«Πρέπει να πείσω ότι η Αννα Φρανκ πουλάει»

Το όγδοο διεθνές φεστιβάλ κινουμένων σχεδίων Σύρου, το οποίο ολοκληρώθηκε χθες, φιλοξένησε μια «ζωντανή» είδηση κατά τις ημέρες διεξαγωγής του. Γιατί πώς αλλιώς θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ο ισραηλινός δημιουργός Αρι Φόλμαν που βρέθηκε μια ανάσα από το Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας (με το «Βαλς με τον Μπασίρ» του 2008) και πλέον θεωρείται από τους σταρ του χώρου; Στον Φόλμαν, άλλωστε, το Ιδρυμα Αννα Φρανκ της ελβετικής Βασιλείας παραχώρησε εν λευκώ τα δικαιώματα και ελεύθερη πρόσβαση στα αρχεία του για να διηγηθεί την ιστορία της εμβληματικής πλέον ηρωίδας του εβραϊκού Ολοκαυτώματος. Είναι το επόμενο στοίχημά του –με πιθανότερο τίτλο «Where is Anne Frank?» -, το οποίο άρχισε πριν από δύο χρόνια. «Εχουμε ολοκληρώσει την ανάπτυξη της ιστορίας, έχουμε το σενάριο, έχουμε δύο πλήρεις σεκάνς και αναζητούμε επενδυτές. Ελπίζω να αρχίσουμε γυρίσματα το 2016 και να βγει στις κινηματογραφικές αίθουσες τον Μάιο του 2018» λέει στο «Νσυν» ο Φόλμαν, ο οποίος παρουσίασε –σε παγκόσμια πρώτη –το έτοιμο υλικό στο πλαίσιο εκδηλώσεων του αξιόλογου Animasyros 0.8 στην Ερμούπολη.

Πώς πείσατε το Ιδρυμα Αννα Φρανκ να σας εκχωρήσει το δικαίωμα του «Ημερολογίου» και ειδικά για animation;

Επαιξε, νομίζω, ρόλο το «Βαλς με τον Μπασίρ». Σκέφτηκαν, εκτιμώ, ότι ήθελαν κάποιον από την «οικογένεια» (σ.σ.: εννοεί την ισραηλινή ομογένεια) με βαθιά γνώση της ιστορίας που να προέρχεται από τους επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος στο Αουσβιτς. Με επέλεξαν ουσιαστικά. Με κάλεσαν στην έδρα του ιδρύματος στη Βασιλεία της Ελβετίας και μου πρότειναν να κάνω μια ταινία – προσαρμογή στην ιστορία της Αννας Φρανκ, η οποία δεν θα βασίζεται μόνο στο «Ημερολόγιο» αλλά θα αντλεί στοιχεία από το πλούσιο αρχείο του ιδρύματος έτσι ώστε να δημιουργήσω μια πρωτότυπη ιστορία για ό,τι δεν έχει ειπωθεί μέχρι σήμερα. Δηλαδή για τους τελευταίους επτά μήνες της ζωής της Αννας Φρανκ: από τη σύλληψή της έως τον θάνατό της στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργεν Μπέλζεν τον Απρίλιο του 1944.

Σε αντίστοιχες δημιουργίες, που απευθύνονται στη νεολαία, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος του διδακτισμού. Γιατί η ιστορία της Αννας Φρανκ θεωρείται αναγκαιότητα;

Η ιστορία της μιλάει για την ανεκτικότητα και τα σημερινά παιδιά πρέπει να κατανοήσουν ότι η Αννα Φρανκ δεν είναι ένα ίνδαλμα της Ιστορίας: αντιθέτως, υπάρχουν παιδιά σε εμπόλεμες ζώνες και περιοχές που πλήττονται από λιμό και υποφέρουν όπως ακριβώς η Αννα πριν από 70 χρόνια. Σήμερα μπορεί να έχουμε καλύτερες τηλεοράσεις και δορυφόρους, αλλά ο κόσμος μένει απαράλλαχτος. Πολλά παιδιά αφήνονται στη μοίρα τους και θυματοποιούνται στις εμπόλεμες ζώνες. Τα πιο τυχερά θα ξεκινήσουν μια νέα ζωή ως πρόσφυγες, αλλά ορισμένα δεν θα επιβιώσουν: είναι εκείνα για τα οποία δεν θα μάθουμε ποτέ τι απέγιναν.

Ακούγεται ίσως απαισιόδοξο, αλλά μήπως η τέχνη δεν συμβάλλει τελικά στην αλληλοκατανόηση;

Τι να σου κάνει ένα ημερολόγιο; Η φύση του ανθρώπου φταίει. Είναι θέμα ηγετών και του αμοραλισμού εκείνων που έχουν την εξουσία να στέλνουν ανθρώπους στον θάνατο, στις εμπόλεμες περιοχές. Από αυτή την άποψη ο κόσμος δεν θα αλλάξει ποτέ. Η αλλαγή προφανώς δεν θα έρθει ποτέ από μια ιστορία animation, όπως το ημερολόγιο της Φρανκ.

Η προσέγγιση του κινηματογραφιστή ακούγεται πεσιμιστική, ειδικά σε μια περίοδο κατά την οποία το πολιτικό animation αναζητά τον προσανατολισμό του. Οι συνθήκες της πραγματικής Ιστορίας, ωστόσο, τον έχουν κάνει ρεαλιστή. Οταν ρουκέτες και πύραυλοι συνεχίζουν να πέφτουν εκατέρωθεν σε Ισραήλ και Παλαιστίνη, το έργο ενός σκηνοθέτη καταλήγει μια πολυτέλεια για λίγους. Το ίδιο ένιωσε και ο ίδιος όταν σχεδίασε το «Βαλς με τον Μπασίρ», έχοντας ριζωμένη την πεποίθηση ότι το σινεμά –και δη το πολιτικό –μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. Το βιωματικό εκείνο φιλμ βασιζόταν στην απόπειρα του ίδιου του σκηνοθέτη, βετεράνου στον πόλεμο Ισραήλ – Λιβάνου το 1982, να ανακτήσει τις χαμένες αναμνήσεις του από γεγονότα σχετικά με τη σφαγή στα στρατόπεδα προσφύγων Σάμπρα και Σατίλα. Και έκανε αμέσως αίσθηση όταν απέσπασε μία υποψηφιότητα για Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες και μία Χρυσή Σφαίρα για καλύτερη ξενόγλωσση ταινία. Οι ελπίδες του Φόλμαν πάντως αποδείχθηκαν φρούδες. «Στο Ισραήλ δεν ήταν τίποτε άλλο από μια αντιδραστική, αριστερή ταινία» δήλωνε τότε ο σκηνοθέτης.

Στην καινούργια ταινία χρησιμοποιείτε συνδυαστικά το παραδοσιακό χειροποίητο σχέδιο και την τεχνική stop motion. Γιατί επιλέξατε τη δύσκολη τεχνική;

Αναζητώ μια νέα διάσταση στο animation για να αφηγηθώ την ιστορία. Κατ’ αρχάς καταπιάνομαι με κάτι για πρώτη φόρα, επομένως δεν θα βαρεθώ. Επειτα, από τη στιγμή που αποφάσισα ότι δεν θα κάνω δήθεν εικαστικά animations για ενηλίκους, νομίζω ότι πρέπει να ανακαλύψουμε μια μέθοδο, η προσέγγιση της οποίας παραμένει καλλιτεχνική και ταυτόχρονα είναι ελκυστική στα παιδιά. Αν δεν προσαρμοστούμε στο σύγχρονο παιδικό σινεμά, μπορεί να χάσουμε την ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και του Ολοκαυτώματος ειδικότερα. Διότι τα παιδιά δεν διαβάζουν πλέον βιβλία.

Το θέμα της ιστορίας δυσκολεύει τη χρηματοδότηση της παραγωγής;