Για δεκαετίες θεωρούσαμε τις εποχές ως έναν παγκόσμιο, σχεδόν μηχανικό ρυθμό: χειμώνας, άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο. Όμως μια νέα, εκτενής επιστημονική μελέτη έρχεται να ανατρέψει αυτή την απλουστευμένη εικόνα. Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ, αναλύοντας είκοσι χρόνια δορυφορικών παρατηρήσεων της Γης, διαπίστωσαν ότι οι εποχικοί κύκλοι των οικοσυστημάτων είναι συχνά «εκτός συγχρονισμού» μεταξύ τους, ακόμη και σε περιοχές που βρίσκονται πολύ κοντά γεωγραφικά.

Το βασικό εύρημα της έρευνας είναι ότι η γεωγραφική εγγύτητα δεν εγγυάται κοινή εποχικότητα. Δύο περιοχές στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος, στο ίδιο υψόμετρο ή ακόμη και δίπλα-δίπλα μπορεί να βιώνουν εντελώς διαφορετικό χρονοδιάγραμμα ανθοφορίας, βλάστησης ή βροχοπτώσεων. Όπως ακριβώς τα σύνορα των ζωνών ώρας χωρίζουν γειτονικές πόλεις, έτσι και η φύση φαίνεται να χαράζει αόρατα σύνορα στον χρόνο των εποχών.

Η ερευνητική ομάδα δημιούργησε τον πιο λεπτομερή παγκόσμιο χάρτη μέχρι σήμερα για τον εποχικό ρυθμό των χερσαίων οικοσυστημάτων. Ο χάρτης αυτός αναδεικνύει περιοχές όπου οι εποχές είναι έντονα ασύγχρονες – και εντυπωσιακά, πολλές από αυτές συμπίπτουν με παγκόσμια «hotspots» βιοποικιλότητας. Οι επιστήμονες θεωρούν ότι αυτή η μεταβλητότητα δεν είναι τυχαία. Όταν οι φυσικοί πόροι, όπως το νερό ή η φυτική τροφή, γίνονται διαθέσιμοι σε διαφορετικές χρονικές στιγμές σε γειτονικούς βιότοπους, δημιουργούνται διαφορετικές οικολογικές πιέσεις, που μπορούν να οδηγήσουν σε εξελικτικές αποκλίσεις.

Σε ακραίες περιπτώσεις, ακόμη και πληθυσμοί του ίδιου είδους μπορεί να φτάνουν στην αναπαραγωγική τους περίοδο σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, γεγονός που περιορίζει τη διασταύρωση μεταξύ τους. Με την πάροδο πολλών γενεών, τέτοιες διαφορές μπορούν να οδηγήσουν στη δημιουργία ξεχωριστών ειδών. Η εποχική ασυμφωνία, λοιπόν, δεν είναι απλώς ένα κλιματικό φαινόμενο, αλλά ένας πιθανός κινητήριος μοχλός της εξέλιξης.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι πόλεις Φοίνιξ και Τουσόν στην Αριζόνα. Αν και απέχουν μόλις 160 χιλιόμετρα, τα ετήσια κλιματικά τους μοτίβα διαφέρουν αισθητά: το Τουσόν δέχεται τις περισσότερες βροχοπτώσεις το καλοκαίρι, λόγω των μουσώνων, ενώ το Φοίνιξ κυρίως τον Ιανουάριο. Αυτή η διαφορά αντανακλάται στα τοπικά οικοσυστήματα και στη βιολογική τους δραστηριότητα.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το εύρημα για τις πέντε μεσογειακές κλιματικές ζώνες του πλανήτη – την Καλιφόρνια, τη Χιλή, τη Νότια Αφρική, τη νότια Αυστραλία και τη λεκάνη της Μεσογείου. Σε όλες αυτές τις περιοχές, οι κύκλοι ανάπτυξης των δασών κορυφώνονται περίπου δύο μήνες αργότερα σε σχέση με άλλα οικοσυστήματα. Πρόκειται για μια σαφή χρονική απόκλιση που επηρεάζει την ανθοφορία, τη γεωργία και τη διαθεσιμότητα τροφής.

Η μελέτη φωτίζει ακόμη και πολύπλοκα αγροτικά φαινόμενα, όπως οι εποχές συγκομιδής καφέ στην Κολομβία. Εκεί, φάρμες που χωρίζονται μόνο από μια ορεινή διαδρομή λίγων ωρών μπορεί να έχουν αναπαραγωγικούς κύκλους τόσο διαφορετικούς, σαν να βρίσκονταν σε αντίθετα ημισφαίρια.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι πολλά σύγχρονα κλιματικά και οικολογικά μοντέλα βασίζονται σε υπεραπλουστευμένες παραδοχές για τις εποχές. Αν όμως θέλουμε να κατανοήσουμε πραγματικά πώς η κλιματική κρίση θα επηρεάσει τη φύση και την ανθρώπινη υγεία, πρέπει να λάβουμε υπόψη αυτή τη λεπτή, τοπική ποικιλομορφία. Η νέα αυτή προσέγγιση δεν αφορά μόνο την οικολογία και τη βιολογία της εξέλιξης, αλλά επεκτείνεται και στη γεωργία, την επιδημιολογία και τον σχεδιασμό πολιτικών προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.

Το συμπέρασμα είναι σαφές: το ημερολόγιο της φύσης δεν είναι ενιαίο. Είναι ένα μωσαϊκό από τοπικούς ρυθμούς, που μαζί συνθέτουν την πολύπλοκη και δυναμική ζωή του πλανήτη μας

Vidcast: Face2Face
Τελευταία Νέα