Σχεδόν όλοι μας έχουμε νιώσει κατά τη διάρκεια της ζωής μας κάποια ενόχληση που οφείλεται στο γαστρεντερικό σύστημα, όπως είναι για παράδειγμα το φούσκωμα, ο πόνος στην κοιλιά, η διάρροια ή η δυσκοιλιότητα. Για κάποιους όμως, οι ενοχλήσεις αυτές είναι πιο συχνές, καθώς έχουν διαγνωστεί με το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου.
«Η τελευταία επιδημιολογική μελέτη σε αντιπροσωπευτικό δείγμα στις περιοχές Αθήνας και Πειραιά έδειξε ότι το 20% του πληθυσμού πάσχει από το συγκεκριμένο σύνδρομο. Επιπλέον, φαίνεται ότι η πάθηση προσβάλλει συχνότερα τις γυναίκες συγκριτικά με τους άνδρες» σημειώνει ο καθηγητής Παθολογίας –Γαστρεντερολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ και διευθυντής της Πανεπιστημιακής Γαστρεντερολογικής Κλινικής στο Λαϊκό νοσοκομείο Γιώργος Παπαθεοδωρίδης.
Ο ίδιος ωστόσο σημειώνει ότι η ακριβής αιτία είναι ακόμη άγνωστη στην ιατρική κοινότητα. Σε κάθε περίπτωση πάντως φαίνεται να συμβάλλουν πολλοί παράγοντες, όπως τα γονίδια, η κληρονομική προδιάθεση, περιβαλλοντικοί παράγοντες, το στρες και οι συναισθηματικές φορτίσεις. «Επιπλέον ρόλο παίζει η κινητικότητα του εντέρου, το εντερικό μικροβίωμα και οι λοιμώξεις του γαστρεντερικού καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής» προσθέτει.
Και παρόλο που το σύνηθες είναι τα συμπτώματα να εμφανίζονται κατά την ενήλικη ζωή, δεν λείπουν και οι εξαιρέσεις –να εμφανίζουν δηλαδή, το σύνδρομο και έφηβοι. «Κατά κανόνα, το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου διαγιγνώσκεται κυρίως σε ενηλίκους και το ποσοστό αυξάνεται στις ηλικίες 35-40 ετών. Πάντως και ανεξαρτήτως ηλικίας είναι μια νόσος που διαρκεί για πάντα, παρουσιάζοντας εξάρσεις και υφέσεις. Αυτό σημαίνει ότι σε κάποιες περιόδους ο ασθενής είναι απόλυτα υγιής ενώ σε άλλες παρουσιάζει συμπτώματα» εξηγεί ο Γιώργος Παπαθεοδωρίδης.
Στην ερώτηση ποια είναι τα «ύποπτα» σημάδια, ο ειδικός εξηγεί ότι κυρίως είναι η δυσκοιλιότητα ή/και η διάρροια (οι εναλλαγές της συμπτωματολογίας είναι συχνό φαινόμενο), ενώ πολλές φορές οι ασθενείς παραπονιούνται για πόνο στην κοιλιά.
«Η ιατρική επιστήμη έχει κάνει άλματα προόδου, καθώς πλέον μπορεί να εκριζώσει ακόμη και ιδιαίτερα σοβαρές παθήσεις. Ομως, σε κάποιες περιπτώσεις δεν διαπιστώνεται αντίστοιχη εξέλιξη σε νοσήματα λειτουργικής φύσεως» σημειώνει ο ειδικός.
Ετσι, στην περιορισμένη φαρέτρα των γαστρεντερολόγων, περιλαμβάνονται κάποια μυοχαλαρωτικά σκευάσματα του εντέρου, τα τελευταία χρόνια οι ειδικοί συστήνουν την ένταξη των προβιοτικών στη διατροφή, ενώ σε δύσκολες περιπτώσεις καταφεύγουν ακόμη και στη λύση των αντικαταθλιπτικών.
«Το έντερο έχει υποδοχείς παρόμοιους με αυτούς που υπάρχουν στον εγκέφαλο για το συναίσθημα. Πρόκειται για τον λεγόμενο εντεροεγκεφαλικό άξονα. Γι’ αυτό και τα αντικαταθλιπτικά που είναι φτιαγμένα για να δρουν στον εγκέφαλο έχει φανεί ότι δρουν και στο έντερο» εξηγεί ο καθηγητής.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες της Ιατρικής Σχολής της Mayo Clinic, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που έχει φανεί ότι αυξάνουν τις πιθανότητες να υποφέρει κανείς από το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου:
Η ηλικία: Συνήθως το σύνδρομο προσβάλλει ασθενείς κάτω των 50 ετών.
Το φύλο:Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στη χώρα μας οι ειδικοί έχουν διαπιστώσει ότι η νόσος «προτιμά» κυρίως τις γυναίκες. Η θεραπεία με οιστρογόνα πριν ή μετά την εμμηνόπαυση είναι ακόμη ένας παράγοντας που φαίνεται να συνδέεται με την εμφάνιση της νόσου.
n Το οικογενειακό ιστορικό:Τα γονίδια μπορεί να παίζουν ρόλο, όπως επίσης συνήθειες ή παράγοντες που μοιράζονται στην καθημερινότητά τους τα μέλη της οικογένειας.
n Ψυχική υγεία: Οι αγχώδεις διαταραχές και η κατάθλιψη συνδέονται με το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου. Πιθανή ψυχολογική, σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση κατά το παρελθόν επίσης φαίνεται να σχετίζεται.
Μία κατάλληλη διατροφή μπορεί να μειώσει την ένταση των συμπτωμάτων. Η εφαρμογή των ακόλουθων διατροφικών συμβουλών μπορεί να βοηθήσουν:
Προσπαθήστε να κάνετε πολλά μικρά και συχνά γεύματα. Επιλέξτε το περιβάλλον στο οποίο γευματίζετε να είναι ήσυχο και να σας ηρεμεί.
Κάντε μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες. Αν η διατροφή σας μέχρι σήμερα δεν ήταν πλούσια σε φυτικές ίνες, αυξήστε την πρόσληψή τους σταδιακά.
Αποφύγετε τις λιπαρές τροφές. Μια δίαιτα φτωχή σε λίπος θα μειώσει τις συσπάσεις του εντέρου που παρατηρούνται μετά την κατανάλωση της τροφής.
n Περιορίστε την κατανάλωση ροφημάτων που περιέχουν καφεΐνη και αλκοόλ και αποφύγετε τρόφιμα που περιέχουν σορβιτόλη (γλυκαντική ουσία), καθώς όλα αυτά εντείνουν τα συμπτώματα.
Αποκλείστε τρόφιμα που παράγουν αέρια (μπρόκολο, λάχανο, κουνουπίδι, λαχανάκια Βρυξελλών, μπιζέλια, κρεμμύδι, πιπεριές).
Αν έχετε γαστρεντερικές διαταραχές μετά την κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων πιθανόν να έχετε δυσανεξία στη λακτόζη, γι’ αυτό προτιμήστε γιαούρτι και τυρί που έχουν λιγότερη λακτόζη, αντί του γάλατος.
Τα τελευταία χρόνια, ένα διαιτητικό σχήμα το οποίο ονομάζεται FODMAPs έχει κάνει δυναμική εμφάνιση και χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της νόσου. «Μελέτες αναφέρουν ότι το συγκεκριμένο διαιτητικό σχήμα μπορεί να βοηθήσει το 70% των ατόμων που πάσχουν από το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου».
Οπως εξηγεί η Αστερία Σταματάκη, η συγκεκριμένη δίαιτα σχεδιάστηκε το 2000 από δύο ερευνητές του Πανεπιστημίου Monash στην Αυστραλία, τον Peter R. Gibson και τη Susan J. Shepherd, για να διερευνηθεί η σχέση μεταξύ της τροφής και της συμπτωματολογίας του συνδρόμου. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ο περιορισμός συγκεκριμένων υδατανθράκων (FODMAPs) είχε ως αποτέλεσμα τον σημαντικό περιορισμό των λειτουργικών συμπτωμάτων του γαστρεντερικού σωλήνα, όπως η διάρροια, τα αέρια και ο πόνος.
«Το όνομα FODMAPs μπορεί φαίνεται περίεργο, αλλά στην πραγματικότητα είναι το ακρωνύμιο των παρακάτω λέξεων: Fermentable (ζυμώσιμοι), Οligosaccharides (ολιγοσακχαρίτες), Disaccharides (δισακχαρίτες), Monosaccharides (μονοσακχαρίτες) και Polyhydric alcohols (πολυόλες –σορβιτόλη, μανιτόλη, μαλιτόλη, ξυλιτόλη). Δηλαδή, στην πραγματικότητα τα FODMAPS είναι απλά και συνηθισμένα σάκχαρα που τα βρίσκουμε στα σιτηρά, στα φρούτα, στα λαχανικά, σε κάποια όσπρια, στα γαλακτοκομικά και σε επεξεργασμένα τρόφιμα και ροφήματα» σημειώνει η κυρία Σταματάκη.
Για παράδειγμα, η λακτόζη είναι το κύριο σάκχαρο του γάλακτος. Η φρουκτόζη είναι το κύριο σάκχαρο των φρούτων, με τα αχλάδια, τα μήλα, το καρπούζι και τα ροδάκινα να είναι μεταξύ αυτών με πολύ υψηλή περιεκτικότητα. Αντίστοιχα, οι φρουκτάνες είναι υδατάνθρακες που περιέχονται σε πολλές τροφές όπως το σιτάρι, τα κρεμμύδια και το σκόρδο.
Τα όσπρια και τα φασόλια περιέχουν τους υδατάνθρακες με την ονομασία γαλακτοολιγοσακχαρίτες. Οσο για τις πολυόλες, μπορεί να βρίσκονται φυσικά σε τροφές, π.χ. φρούτα, ή σε τρόφιμα ως γλυκαντικές ύλες (π.χ. σορβιτόλη). Φυσικές πολυόλες περιέχονται στα πυρηνόκαρπα φρούτα, π.χ. στα βερίκοκα, στα δαμάσκηνα, και στα μανιτάρια.
«Οι συγκεκριμένοι ολιγοσακχαρίτες έχουν κάποια κοινά: Δεν απορροφούνται καλά από το λεπτό έντερο. Οταν φτάνουν στο παχύ έντερο, γίνονται η αγαπημένη τροφή των βακτηρίων που ζουν εκεί. Οταν τα βακτήρια «τρώνε» FODMAPs, παράγονται αέρια. Επίσης, τα FODMAPs λειτουργούν σαν σφουγγάρι που ρουφάει την περίσσεια των υγρών που βρίσκονται στο παχύ έντερο» εξηγεί η κυρία Σταματάκη.
Και συνεχίζει: «Ο συνδυασμός της παραγωγής των αερίων μαζί με τη συγκράτηση του νερού οδηγεί στη διάταση (πρήξιμο) του παχέος εντέρου. Ολη αυτή η διαδικασία μπορεί να προκαλέσει τα συμπτώματα του συνδρόμου –δηλαδή διάρροια, μετεωρισμό και αέρια».
Υπό τα δεδομένα αυτά, το συγκεκριμένο διαιτητικό σχήμα εφαρμόζεται για 4-6 εβδομάδες, αποκλείοντας όλους τους ύποπτους ολιγοσακχαρίτες.
«Επειτα από αυτό το διάστημα και εφόσον υπάρχει βελτίωση, γίνεται σταδιακή εισαγωγή των τροφών για να εντοπιστούν οι πιθανοί «ένοχοι». Σε κάθε περίπτωση και δεδομένου ότι η διατροφή FODMAPs είναι αρκετά αυστηρή, είναι σημαντικό να γίνεται υπό την επίβλεψη διαιτολόγου εκπαιδευμένου στο συγκεκριμένο πρόγραμμα» καταλήγει η Αστερία Σταματάκη.
