Αναζήτηση
Oταν οι υπεύθυνοι της Macquaire Global Property Advisors, μία από τις πλέον γνωστές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στο real estate παγκοσμίως, σχεδίαζαν το 2007 ένα πολύπλοκο εταιρικό σχήμα σε τρεις ηπείρους και δεκάδες χώρες με κεντρικό σημείο αναφοράς το Λουξεμβούργο ώστε να πληρώσουν τους λιγότερους δυνατόν φόρους, σίγουρα δεν φαντάζονταν ότι τα σχέδιά τους θα καθυστερούσαν τόσο πολύ σε μία επένδυση στην Ελλάδα.
Για την ακρίβεια, δεν πρόλαβαν καν να δουν στην γη που αγόρασαν κοντά στην Ακαδημία Πλάτωνος, στο παλαιό κλωστοϋφαντουργείο Μουζάκη, να ορθώνεται το πολυσυζητημένο εμπορικό κέντρο που έχει προκαλέσει την έντονη αντίδραση του ΣΥΡΙΖΑ και μέρους των κατοίκων της περιοχής, αφού η Macquaire Global Property Advisors (MGPA) εξαγοράστηκε πριν από έναν χρόνο από τον όμιλο Blackrock.
Ωστόσο, η συμφωνία για την φορολογική ελάφρυνση του πολύπλοκου εταιρικού σχήματος έχει λάβει την έγκριση των αρχών του Λουξεμβούργου. Και οι εταιρείες που είχαν συσταθεί για να το εφαρμόσουν συνεχίζουν να λειτουργούν – απλά έχουν αλλάξει μερικά γράμματα στις επωνυμίες τους: τα αρχικά MGP (Macquaire Global Property) έχουν αντικατασταθεί από τα BR (δηλαδή Blackrock).
ΤΑ ΝΕΑ σε συνεργασία με το ICIJ αποκαλύπτουν το μυστικό σχέδιο ελάφρυνσης φόρων ενός κολοσσού που επένδυσε σε ελληνική γη με σκοπό να φτιάξει ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά κέντρα στην Αθήνα.
Στο άκουσμα ότι σύντομα μπορεί στην περιοχή τους να λειτουργεί ένα mall κάποιοι επιχειρηματίες στην Ακαδημία Πλάτωνος ανησύχησαν ιδιαίτερα: «Νομίζω ότι το κατάστημά μου θα επηρεαζόταν άμεσα από την έλευση του Mall. Είμαστε σε οριακό σημείο: αν χάσουμε έστω και μία επίσκεψη από ανθρώπους που θα πάρουν ακόμα και κάτι ελάχιστο θα έχουμε πρόβλημα. Θα το παλέψω, αλλά δεν μπορώ να ξέρω ότι θα το κερδίσω. Πάντως, θα επηρεαστούμε άμεσα», λέει ο Αχιλλέας Μήλλας που λειτουργεί κατάστημα και βιοτεχνία αθλητικών ειδών στην περιοχή. «Θα επιταχύνει το κλείσιμό μας, το οποίο έχω αρχίσει να πιστεύω ότι είναι νομοτελειακό», προσθέτει ο κοσμηματοπώλης Απόστολος Καρτσούκης.
Οι δύο επιχειρηματίες δραστηριοποιούνται τα τελευταία 30 χρόνια στην περιοχή της Ακαδημίας Πλάτωνος. Τις επιχειρήσεις τους τις κληρονόμησαν από τους πατεράδες τους, που είχαν ξεκινήσει τις δεκαετίες του 1960 και του 1970.
«Ο πατέρας μου ήταν από τη γενιά που δοκίμαζαν και προσπαθούσαν να υλοποιήσουν καινούργιες ιδέες, ήταν δραστήριος άνθρωπος. Όταν ξεκίνησε την επιχείρηση στα μέσα της δεκαετίας του 1970 υπήρχαν
προοπτικές ανάπτυξης και γίνονταν βήματα προς τα εμπρός. Στα επόμενα χρόνια υπήρξαν κρίσεις, τις οποίες καταφέραμε να ξεπεράσουμε», θυμάται ο Αχιλλέας Μήλλας. Η χρονιά που άρχισαν να ανεβαίνουν οι τζίροι της επιχείρησής του ταυτίζεται με το έτος ορόσημο για την Ελλάδα, το 2004. «Κυρίως η προσδοκία των ολυμπιακών αγώνων και κάποια εισοδήματα που βρεθήκαν να κυκλοφορούν στην αγορά με τα δανεικά, δημιούργησαν έναν τζίρο. Τότε δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε πόσο επιφανειακή και επίπλαστη ήταν η ευτυχία το 2004 έβγαιναν οι καταναλωτές με τις κάρτες τους και τα δάνεια και ψώνιζαν… Ήταν μία ονειρική κατάσταση – κανείς μας δεν μπορούσε να δει τόσο μπροστά και να καταλάβει πώς θα μας εγκλώβιζε», λέει σήμερα.
Η επιχείρηση του κοσμηματοπώλη Απόστολου Καρτσούκη είχε κάπως διαφορετική πορεία. «Η περιοχή μας δεν είναι η πλέον εύρωστη οικονομικά. Ανέκαθεν ήταν μικρομεσαίας οικονομικής στάθμης οι κάτοικοι εδώ, δεν είχαμε μεγάλες οικονομικές απαιτήσεις από άποψη τζίρου. Μετά το 1985 υπήρξε μία ανάκαμψη, ενώ έως το 2000 μπορεί να χαρακτηριστεί καλή περίοδος, το μαγαζί ήταν βιώσιμο και μου άφηνε και εμένα τα χρήματα που ήθελα για να έχω μια νορμάλ ζωή. Ήμασταν εντάξει. Το 2004 συνεχίζεται η ίδια κίνηση, σταθερά. Ήμουν ευχαριστημένος, δεν μπορώ να πω», αναπολεί ο Καρτσούκης.
Ιστορικά, η καλύτερη χρονιά για την επιχείρηση αθλητικών ειδών του Μήλλα ήταν το 2008: «ο μεικτός τζίρος εκείνη τη χρονιά ήταν της τάξεως των 500.000 ευρώ».
Έναν χρόνο πριν, ενώ στην χώρα μας ακόμα επικρατούσε οικονομική ευφορία, η εταιρεία Artume με έδρα στο κέντρο της Αθήνας παίρνει την απόφαση να αγοράσει τους χώρους του πρώην εργοστασίου κλωστοϋφαντουργίας Μουζάκη, επί της λεωφόρου Κηφισού, κοντά στον αρχαιολογικό χώρο της Ακαδημίας Πλάτωνος. Συγκεκριμένα για έκταση περίπου 20 στρεμμάτων είχαν καταβληθεί 37 εκατομμύρια ευρώ. Η Artume ανήκε κατά 100% στην εταιρεία Artemis Hermes, με έδρα το Λουξεμβούργο, η οποία με τη σειρά της συνδεόταν με άλλες εταιρείες που περιλαμβάνονταν στην ιδιαίτερα περίπλοκη δομή ενός σχήματος που ακουμπούσε από το Μεγάλο Δουκάτο και την Μάλτα έως τον «φορολογικό παράδεισο» της πολιτείας του Ντέλαγουερ στις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, το κομμάτι της δομής που αφορούσε την επένδυση στην χώρα μας ξεκινούσε από το Ντέλαγουερ και το αγγλικού τύπου MGP Europe Fund III, προχωρούσε στην θυγατρική MGP Europe ΙΙΙ Ltd με έδρα την Μάλτα, που είχε θυγατρική την MGP Europe III Sarl στο Λουξεμβούργο, μετά στην MGP Artemis στο Λουξεμβούργο, μετά την Artemis Hermes και πάλι στο Λουξεμβούργο και τελικά στην Artume SA στην Ελλάδα. Στο εταιρικό πλέγμα επενδύσεων του ομίλου MGPA υπήρχε και ένα άλλο που ξεκινούσε από τον φορολογικό παράδεισο των Βερμούδων, όπως αποκαλύπτεται σε άλλες φορολογικές συμφωνίες μετις αρχές του Λουξεμβούργου οι οποίες εγκρίθηκαν το 2008 και το 2009.
Για τις ανάγκες της επένδυσης μέσω της Artume, η Artemis Hermes είχε χορηγήσει έως το τέλος του 2008 στην ελληνική θυγατρική της δάνεια ύψους σχεδόν 50 εκατομμυρίων ευρώ. Το επιτόκιο των δανείων είχε οριστεί τότε στα επίπεδα του Euribor συν 3%, δηλαδή γύρω στο 7% κατά μέσο όρο για το συγκεκριμένο έτος. Το δάνειο, όπως αναφερόταν στις οικονομικές καταστάσεις της Λουξεμβουργιανής εταιρείας θα έπρεπε να αποπληρωθεί έως τα τέλη του 2016.
Η αγοραπωλησία του συγκροτήματος Μουζάκη δεν είχε γίνει γνωστή τότε σε κατοίκους της περιοχής της Ακαδημίας Πλάτωνος. Λίγο καιρό αργότερα, όταν τα νέα κυκλοφόρησαν, ξεκίνησαν οι αντιδράσεις: Το πρώτο θέμα που τέθηκε από κίνηση πολιτών που πρόσκειται στον ΣΥΡΙΖΑ ήταν ότι βάσει του ισχύοντος τότε θεσμικού πλαισίου στην περιοχή δεν επιτρέπονταν οι χρήσεις «Πολύχώρων Εμπορίου – Ψυχαγωγίας», δηλαδή mall.
Ήδη από τον Ιούνιο του 2007, πριν δηλαδή αρχίσει να χορηγεί δάνεια η λουξεμβουργιανή Artemis Hermes στην ελληνική Artume, οι φορολογικές αρχές του Λουξεμβούργου είχαν δώσει την έγκρισή τους στο σχέδιο για την ελάφρυνση φόρων του «βαβελικού» εταιρικού σχήματος της MGPA, το οποίο μόνο για τις ευρωπαϊκές και ασιατικές χώρες στόχευε σε επενδύσεις ύψους 3,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Στο σχέδιο αυτό περιλαμβάνονταν έντοκα, άτοκα αλλά και υβριδικά δάνεια, ένα είδος χορηγήσεων που μπορούν να χαρακτηρίζονται και ως χρέος και ως μετοχικό κεφάλαιο ανάμεσα σε διαφορετικές επικράτειες και έτσι να αποφεύγονται οι φόροι και στην μία επικράτεια και στην άλλη – το παρατσούκλι που έχουν δώσει στα υβριδικά δάνεια οι ειδικοί είναι «μέθοδος διπλής μη φορολόγησης». Τα συγκεκριμένα υβριδικά δάνεια στα σχέδια της MGPA ονομάζονται Profit Participating Loans (PPL), δηλαδή δάνεια με συμμετοχή στο κέρδος. Στην περίπτωση της συγκεκριμένης φορολογικής συμφωνίας, το ποσοστό της συμμετοχής στα κέρδη της εταιρείας που ελάμβανε το δάνειο κυμαινόταν από 80-100%. Έτσι, τα κέρδη των εταιρειών που δανείζονταν χρήματα θα επέστρεφαν στο μεγαλύτερο ποσοστό τους ως τόκοι των δανείων που είχαν λάβει και έτσι δεν θα φορολογούνταν. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με την φορολογική συμφωνία, το υβριδικό δάνειο που έχει χορηγηθεί θα μετρούσε ως χρέος και έτσι οι τόκοι που θα επέστρεφαν θα εξέπιπταν από τους φόρους.
Τα χρήματα μπορεί να είχαν «κατέβει» μέσω αλλεπάλληλων υβριδικών, έντοκων και άτοκων δανείων από την μαμά εταιρεία στο Ντέλαγουερ, προς θυγατρικές στην Μάλτα, στο Λουξεμβούργο και τελικά στην Artume στην Ελλάδα, όμως το επενδυτικό σχέδιο δεν εξελισσόταν με ταχείς ρυθμούς. Τον Ιούνιο του 2009 ένα νέο παράρτημα προστίθεται στην συμφωνία μεταξύ MGPA – Λουξεμβούργου, το οποίο ενημερώνει
τις φορολογικές αρχές ότι η επένδυση στην Ελλάδα έγινε μέσω υβριδικών (PPL), εντόκων και άτοκων δανείων βάσει του σχεδίου που είχε εγκριθεί το 2007. Επιπλέον, αναφέρεται ότι η Artume έλαβε επιπλέον 11,5 εκατομμύρια άτοκα για την χρηματοδότηση αμοιβών σε σχέση με την ανάπτυξη του πρότζεκτ – ποσό το οποίο θα εξέπιπτε από τον φόρο περιουσίας των εταιρειών με έδρα στο Μεγάλο Δουκάτο. Τα χρήματα ξεκίνησαν από το fund στην κορυφή, μέσω άτοκου δανείου έφτασαν στην MGP Artemis με έδρα το Λουξεμβούργο, επίσης με άτοκο δάνειο προχώρησαν στην ομόεδρη Artemis Hermes και από εκεί «εγχύθηκαν» ως μετοχικό κεφάλαιο στην ελληνική Artume.
Λίγο μετά την έγκριση και αυτού του σκέλους της συμφωνίας, στην Ακαδημία Πλάτωνος, όπως και στην υπόλοιπη χώρα, ξεκίνησε η κατάρρευση της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
«Από το 2009 υπάρχει σαφής πτώση, φτάνουμε τότε να χάνουμε μέχρι να τελειώσει η κατηφόρα γύρω στο 37% του τζίρου. Το τέλος του 2012 ήταν η τελευταία χρονιά που είχα πτώση και το 2013 υπήρξε σταθεροποίηση. Το 2014 είμαστε πλαγιοανοδικά θα έλεγα. Αλλά δεν μπορούμε να χαρούμε, να το πούμε με σιγουριά. Ενώ δηλαδή οι δείκτες δείχνουν αυτή την οριακή βελτίωση βλέπουμε ανθρώπους σαν να κάνουν την τελευταία τους επιθυμία: λένε “είμαι άνεργος από εχθές, αλλά θα πάω να πάρω παπούτσια”. Ε, δεν μπορώ να χαρώ με αυτά τα σημάδια “βελτίωσης”. Δεν δείχνουν κάτι υγιές, είναι άνθρωποι σε απελπισία που λένε θα πάω να πάρω ένα ζευγάρι παπούτσια στα παιδιά μου και ας είναι το τελευταίο μου», λέει ο Αχιλλέας Μήλλας που έχει την επιχείρηση αθλητικών ειδών στην Ακαδημία Πλάτωνος.
Ο Αχιλλέας Μήλλας
«Με το που έφτασε το 2009 ξεκίνησε η πτωτική πορεία της τάξεως του 20-30% τον χρόνο. Έως σήμερα που μιλάμε είμαι 70-80% κάτω», συμπληρώνει ο Απόστολος Καρτσούκης.
Στο ίδιο χρονικό διάστημα η σχεδιαζόμενη επένδυση στο εμπορικό κέντρο που αποφασίστηκε να έχει την ονομασία Academy Gardens παρουσίασε την εξής πρόοδο: τον Απρίλιο του 2011 πραγματοποιήθηκε στο ακίνητο κατεδάφιση μέρους των εγκαταστάσεων Μουζάκη, κατόπιν έκδοσης άδειας από τις πολεοδομικές υπηρεσίες. Η κίνηση πολιτών της περιοχής έκανε λόγο «για μεθοδεύσεις και για άγνωστες συνθήκες ολοκλήρωσης της κατεδάφισης», καθώς στις εργασίες είχε παρέμβει η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων, «από την οποία δεν είχε ληφθεί τότε άδεια, όπως προβλέπεται». Μέλη της κίνησης αλλά και βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ που έχουν καταθέσει ερωτήματα στην Βουλή, ισχυρίστηκαν επίσης ότι υπήρξαν μεθοδεύσεις για την αλλαγή χρήσης της γης στο ακίνητο και για τον συντελεστή δόμησης. Τον Φεβρουάριο του 2014 το ΥΠΕΚΑ έδωσε το πράσινο φως για να προχωρήσει το πρότζεκτ του εμπορικού κέντρου, ενώ τα ερωτήματα του ΣΥΡΙΖΑ απαντήθηκαν από τους αρμόδιους της κυβέρνησης. Το συγκεκριμένο έργο χαρακτηρίζεται έκτοτε ως μία από τις μεγαλύτερες απευθείας επενδύσεις από τοεξωτερικό στην Ελλάδα αφού σύμφωνα με πληροφορίες το ύψος της αναμένεται να προσεγγίσει τα 300 εκατομμύρια ευρώ. Έως τις αρχές του 2013 στην Artume είχαν ήδη κατέβει από την εταιρική δομή δάνεια πάνω από 87 εκατομμύρια ευρώ.
Την ίδια ώρα οι επιχειρηματίες της περιοχής διαμαρτύρονται για την υπερφορολόγηση: «Για τα εισοδήματα του 2013 πληρώνω 280% περισσότερα σε σχέση με αυτά που πλήρωνα. Είμαι από τους πολύ τυχερούς και τα βγάζω πέρα γιατί ακόμα και την περίοδο των μεγάλων τζίρων λειτουργούσα με χαμηλά έξοδα, δηλαδή με ιδιόκτητο κατάστημα και με προσωπική και οικογενειακή εργασία», λέει ο Αχιλλέας Μήλλας, που νιώθει ότι είναι η εξαίρεση στον κανόνα: «Δεν έχω οφειλές. Έχω καλή συνεργασία με τους προμηθευτές μου και δεν έχω και φορολογικές οφειλές», προσθέτει ο ίδιος. Και ο Απόστολος Καρτσούκης επισημαίνει ότι είναι εντάξει στις φορολογικές του υποχρεώσεις. «Το βασικό είναι να ζήσω από τη δουλειά μου. Το ερώτημα είναι αν θα επιβιώσω… Αν επιβιώσω θα πάρει και η εφορία. Είναι ένας αγώνας που δεν ξέρω ποια θα είναι η έκβασή του», συνεχίζει ο Μήλλας.
Εντωμεταξύ, τα βασικά εργαλεία της MGPA για να γλιτώσει φόρους, τα υβριδικά δάνεια, μπήκαν στο στόχαστρο του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης και της Γενικής Διεύθυνσης Φορολογίας και Τελωνειακής Ένωσης της ΕΕ. Έπειτα από έρευνες και αναλύσεις επί αναλύσεων οι ειδικοί εντόπισαν τα κενά στην νομοθεσία και λίγους μήνες πριν, τον Ιούνιο του 2014 αποφασίστηκε στο ECOFIN η υιοθέτηση τροποποίησης σε ευρωπαϊκή οδηγία που μπλοκάρει τη χρήση τους για φοροαποφυγή. Το χρονικό περιθώριο όμως για την ενσωμάτωσή της στην εθνική νομοθεσία των χωρών μελών της ΕΕ λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2015.
Η απόφαση του ECOFIN δεν πρέπει να άφησε ανεπηρέαστο τον όμιλο Blackrock, ο οποίος εξαγόρασε την MGPA τον Οκτώβριο του 2013, μαζί με όλο το εταιρικό πλέγμα της, τις επενδύσεις και την προίκα των φορολογικών συμφωνιών με τις αρχές του Λουξεμβούργου. Υπενθυμίζεται ότι εταιρεία της Blackrock συνέταξε έκθεση για τις κεφαλαιακές ανάγκες των ελληνικών τραπεζών.
ΤΑ ΝΕΑ βρέθηκαν στην γειτονιά όπου έχει δηλωθεί η έδρα της Artemis Hermes, στην πλευρά της πρωτεύουσας του Μεγάλου Δουκάτου όπου συναντά κανείς μεγάλες επιχειρήσεις και τράπεζες, όπως το Ebay, η BNP, η Prada και πολλές ακόμα. Στην διεύθυνση της Artemis Hermes, δεν υπάρχουν διακριτικά που να μαρτυρούν την παρουσία της εκεί – δεν υπάρχει γραμματοκιβώτιο ή κάποιο κουδούνι με την επωνυμία της εταιρείας. Στο εν λόγω κτίριο σήμερα υπάρχουν γραφεία της Blackrock.
Στο ερώτημα αν θα σύστηνε μία εταιρεία στο Λουξεμβούργο για να μην πληρώνει τρεις φορές περισσότερους φόρους απ’ ό,τι μερικά χρόνια πριν, ο Αχιλλέας Μήλλας με την επιχείρηση αθλητικών ειδών στην Ακαδημία Πλάτωνος απαντά: «Δεν θα το έκανα και το εννοώ. Είναι
θέμα προσωπικής διεργασίας: Προσπαθώ να δω ποια είναι η ισορροπία μου σε αυτή τη ζωή, που ήρθα να ζήσω για λίγα χρόνια. Θέλω να δουλέψω και βγάλω όσα χρήματα πιστεύω ότι χρειάζονται για να περάσω καλά εγώ και η οικογένειά μου. Τίποτα παραπάνω. Δεν είμαι επιχειρηματίας με την έννοια του «κυνηγάω το κέρδος». Κυνηγάω να ζήσω μία καλή ζωή και το εννοώ με όλες του τις πτυχές. Καλή για μένα, για την οικογένειά μου, για τους φίλους μου, για την γειτονιά μου. Ξέρω ότι από τους φόρους που πλήρωσα τα παιδιά μου τελείωσαν το δημόσιο γυμνάσιο και λύκειο. Σήμερα είναι σε δημόσιο πανεπιστήμιο. Ο γιος μου μάλιστα ο μεγάλος είναι σε μία φάση που παίρνει και κρατική υποτροφία και ξέρω ότι αυτά βγαίνουν από τα λεφτά των φόρων που δίνω εγώ και ο κάθε έλληνας φορολογούμενος. Δεν μπορώ να το δω ξεκομμένα αυτό – αφού ζω εδώ, στην γειτονιά μου, στην χώρα μου, θέλω τα χρήματα αυτά να επενδύονται σε κοινωνικά αγαθά, σε υποδομές. Έτσι το έχω δει. Δεν μπορώ να φανταστώ κάτι άλλο».
