Κινήματα ειρήνης: Η λογική του «ναι μεν αλλά…» και η σχετικοποίηση των ευθυνών

Η ρωσική εισβολή και ο πόλεμος στην Ουκρανία, πυροδότησε και μια έντονη συζήτηση για τα όρια, τους στόχους, τη γλώσσα ενός νέου φιλειρηνικού κινήματος και στην Ελλάδα. Και πάνω σε αυτή τη νέα κουβέντα, σημειώθηκαν και μια σειρά αντιπαραθέσεις στις οποίες συνοψίζονται πλευρές του whataboutism (η λογική του «ναι μεν αλλά…») και της σχετικοποίησης των ευθυνών του πολέμου, μέχρι ο κλασικός καβγάς για τον ιμπεριαλισμό ή και γιατί πιο θαρρετά μια σειρά δημοσιολόγων δεν καταδίκασαν ή δεν καταδικάζουν τη στάση της Ρωσίας.

Μια συζήτηση που είναι σε εξέλιξη και έχει να κάνει με το περιεχόμενο που ο καθείς βλέπει στην πολεμική ζώνη αλλά και μια κουβέντα που αναζωπυρώνει κλασικές ιδεολογικές αντιθέσεις. Στο κέντρο προφανώς είναι οι εκφράσεις της Αριστεράς και των οργανώσεών της. Για παράδειγμα, σχολιάζεται με ένταση από μερίδα πολλών παρεμβατικών διανοούμενων ή και απλών πολιτών πως τα κλασικά κόμματα της Αριστεράς σχετικοποιούν τα γεγονότα. Δεν μιλούν άμεσα για τον Πούτιν. Αναφέρουν, περισσότερο με ένταση το ΝΑΤΟ. Και παραμένουν σε μια κλασική αντιαμερικάνικη στάση που εκφράζεται και με «ασαφείς αφίσες» για καλέσματα σε συναυλίες και εκδηλώσεις.

Η συναυλία

Μια συναυλία πολλών καλλιτεχνών πάντως έχει προγραμματιστεί ήδη για τις 29 Μαρτίου στα Προπύλαια με προμετωπίδα το «Ειρήνη είναι η απάντηση όποια κι αν είναι η ερώτηση» αν και το ίδιο της το περιεχόμενο επίσης άναψε μια όψη διαμαρτυριών κυρίως στα κοινωνικά δίκτυα γύρω «από το ασαφές» της πλαίσιο. Παράλληλα εδώ και μέρες ο Διονύσης Σαββόπουλος ενεργοποιήθηκε στην κατεύθυνση να λάβει πρωτοβουλία για έναν τηλεμαραθώνιο για τα θύματα του πολέμου με σαφές από τη μεριά του πλαίσιο, όπως έγραψε ο ίδιος στα κοινωνικά δίκτυα: «Υπηρετούμε όμως μια αρχαία τέχνη που χαρακτηριζόταν πάντα για την ανθρωπιά και την ευαισθησία της και οφείλουμε νομίζω να σταθούμε τώρα πλάι σε αυτούς τους τυραννισμένους λαούς, επειγόντως μεν για λόγους ανθρωπιστικούς, εμμέσως δε – κατά την προσωπική μου γνώμη -, επειδή 30 χρόνια μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ορθώνεται ένας αποθρασυμένος ολοκληρωτισμός σε εκείνη την παγωνιά εκεί πάνω πάλι».

Πάντα, βέβαια, τα κινήματα ειρήνης, από τον βαθύ πασιφισμό μέχρι τον πιο άγριο αντιιμπεριαλισμό, ήταν και πεδία διαπάλης εν Ελλάδι. Βεβαίως, σε κάθε ξέσπασμα πολέμου διεθνώς, τα επίδικα άλλαζαν, όπως και οι ίδιες οι εκφράσεις των κινημάτων αυτών. Στην Ελλάδα βέβαια αναζητώντας τις καταβολές του φιλειρηνικού κινήματος, η αλήθεια είναι πως το μεγαλύτερο μέρος του έχει να κάνει με τις πρώτες διεκδικήσεις μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ενώ μέσα στα χρόνια ενοποιείτο και με άλλα αιτήματα, όπως το 114 ή το κίνημα για την Παιδεία ή το κίνημα για την Κύπρο ή τον πυρηνικό αφοπλισμό.

Η  σφραγίδα

Μήτρα εδώ ήταν μια σειρά πρωτοβουλιών που πάρθηκαν κατά βάσιν από στελέχη της Αριστεράς και του προοδευτικού Κέντρου ενώ μια σειρά οργανώσεων (ΕΕΔΥΕ) και δράσεων (Μαραθώνιων Πορειών Ειρήνης) σφράγισαν όλο την περίοδο από το 1955 μέχρι και το 1967 και με τη διακοπή της σκοτεινής Επταετίας συνεχίστηκαν με διάφορες μορφές και μεταπολιτευτικά. Εδώ έχει ενδιαφέρον πως η ΕΕΔΥΕ σε ένα εκ των άρθρων του καταστατικού της προέβλεπε πως σκοπός της «είναι να συμβάλλει στον αποτελεσματικό έλεγχο του αφοπλισμού και στον οριστικό τερματισμό των πειραμάτων των ατομικών και θερμοπυρηνικών όπλων. Στρέφεται κατά της παρουσίας ξένων στρατιωτικών δυνάμεων σε άλλες χώρες και προωθεί  ένα γενικό σύμφωνο Διεθνούς Ασφαλείας.

Η αρχή της μη επεμβάσεως άλλων χωρών στα εσωτερικά άλλης χώρας και το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των αποικιοκρατουμένων κρατών, η ΕΕΔΥΕ τα προβάλλει ως απαραίτητα στοιχεία για την ειρηνική παγκόσμια συνύπαρξη των λαών, μαζί με τις στενές οικονομικές και πολιτισμικές σχέσεις». Το κίνημα ειρήνης με βασικό φορέα την ΕΕΔΥΕ και το έντυπο Δρόμοι Ειρήνης έχει μια σειρά σταθμών τη δεκαετία του 1960 αλλά και προσώπων που συνδέθηκαν με αυτό όπως του ανεξάρτητου συνεργαζόμενου βουλευτή με την ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη – μετέπειτα δολοφονηθέντα στη Θεσσαλονίκη από δεξιούς παρακρατικούς – ή και άλλες οργανώσεις όπως αυτή του Συνδέσμου Νέων για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό «Μπέρτραντ Ράσελ» (1963). Βεβαίως ο Σύνδεσμος είχε βασική του στόχευση τον πλήρη και ελεγχόμενο αφοπλισμό και των δύο ψυχροπολεμικών στρατοπέδων. Και μπορεί προδικτατορικά η Αριστερά να είχε τη μερίδα του λέοντος στον σχεδιασμό του φιλειρηνικού κινήματος, ήταν όμως και άλλα πρόσωπα και οργανώσεις του ευρύτερου δημοκρατικού τόξου που συμμετείχαν – διόλου αμελητέα όλα αυτά και παρά το γεγονός πως ο κυρίαρχος συντηρητικός λόγος τους τσουβάλιαζε συχνά όλους ως «φιλοσοβιετικούς».

Η οριοθέτηση

Αυτό προφανώς συνέβη και όλα τα μεταπολιτευτικά χρόνια. Από τότε οριοθετήθηκε και στο σκέλος της αντίθεσης με τις βάσεις ή κατά της βόμβας νετρονίου ή ενάντια στη διπλή απόφαση του ΝΑΤΟ (1979) για εγκατάσταση στη Δυτική Ευρώπη πυρηνικών πυραύλων «Πέρσινγκ ΙΙ» και «Κρουζ». Μετά το 1981 δεν έχουμε μόνον την ΕΕΔΥΕ αλλά και την ΚΕΑΔΕΑ (Κίνηση για την Ειρήνη, τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και την Εθνική Ανεξαρτησία) με ιδρυτή τον διαπρεπή επιστήμονα και πολιτικό του ΠΑΣΟΚ Χρήστο Μαρκόπουλο και την ΑΚΕ (Αδέσμευτη Κίνηση Ειρήνης) με αναφορά στο ΚΚΕ εσωτερικού. Η δεύτερη ιδρύθηκε το 1981 με αφορμή την επέτειο από τη δολοφονία Λαμπράκη και από μια επιτροπή πρωτοβουλίας, με κείμενο το οποίο υπέγραφαν στελέχη της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη και του Συνδέσμου Μπέρναντ Ράσελ. Μιλούσε μάλιστα για την ανάγκη δημιουργίας ενός διμέτωπου (σε ΝΑΤΟ και ΕΣΣΔ) και αυτόνομου κινήματος ειρήνης. Σήμερα, η ΕΕΔΥΕ είναι η οργάνωση που παραμένει ζωντανή και κραταιά και με επιτροπές ανά την Ελλάδα ενώ οι υπόλοιπες οργανώσεις έχουν στην πραγματικότητα τεθεί εν υπνώσει.

«Είμαστε το αντιιμπεριαλιστικό κίνημα ειρήνης. Για εμάς δεν υπάρχει ειρήνη χωρίς κοινωνική δικαιοσύνη. Δεν είμαστε πασιφιστικό κίνημα. Κάνουμε τη διάκριση ανάμεσα στον άδικο ιμπεριαλιστικό πόλεμο και τον δίκαιο πόλεμο για εθνική και κοινωνική απελευθέρωση», σημειώνει στα «ΝΕΑ» ο Σταύρος Τάσσος, πρόεδρος της ΕΕΔΥΕ και πρώην βουλευτής του ΚΚΕ. Στο ερώτημα πώς θέτουν το δικό τους πλαίσιο για τον πόλεμο και σε μια συγκυρία που η αντιπαράθεση είναι ζωηρή αφού υπάρχουν δυνάμεις, δημοσιολόγοι που θεωρούν πως  σημειώνεται μια θολή καταδίκη της ρωσικής ευθύνης ο κ. Τάσσος αποσαφηνίζει: «Μα η Ρωσία είναι ο καλός μαθητής του ΝΑΤΟ. Διεξάγει ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Οι λαοί πάντως – ουκρανικός και ρωσικός – δεν έχουν να χωρίσουν τίποτε και μετά το 1991 εντάθηκε ο εθνικισμός μεταξύ τους».

Η συσπείρωση

Η ΕΕΔΥΕ σήμερα όπως και πάντα, συμπληρώνει ο πρόεδρός της, συσπειρώνει ευρύτερες πολιτικές δυνάμεις, όπως τον αείμνηστο Νίκο Κατσαρό ενώ έχει μια ζωντανή παρουσία όλα τα χρόνια (Σερβία, Αφγανιστάν, Ιράκ, Λιβύη, Συρία) και σήμερα με τα γεγονότα στην Ουκρανία. Παράλληλα υπάρχει και η δραστηριοποίηση κομμάτων για τον πόλεμο, όπως του ΚΚΕ που κάνει συγκέντρωση την Πρωταπριλιά στο Σύνταγμα με ομιλητή τον ΓΓ της ΚΕ του κόμματος Δημήτρη Κουτσούμπα. Βεβαίως συγκεντρώνει τα πυρά πολλών λόγω της μετωπικής του αναφοράς στον «ιμπεριαλιστικό πόλεμο» ή του διμέτωπου που διεξάγει (κατά ΝΑΤΟ και Ρωσίας και συνολικά «κατά της ιμπεριαλιστικής εμπλοκής της χώρας μας»). Πάντως οι δυνάμεις της Αριστεράς σήμερα, δεν συναντώνται σε κοινή άποψη για τα γεγονότα. Και δύσκολα θα ενοποιηθεί ένα ρεύμα ειρήνης από αυτή τη μεριά του πολιτικού τόξου και λόγω της διαφορετικής ανάγνωσης της διεθνούς πραγματικότητας.