Και ενώ στην Ελλάδα η έμφαση δίνεται στην είσοδο στον πόλεμο, η φετινή σειρά εκδηλώσεων «12 Οκτωβρίου 1944 – Η Αθήνα ελεύθερη», επιτυγχάνει μια σπάνια συμμαχία φορέων προς μια επιπλέον, αλλά όχι αντίθετη κατεύθυνση. «Στόχος μας δεν είναι ένας εορτασμός ανταγωνιστικός της 28ης Οκτωβρίου» λέει ο ιστορικός. «Είναι η καθιέρωση μιας γιορτής για τους Αθηναίους και την απελευθέρωσή τους, αντίστοιχης με των Παριζιάνων ή των Λονδρέζων».
Εκτός από τους πολιτικούς, υπήρχαν και λόγοι επιστημονικοί που είχαν να κάνουν με τη διαχείριση του ιστορικού γεγονότος: αποτελώντας μια μεγάλη μαύρη τρύπα ανάμεσα στην Κατοχή και στο ξέσπασμα των μαχών του Δεκεμβρίου, η απελευθέρωση έμοιαζε με κάτι που τουλάχιστον ως προς το αίσθημα χαράς που επέφερε ήταν λες και ακυρωνόταν –«μην ξεχνάτε», επισημαίνει ο Χαραλαμπίδης, «πως μόνο εδώ ακολουθήθηκε από σύγκρουση που επεκτάθηκε σε Εμφύλιο».
Οχι ότι δεν έλειψαν και τα συνήθη ζητήματα αδράνειας: «Οταν δεν γιορτάζεται κάτι για 40, 50, 60 χρόνια, μετά γίνεται όλο και πιο δύσκολο. Την ίδια στιγμή, άλλες χώρες της Ευρώπης, τιμώντας την απελευθέρωση, μπόρεσαν και να εξελίξουν αυτό που λέγεται δημόσια εικόνα μιας επετείου και να αναπτύξουν το θέμα σε επίπεδο έρευνας».
Η γεωγραφία της Αντίστασης
Τεκμηριώνουν τον μεγάλο λιμό, αλλά και καταγράφουν όψεις της Αντίστασης και του δωσιλογισμού –«θέμα ταμπού, για το οποίο κρίναμε πως είμαστε πια ώριμοι ως κοινωνία». Αποκαλύπτουν τέλος τις καταστροφές των Γερμανών κατά την αποχώρησή τους αλλά και το πανηγύρι που ακολούθησε.
Τον ρόλο κρίσιμου συμπληρώματος επιτελεί ένας χάρτης με όλα τα μπλόκα, τις αντιστασιακές ενέργειες και τους τόπους μαρτυρίου. «Προσπαθήσαμε να εντάξουμε αυτή την πυκνή πληροφορία», λέει ο Χαραλαμπίδης, «ώστε να αντιληφθεί ο επισκέπτης τη γεωγραφία της Αντίστασης στην πόλη». Το πολύτιμο εργαλείο θα αναρτηθεί σύντομα και στο freeathens44.org.
Ο ίδιος ο Χαραλαμπίδης έχει προγραμματίσει για την Κυριακή ιστορικό περίπατο στην Αθήνα, με στάσεις όπου η περίοδος έχει αφήσει τα τραύματά της: στο προαύλιο της Νομικής, εκεί όπου ήταν το νεκροτομείο, κάποτε έφταναν κάρα γεμάτα με νεκρούς γωνία Ομήρου και Πανεπιστημίου έλαβε χώρα στις 22 Ιουλίου του 1943 μια από τις μεγαλύτερες αντιστασιακές διαδηλώσεις της Ευρώπης Σταδίου 5 πραγματοποιήθηκε η μεγάλη απεργία των «τριατατικών» (υπαλλήλων από τηλεγραφεία, τηλεφωνεία και ταχυδρομεία) που κατέληξε με τη σύλληψη των μελών του ΕΑΜ και την εκτέλεσή τους στο Σκοπευτήριο Καισαριανής.
Και αυτά δεν είναι ούτε τα μισά. Το ερχόμενο Σάββατο πραγματοποιείται σεμινάριο σε εκπαιδευτικούς για το καυτό θέμα της διδασκαλίας εκείνης της περιόδου, ενώ την Κυριακή ο Χρήστος Λεοντής παρουσιάζει στο Μέγαρο Μουσικής το έργο «Φυλάττειν Θερμοπύλας». Η Ταινιοθήκη θα προβάλλει ώς τις 21 Οκτωβρίου ταινίες και ντοκιμαντέρ, ενώ μια βδομάδα μετά υπάρχει αφιέρωμα στην αγωνίστρια Ηλέκτρα Αποστόλου.
Ο αγώνας για την επιβίωση
Αφήνοντας κατά μέρος τα στερεότυπα, διαπιστώνουμε ότι εξαιτίας προφανώς της στρατιωτικής κατοχής, εκείνη ήταν και μια περίοδος βαθύτατης ανθρωπιστικής, ηθικής, πολιτικής και οικονομικής κρίσης. Υπήρχαν κάποιοι που όχι μόνο δεν πέρασαν άσχημα, αλλά πλούτισαν κιόλας.
Ενα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας προσπάθησε να κερδίσει το ζήτημα της επιβίωσης και να αντισταθεί στον κατακτητή και τους συνεργάτες τους. Το πώς αυτό έβαλε φρένο στην εξαθλίωσή του και ανασυγκροτήθηκε, πώς αντιστάθηκε σε αυτό που το καταδυνάστευε είναι ζητήματα που σε επίπεδο μηχανισμών εμφανίζονται και σήμερα».
Πληθώρα εκδηλώσεων έως τις 31 Οκτωβρίου
Οι εκδηλώσεις για την απελευθέρωση της Αθήνας, που τελούν υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού, πραγματοποιούνται σε διάφορους χώρους ώς τις 31 Οκτωβρίου και συνδιοργανώνονται από την Περιφέρεια Αττικής, τον ΟΠΑΝΔΑ, τα ΓΑΚ, την ΕΡΤ, τη Γενική Γραμματεία Συντονισμού και το υπουργείο Εθνικής Αμυνας. Λεπτομέρειες στο www.freeathens44.org