου του Κιθ Κέλογκ, ορίζοντάς τον μέσω ανάρτησης στο Truth Social ως «Ειδικό Απεσταλμένο για την Ουκρανία». Ο Κέλογκ, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, επιχείρησε να καθησυχάσει το Κίεβο, παραπέμποντας στο παράδειγμα της μεταπολεμικής Γερμανίας, που παρέμεινε διαιρεμένη για δεκαετίες πριν επανενωθεί.
Στο τέλος της συνάντησης, το μήνυμα προς την ουκρανική πλευρά ήταν σαφές: «Η μπάλα βρίσκεται πλέον στο γήπεδο της Ρωσίας». Και αν ο Βλαντίμιρ Πούτιν αρνηθεί; «Τότε θα έχει πρόβλημα με τον Ντόναλντ Τραμπ», κατέληξε ο Ρούμπιο.
