Από τον Βελβενδό Κοζάνης μέχρι τη Λέσβο, έχουν ανοίξει οι ορέξεις των κατοίκων μετά τις πρόσφατες δηλώσεις της ηγεσίας του υπουργείου Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης ότι θα προχωρήσει σε «χωροταξική αποκλιμάκωση» του Καλλικράτη. Το παράθυρο, δηλαδή, για αλλαγές στα όρια των δήμων.
Με αποχή που άγγιξε το 72%, οι κάτοικοι του πρώην Δήμου Βελβενδού συνέχισαν στις τελευταίες αυτοδιοικητικές εκλογές του Μαΐου 2014 να αντιδρούν στη συνένωσή τους στον ενιαίο πλέον Δήμο Σερβίων – Βελβενδού.

Κι αν το ποσοστό αποχής ήταν αισθητά χαμηλότερο από εκείνο του 98% στις εκλογές του 2010, τώρα, πέντε χρόνια από την έναρξη ισχύος του Καλλικράτη και μετά και τις κυβερνητικές ανακοινώσεις, τα σενάρια απόσχισης ξαναφούντωσαν.

ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ. Ανάλογο κλίμα επικρατεί και στη Λέσβο, που μετά τον Καλλικράτη είναι ο μεγαλύτερος σε έκταση δήμος. Μετά τον πρώην δήμαρχο Δημήτρη Βουνάτσο ο οποίος έχει πρωτοστατήσει με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο τα προηγούμενα χρόνια στην ανάγκη να διασπαστεί εκ νέου το νησί σε περισσότερους δήμους, τη σκυτάλη τώρα έχει πάρει ο νέος δήμαρχος και πρώην βουλευτής ΝΔ Σπύρος Γαληνός.
Από το βήμα της Βουλής είχε κατ’ επανάληψη ζητήσει να γίνουν πέντε δήμοι στη Λέσβο. «Σας τονίζω ότι ο Καλλικράτης επέβαλε την συνένωση 13 πρώην καποδιστριακών δήμων σε έναν! Ως εκ τούτου, τα προβλήματα εξ αυτού και μόνον είναι τεράστια. Σας αναφέρω μόνον ότι χρειάζεται πάμπολλες φορές να μεταβούν υπάλληλοι για υποθέσεις του δήμου σε 73 χωριά!» έγραφε σε επιστολή του τον περασμένο Σεπτέμβριο προς τον τότε υπουργό Εσωτερικών σχετικά με θέματα προσλήψεων.

Ομως και ο υποστηριζόμενος από τον ΣΥΡΙΖΑ υποψήφιος στις τελευταίες δημοτικές εκλογές Στράτος Γεωργούλας δεν έχασε λεπτό και μετά τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης, όπου ο αρμόδιος υπουργός μίλησε για αλλαγή ορίων των δήμων, έστειλε επιστολή στον τελευταίο για την ανάγκη αποκλιμάκωσης της Λέσβου. «Ενας τέτοιος δήμος- έκτρωμα του Καλλικράτη, με αποστάσεις τεράστιες μεταξύ του κέντρου της διοίκησης και της περιφέρειας, με κατοίκους που έχουν υποστεί στο πολλαπλάσιο τις συνέπειες της νεοφιλελεύθερης πολιτικής της εγκατάλειψης της υπαίθρου» αναφέρει μεταξύ άλλων.

ΣΤΟ ΚΙΛΚΙΣ. Και δεν είναι οι μόνοι. Τη δημιουργία εκ νέου αυτόνομου Δήμου Γουμένισσας ζητούν οι κάτοικοι της περιοχής του καλλικρατικού Δήμου Παιονίας Κιλκίς. «Διακηρυγμένη βούληση της νέας κυβέρνησης είναι να αρθούν αδικίες κι εμείς θεωρούμε ότι μία από αυτές ήταν και η χωροταξική κατανομή του Καλλικράτη στην περιφερειακή ενότητα Κιλκίς» ήταν οι χαρακτηριστικές δηλώσεις σε τοπικό μέσο ενημέρωσης του προέδρου της Δημοτικής Ενότητας Γουμένισσας Γιάννη Αλίρη.

ΣΤΟΝ ΕΒΡΟ. Σε άλλες περιπτώσεις επαναφέρουν αιτήματα απόσχισης από κάποιον δήμο και συνένωσης με άλλον, τα οποία είχαν τεθεί και στο πλαίσιο σχεδιασμού του Καλλικράτη αλλά δεν είχαν γίνει δεκτά. Τέτοια περίπτωση αποτελούν οι πρώην δήμοι Τυχερού και Φερών στον Εβρο. Με τον Καλλικράτη το Τυχερό ενσωματώθηκε στον Δήμο Σουφλίου, ενώ οι Φέρες βρέθηκαν να εντάσσονται στον Δήμο Αλεξανδρούπολης.

Η επιλογή αυτή είχε προκαλέσει αντιδράσεις όπου επισημαίνονταν τα κοινά χαρακτηριστικά Τυχερού και Φερών και ζητούσαν να συνενωθούν οι δύο αυτές περιοχές. «Η αναπτυξιακή τους πορεία θα συνεχιστεί μόνο αν αυτοί οι δήμοι αποτελέσουν ένα ενιαίο σχήμα» τονιζόταν τότε. Το αίτημα επανήλθε με αφορμή τις ανακοινώσεις του υπουργείου Εσωτερικών, με τους υποστηρικτές του νέου σχήματος να θεωρούν δεδομένη τη δημιουργία του δήμου Κοσμοσώτειρας –όπως έχουν πει ότι θα αποκαλείται –καθώς ισχυρίζονται ότι υπήρξε και σχετική προεκλογική δέσμευση του ΣΥΡΙΖΑ.

ΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ. Ωστόσο, υπάρχουν και αιρετοί που διακρίνουν ντόμινο αρνητικών εξελίξεων εάν ανοίξει θέμα χωροταξίας. Ενας από αυτούς είναι και ο δήμαρχος Νεάπολης – Συκεών και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΚΕΔΕ Σίμος Δανιηλίδης, ο οποίος εκτιμά πως η αποκλιμάκωση των υφιστάμενων δήμων δεν θα είναι βήμα προόδου αλλά «απίθανη οπισθοδρόμηση».
Σε ανάλογο μήκος κύματος έχουν κινηθεί δήμαρχοι ακόμη και νησιωτικών περιοχών όπου συχνά υπάρχουν ενστάσεις για τη λογική που έφερε ο Καλλικράτης «ένα νησί, ένας δήμος».

Τέτοια περίπτωση είναι η Ρόδος, όπου η γενική αρχή είναι πως το ενιαίο μοντέλο στον δήμο λειτούργησε. Μάλιστα, ο δήμαρχος του νησιού Φώτης Χατζηδιάκος έχει χαρακτηρίσει «πολυτέλεια» τη δημιουργία περισσότερων δήμων επικεντρώνοντας σε δυσλειτουργίες του Καλλικράτη σε επίπεδο καθημερινότητας.

Με πρόσφατες δηλώσεις τους και άλλοι δήμαρχοι, όπως από τη Μεσσηνία, προκρίνουν την ανάγκη να δοθούν εφόδια στους υφιστάμενους δήμους και κυρίως να επιλυθούν προβλήματα θεσμικά και οικονομικά, θέτοντας σε δεύτερη μοίρα τις όποιες χωροταξικές αλλαγές. Κυρίαρχη άποψή τους είναι πως υπάρχει κίνδυνος η συζήτηση να επικεντρωθεί στη χάραξη νέων δήμων και στη σκιά των αντιδράσεων διαφόρων τοπικών κοινωνιών για άλλη μία φορά να μην τεθούν επί τάπητος τα κρίσιμα ζητήματα λειτουργίας.
Διευκρινίζοντας τα περί χωροταξικής αποκλιμάκωσης, η ηγεσία του υπουργείου τονίζει, πάντως, την ανάγκη οι δήμοι «να γίνουν πλέον αποτελεσματικοί και να καλυφθεί το τεράστιο σημερινό έλλειμμα πρωτογενούς δημοκρατίας».

Πρώτα ο διάλογος

Από πλευράς υπουργείου Εσωτερικών επιχειρείται να μην ανοίξει ο ασκός του Αιόλου και βρεθούν μπροστά σε σωρεία ανεξέλεγκτων αιτημάτων. Οπως, εξάλλου, επισημαίνει και ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Κώστας Πουλάκης η πρωτοβουλία για αλλαγές στον Καλλικράτη θα γίνει έπειτα από διεξοδικό διάλογο και θα έχει ορίζοντα τις επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές του 2019.

Παραθέτοντας μερικά παραδείγματα κριτηρίων που μπορεί να ληφθούν υπόψη για τις χωροταξικές αλλαγές στους καλλικρατικούς δήμους, αναφέρθηκαν κριτήρια όπως παραγωγικότητα, ιστορικότητα ή πολιτισμικότητα των διαφόρων περιοχών βάσει των οποίων θα πρέπει να αναζητηθούν κοινά χαρακτηριστικά.