Σε μια αποκαλυπτική έρευνα, οι Financial Times φέρνουν στο φως πληροφορίες που υποδηλώνουν στενή συνεργασία μεταξύ Ρωσίας και Ιράν στον ευαίσθητο τομέα της πυρηνικής τεχνολογίας. Συγκεκριμένα, η έρευνα ξεκίνησε με αφορμή ένα ταξίδι του 43χρονου Ιρανού πυρηνικού επιστήμονα Αλί Καλβάντ στη Μόσχα, στις 4 Αυγούστου του περασμένου έτους.

Κατά την επίσκεψή του, ο Καλβάντ συνοδευόταν από τέσσερις υπαλλήλους της εταιρείας DamavandTec, η οποία παρουσιάζεται ως εταιρεία συμβούλων με έδρα την Τεχεράνη. Ωστόσο, όπως αποκάλυψαν οι FT, η κάλυψη αυτή δεν ήταν παρά ένα πρόσχημα: και οι πέντε ταξίδεψαν με διπλωματικά διαβατήρια, αρκετά από τα οποία είχαν διαδοχικούς αριθμούς και είχαν εκδοθεί την ίδια ημέρα.

Μεταξύ των μελών της αντιπροσωπείας βρισκόταν και ένας πυρηνικός επιστήμονας που, σύμφωνα με δυτικούς αξιωματούχους, εργάζεται για την SPND  τη μυστική στρατιωτική ερευνητική μονάδα του Ιράν, διάδοχο του προ του 2004 πυρηνικού προγράμματος. Επιπλέον, στην ομάδα συμμετείχε ένας πρώην επικεφαλής εταιρείας που έχει υποστεί αμερικανικές κυρώσεις για διασυνδέσεις με την SPND, καθώς και ένας αξιωματικός της ιρανικής αντικατασκοπείας.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής τους στη Ρωσία, η ιρανική αποστολή επισκέφθηκε επιστημονικά ιδρύματα με εξειδίκευση σε τεχνολογίες διπλής χρήσης  δηλαδή εξαρτήματα που μπορεί να έχουν πολιτικές εφαρμογές, αλλά και χρήση σε προγράμματα πυρηνικών όπλων. Επιπλέον, έγγραφα που επικαλούνται οι FT αποκαλύπτουν πως ο Καλβάντ απέστειλε επιστολή σε ρωσικό προμηθευτή, εκφράζοντας ενδιαφέρον για την απόκτηση ισοτόπων όπως το τρίτιο, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση της απόδοσης πυρηνικών κεφαλών.

Το ταξίδι αυτό συνέπεσε με περίοδο αυξημένων ανησυχιών στη Δύση, καθώς είχαν καταγραφεί ύποπτες κινήσεις Ιρανών επιστημόνων που προσπαθούσαν να αποκτήσουν τεχνολογία σχετική με τα πυρηνικά από το εξωτερικό.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το Ιράν έχει ιστορικό μυστικών πυρηνικών δραστηριοτήτων, τις οποίες φέρεται να ανέστειλε το 2003 με απόφαση του ανώτατου ηγέτη Αλί Χαμενεΐ. Παρ’ όλα αυτά, τον Μάιο του 2025, οι ΗΠΑ προχώρησαν σε νέες κυρώσεις κατά της SPND, επισημαίνοντας ότι συνεχίζει να δραστηριοποιείται σε τομείς που σχετίζονται με την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων και συστημάτων μεταφοράς τους.

Όσον αφορά την DamavandTec, φαίνεται να έχει διακριτό ρόλο σε αυτή την υπόθεση. Παρότι εμφανίζεται ως επιστημονική εταιρεία συμβούλων, στην πράξη λειτουργεί ως μέσο διπλωματικής και τεχνολογικής κάλυψης. Ο πρόεδρός της, Αλί Μπακούι, και ο διευθυντής της, Αλί Καλβάντ, διατηρούν στενούς δεσμούς με ρωσικά ατομικά ιδρύματα — ενώ και η σύζυγος του Καλβάντ, Λαλέχ Χεσματί, συνδέεται με την εταιρεία MKS International, η οποία έχει τεθεί υπό κυρώσεις από τις ΗΠΑ.

Κατά την τετραήμερη παραμονή τους στη Μόσχα, τα μέλη της DamavandTec επισκέφθηκαν εταιρείες όπως η Tekhnoekspert και η Toriy, που σχετίζονται με τον κρατικό όμιλο Rostec και με ινστιτούτα υπό την επιρροή της ρωσικής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών (GRU). Αυτή η σύνδεση ενισχύει την άποψη των δυτικών υπηρεσιών ότι δεν πρόκειται για μια απλή επιστημονική ανταλλαγή, αλλά για μια συντονισμένη απόπειρα πρόσβασης σε ευαίσθητη τεχνολογία.

Ακόμη η ίδια η SPND αποτελεί έναν από τους πλέον παρακολουθούμενους φορείς από τις δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών. Δημιουργήθηκε το 2011 από τον Μοχσέν Φαχριζαντέχ, τον επιστήμονα που θεωρείται «αρχιτέκτονας» του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν και ο οποίος δολοφονήθηκε το 2020 — σε επίθεση που αποδόθηκε στο Ισραήλ. Μετά τον θάνατό του, ο στενός του συνεργάτης Φερεϊντούν Αμπασί-Νταβανί υποσχέθηκε να συνεχίσει το έργο του. Το 2024, το SPND νομιμοποιήθηκε πλήρως από την ιρανική κυβέρνηση, με νόμο που το καθιστά ανεξάρτητο από κοινοβουλευτικό έλεγχο και υπό τον άμεσο έλεγχο του Ανώτατου Ηγέτη.

Επίσης οι ειδικοί επισημαίνουν ότι είναι εξαιρετικά απίθανο οι Ιρανοί να είχαν τέτοιες επαφές στη Ρωσία χωρίς την έγκριση της FSB. Οι εγκαταστάσεις που επισκέφθηκαν ειδικεύονται σε τεχνολογίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε δοκιμές πυρηνικών όπλων, ενώ η αποστολή ενδιαφερόταν όχι μόνο για τεχνογνωσία, αλλά και για την προμήθεια ραδιενεργών ισοτόπων.

Τέλος ανάμεσά τους, το τρίτιο ξεχωρίζει ως το πιο ανησυχητικό. Παρότι έχει περιορισμένες ειρηνικές εφαρμογές, η στρατιωτική του σημασία  ιδιαίτερα για την ενίσχυση πυρηνικών κεφαλών  το καθιστά δείκτη για ενδεχόμενη πρόθεση ανάπτυξης όπλων. Όπως σχολιάζουν ειδικοί στον τομέα της μη διάδοσης, ακόμη και ένα ανεπιτυχές αίτημα για απόκτηση τριτίου από φορείς που συνδέονται με την SPND, θα σήμαινε σοβαρή παραβίαση των διεθνών δεσμεύσεων και θα δικαιολογούσε άμεσες διεθνείς αντιδράσεις.