Πριν από λίγες μέρες, στις 19 Μαρτίου, ολοκληρώθηκε για δεύτερη χρονιά στον Αγιο Μαρτίνο της Καραϊβικής το μουσικό φεστιβάλ SXM. Στη σκηνή του ανέβηκαν ονόματα της διεθνούς ηλεκτρονικής και χορευτικής κοινότητας, όπως η Φρανσέσκα Λομπάρντο, ο Μπομπ Μόουζες, ο Ρικάρντο Βιλαλόμπος ή η Νίνα Κράβιζ. Το κοινό βέβαια είχε την ευκαιρία να επιδοθεί και σε επιπλέον απολαύσεις. Γιατί όπως και το νησί που το φιλοξενούσε, το SXM υποσχόταν γαλαζοπράσινα νερά, χρυσαφένιες αμμουδιές, προσβάσιμα καταλύματα, μπιτς πάρτι, θαλάσσια σπορ, καζίνο, αφορολόγητα καλούδια, φαγοπότια στη «γαστρονομική πρωτεύουσα της Καραϊβικής», ένα επισκέψιμο οχυρό των γάλλων αποικιοκρατών και διάφορα άλλα συστατικά ενός πακέτου διακοπών. Δεν είναι παράξενο που σε άρθρα του στυλ «δέκα λόγοι για να το επισκεφθείτε», τις πρώτες θέσεις καταλάμβαναν η τοποθεσία του, οι παράλληλες εκδηλώσεις, η σχέση ποιότητας – τιμής και η δυνατότητα για ψώνια. Η μουσική εμφανιζόταν συνήθως τέταρτη.

Αν και ο πιο πρόσφατος όρος για διοργανώσεις όπως το SXM είναι «destination festival», τα μαζικά μουσικά events ποτέ δεν ήταν ανεξάρτητα από κάποια λιγότερο ή περισσότερο μακρινή τοποθεσία ή από τα χαρακτηριστικά της. Εκ των πραγμάτων βέβαια: το Γούντστοκ σήμαινε μεν πολύωρη μετακίνηση και ξάπλες στο παχύ γρασίδι, η φάρμα του όμως δεν διαφημιζόταν όσο η Τζάνις Τζόπλιν ή ο Τζίμι Χέντριξ. Το παιχνίδι άρχισε να αλλάζει κάπως από το Coachella στην Καλιφόρνια: έπειτα από χρόνια εξέλιξης, πλέον, οι συναυλίες του συνδυάζονται με εκδρομές στο Παλμ Σπρινγκς, κάμπινγκ, λούνα παρκ, εκθέσεις εικαστικών, events τεχνολογικού ή περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, παροχές που μέχρι και κριτική έχουν δεχτεί για την ηχηρή παρουσία τους. Εστω κι έτσι, το line up του Coachella διαθέτει ονόματα επιεικώς μεγάλα αλλά και ανερχόμενα. Φέτος διοργανώνεται από τις 14 ώς τις 16 και από τις 21 ώς 23 Απριλίου, με headliners τους Radiohead, τη Λέιντι Γκάγκα και τον Κέντρικ Λαμάρ.

Οι Radiohead βέβαια, εκτός από καλοί και άγιοι, είναι και 24 ετών. Λίγους μήνες μάλιστα μετά το Coachella θα εμφανιστούν ως επικεφαλής και στην πρώτη μέρα του Φεστιβάλ Glastonbury. Η φετινή του διοργάνωση, από 21 έως 25 Ιουνίου, θα έχει ως έτερους headliners τους Foo Fighters και τον λαοφιλή Εντ Σίραν. Την ίδια στιγμή, ο τρίτος μεγάλος της φεστιβαλικής παρέας, το Primavera Sound της Βαρκελώνης, που φέτος λαμβάνει χώρα από τις 31 Μαΐου ώς τις 4 Ιουνίου, έχει στις ψηλότερες θέσεις της μαρκίζας του ονόματα όπως οι Arcade Fire, Μπον Ιβέρ, Φρανκ Οσεαν, Aphex Twin, Solange, Γκρέις Τζόουνς,

The xx, Slayer ή Βαν Μόρισον.

Ενα κοινό χαρακτηριστικό φαίνεται καθαρά: όσο αξιόλογα κι αν είναι, πολλά από τα κορυφαία ονόματα μια κάποια ηλικία την έχουν. Από μερικές απόψεις, δεν γίνεται διαφορετικά. Με τη δισκογραφία δε, είτε σε ανακατατάξεις είτε σε αδυναμία να αποφέρει πολλά κέρδη, «μεγάλος» σημαίνει αφενός «έμπειρος» ή «δοκιμασμένος» και αφετέρου «ακριβός», διαθέσιμος σε κραταιούς διοργανωτές. Οχι ότι στα Coachella, Primavera ή Glastonbury οι ανερχόμενοι καλλιτέχνες είναι λίγοι ή αδιάφοροι. Ενώ όμως ένα τέτοιο πακέτο μοιάζει να ευνοεί τους κολοσσούς, από τη μεσαία και κάτω τάξη των φεστιβάλ δεν υπάρχουν αντίστοιχες δυνατότητες. Κι ας υπήρχαν κάποτε αυξητικές τάσεις: σύμφωνα με την εταιρεία ερευνών Mintel, στη δεκαετία 2010-2015 τα μουσικά events ήταν το ταχύτερα αναπτυσσόμενο πεδίο της βιομηχανίας του ελεύθερου χρόνου. Μέχρι που σαν να έπιασαν ταβάνι: σε ρεπορτάζ της «Telegraph» ένα χρόνο πριν, ο Στιβ Χιπ, γενικός γραμματέας του βρετανικού Συνδέσμου Διοργανωτών Φεστιβάλ (AFO), πίστευε ότι ο χώρος σύντομα θα φρακάρει. Σύμφωνα με περσινή μελέτη της βρετανικής ParcelHero, στο επόμενο διάστημα ένα στα δέκα φεστιβάλ θα έβαζαν λουκέτο.

Κάτι τέτοια ίσως είδαν οι διοργανωτές του SXM στον Αγιο Μαρτίνο και σκέφτηκαν ότι οι καλλιτέχνες με το ανεβασμένο κασέ μπορούν να αντικατασταθούν και να συμπληρωθούν από επιπλέον δραστηριότητες σε εξωτικό φόντο. Δεν είναι οι μόνοι: το Secret Solstice Festival στο Ρέικιαβικ της Ισλανδίας, που ξεκίνησε το 2014, προσφέρει μεν από τις 16 μέχρι τις 18 του ερχόμενου Ιουνίου καλλιτέχνες όπως ο Ρίτσαρντ Ασκροφτ, οι Foo Fighters ή οι Prodigy, τις γαρνίρει όμως με περιηγήσεις σε υπόγεια τούνελ λάβας και παγετώνες ή πάρτι κάτω από τον ήλιο του μεσονυκτίου. Τις ίδιες μέρες, στο ηλικίας τεσσάρων χρόνων Best Kept Secret, που πραγματοποιείται σε ένα πάρκο για σαφάρι στο Χιλβάρενμπεκ της Ολλανδίας, το κοινό θα απολαύσει εκτός από τα ελεύθερα ζωντανά και τους Arcade Fire, Run the Jewels ή James Blake. Τον επόμενο Δεκέμβριο, το Your Paradise στα νησιά Φίτζι θα ανοίξει για τρίτη χρονιά τις πόρτες του παρέχοντας εκτός από τοπικά έθιμα ή θαλάσσια σπορ και λίγη μουσική. Μαζί με το Wilderness στο Οξφοντσαϊρ ή το Τραένα στη Νορβηγία, ο κατάλογος μπορεί να συνεχιστεί λίγο ακόμα.

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. Οι δεδομένες και προσβάσιμες φυσικές ομορφιές της Ελλάδας κάνουν εύκολη την υπόθεση ότι, τηρουμένων των αναλογιών, κάτι αντίστοιχο συμβαίνει κι εδώ. Τα φεστιβάλ ωστόσο στο Νεστόριο, στη Σάνη, στα Κουφονήσια και αλλού αντιμετωπίζουν το φυσικό περιβάλλον μάλλον σαν φόντο αναπόσπαστο από το σύνολο παρά σαν αναμφισβήτητο επίκεντρο. Οι διοργανώσεις στις παραλίες του Αγιου Μαρτίνου, στα μπιτς μπαρ των Φίτζι ή στους παγετώνες της Ισλανδίας μοιάζουν να λένε ότι η μουσική πλέον βιώνεται όχι σαν ολοκληρωμένη τέχνη, αλλά σε συνδυασμό με κάποια άλλη εμπειρία.

Είναι οικονομικό το ζήτημα; Φταίει που η εντυπωσιακή ευκολία του streaming ή άλλων ψηφιακών πηγών ακρόασης μεταμορφώνει τα τραγούδια σε συνοδευτικό πρώτα καθημερινών κι έπειτα παραθεριστικών ασχολιών; Οχι ότι τα μεγάλα events δεν συμπληρώνονταν ανέκαθεν από «παράλληλες εκδηλώσεις». Εχει σημασία όμως αυτό που έλεγε έναν χρόνο πριν στην «Telegraph» ο Στιβ Χιπ της AFO: «Μαζί με τον αριθμό των φεστιβάλ αλλάζει δραματικά και η φύση τους, με το βάρος να πέφτει περισσότερο στη γενικότερη εμπειρία παρά στους headliners. Σταδιακά, όλο και περισσότερες διοργανώσεις δεν βασίζονται στο μεγάλο όνομα, αλλά στο στήσιμο ενός βιώματος που περιλαμβάνει κάτι παραπάνω από έναν καλλιτέχνη και τη μουσική του».