Ένας σπάνιος μετεωρίτης βάρους 25 κιλών, προερχόμενος από τον Άρη, πουλήθηκε τον περασμένο μήνα για πάνω από 5 εκατομμύρια δολάρια σε δημοπρασία στη Νέα Υόρκη, καταρρίπτοντας παγκόσμιο ρεκόρ. Παρότι η πώληση παρουσιάστηκε ως επιστημονικό και συλλεκτικό γεγονός, οι αρχές της Δημοκρατίας του Νίγηρα ξεκίνησαν έρευνα για την προέλευση του πετρώματος, υποστηρίζοντας ότι μπορεί να συνδέεται με παράνομη διακίνηση πολύτιμων φυσικών πόρων.
Ο εντοπισμός του
Ο μετεωρίτης, με την ονομασία NWA 16788, σύμφωνα με τον οίκο Sotheby’s, αποσπάστηκε από την επιφάνεια του Άρη μετά από πρόσκρουση αστεροειδούς και διένυσε 225 εκατομμύρια χιλιόμετρα μέχρι να φτάσει στη Γη.
Εντοπίστηκε τον Νοέμβριο του 2023 από ανώνυμο κυνηγό μετεωριτών στη βορειοδυτική περιοχή του Νίγηρα. Η περιοχή αυτή, όπως και γενικότερα η Σαχάρα, θεωρείται προνομιακός τόπος για το «κυνήγι» διαστημικών πετρωμάτων, λόγω του ξηρού κλίματος που διατηρεί άθικτα τα πετρώματα.
Μετά την ανακάλυψή του, ο μετεωρίτης πέρασε στα χέρια διεθνούς εμπόρου, προτού καταλήξει σε ιδιωτική γκαλερί στην Ιταλία, όπου εξετάστηκε επιστημονικά από ομάδα του Πανεπιστημίου της Φλωρεντίας. Παρέμεινε για σύντομο χρονικό διάστημα σε δημόσια θέα, πριν καταλήξει στη δημοπρασία της Νέας Υόρκης.
Γιατί διεξάγεται η έρευνα
Η κυβέρνηση του Νίγηρα αντέδρασε στην πώληση, υποστηρίζοντας ότι οι συνθήκες υπό τις οποίες βρέθηκε και εξήχθη ο μετεωρίτης παρουσιάζουν ομοιότητες με παράνομη διακίνηση σε διεθνές επίπεδο, όπως συμβαίνει με τους πολύτιμους λίθους.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο πρόεδρος Αμπντουραχμάν Τιανί ανακοίνωσε την έναρξη επίσημης έρευνας και ανέστειλε κάθε εξαγωγή πολύτιμων λίθων, ημιπολύτιμων λίθων και μετεωριτών από τη χώρα, προκειμένου να διασφαλιστεί η ιχνηλάτηση των φυσικών αυτών πόρων.
Από την πλευρά του, ο οίκος Sotheby’s υποστήριξε πως η εξαγωγή του πετρώματος έγινε τηρώντας όλες τις νόμιμες διαδικασίες και με τα απαραίτητα έγγραφα, σε κάθε στάδιο της διακίνησης.
Ωστόσο, οι αρχές του Νίγηρα δεν απάντησαν στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων του Associated Press.
Η διεθνής νομοθεσία
Η Πάτι Γκέρστενμπλιθ, δικηγόρος και ειδικός σε ζητήματα πολιτιστικής κληρονομιάς, δήλωσε ότι, σύμφωνα με τη Σύμβαση της UNESCO, την οποία έχουν επικυρώσει τόσο οι ΗΠΑ όσο και ο Νίγηρας, σπάνια φυσικά ευρήματα όπως οι μετεωρίτες μπορούν να θεωρηθούν πολιτιστικά αγαθά.
Ωστόσο, για να επιτύχει την επιστροφή του μετεωρίτη, ο Νίγηρας πρέπει να αποδείξει ότι ο λίθος του ανήκε και ότι εξήχθη παράνομα.
Χαρακτηριστικά δήλωσε: «Αν δεν έχει κλαπεί και εισήχθη νόμιμα στις ΗΠΑ, τότε δεν μπορεί να ανακτηθεί».
Ο παλαιοντολόγος Πολ Σερένο ο οποίος έχει ανακαλύψει απολιθώματα στη Σαχάρα του Νίγηρα, δηλώνει υποστηρικτής της επιστροφής της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς στις χώρες προέλευσης:
«Όταν υπάρχουν σαφείς νόμοι που αναγνωρίζουν τους μετεωρίτες ως πολιτιστικά αντικείμενα, δεν μπορείς να παίρνεις κάτι τόσο μοναδικό. Δεν είμαστε πια στην εποχή της αποικιοκρατίας», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Αξίζει να σημειωθεί πως χώρες όπως το Μαρόκο, που έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην αγορά μετεωριτών, απαιτούν την επιστροφή τους όταν εντοπίζονται στην επικράτειά τους. Ωστόσο, η επιβολή του νόμου συχνά παραμένει δύσκολη, εξαιτίας της απουσίας ελέγχου σε απομονωμένες περιοχές και των άτυπων δικτύων εμπορίου που δραστηριοποιούνται στην περιοχή.
Επιμέλεια Σταύρος Μαρινόπουλος
