Η διεθνής αποικία των καλλιτεχνών

Ας υποθέσουμε ότι μια παρέα φιλότεχνων επιδίδεται σε λεκτική αντιπαράθεση σχετικά με το ποια έκθεση στα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου είναι η καλύτερη. Η αλήθεια είναι ότι δεν θα μπορέσουν να καταλήξουν σε ένα τελεσίδικο αποτέλεσμα: αυτήν τη στιγμή από την Κέρκυρα έως τη Σάμο, την Ανδρο και την Κρήτη τα τοπικά μουσεία και οι αίθουσες τέχνης που λειτουργούν σε διατηρητέα κτίσματα ανεβάζουν με τις εκθέσεις τους το επίπεδο των εικαστικών εκδηλώσεων. Η Υδρα όμως υπερέχει μπορεί να ισχυριστεί ένας από τους συζητητές και να μοιραστεί μαζί τους τα επιχειρήματά του. Τα οποία είναι ορατά και απτά έως το τέλος Σεπτεμβρίου, εκτεθειμένα σε τρία διαφορετικά σημεία του νησιού.

Το προοίμιο της υδραίικης ιδιαιτερότητας το δημιουργεί ο μόνιμος περίγυρος του ανέγγιχτου διατηρητέου τοπίου. Στα επόμενα βήματά τους –αναγκαστικά περπατώντας λόγω της σωτήριας απαγόρευσης οποιουδήποτε τροχοφόρου –ώσπου να φθάσουν στα καταλύματά τους θα διαπιστώσουν ότι πριν ή μετά το παραθαλάσσιο τελετουργικό υπάρχουν προτάσεις για να εμπλουτίσουν την εμπειρία της διαμονής τους.

Το παρουσιάζουν οι αφίσες στις βιτρίνες των καταστημάτων, των εστιατορίων και των μπαρ. Με αναφορές στις εκθέσεις καλλιτεχνών που φιλοξενούνται στο νησί: Μπράις Μάρντεν, Πάβελ Αλτχαμερ, Αν Κόλιερ, Ρίτα Ακερμαν, Γιώργος Λάππας, Χάιμιρ Μπγιόργκουλφσον, Σεν Κλερ Σέμιν, Λοβέτ/Κοντανιόνε. Τα ονόματά τους συνιστούν το άθροισμα της σύγχρονης τέχνης. Ετσι όπως παρουσιάζεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης και του Σικάγο, στην Μπιενάλε της Βενετίας, αλλά και στις εισηγμένες στο χρηματιστήριο της τέχνης γκαλερί του Λονδίνου, της Ζυρίχης, του Βερολίνου, της Νέας Υόρκης, του Λος Αντζελες.

Hydra School Projects στο ιστορικό Σαχτούρειο Σχολείο, Ιδρυμα ΔΕΣΤΕ στον χώρο των πρώην σφαγείων, Hydra Workshop σε μια πρώην αποθήκη στο λιμάνι, μπροστά από τη μαρίνα όπου αράζουν τα ιστιοπλοϊκά. Είναι οι τόποι που εδώ και χρόνια φιλοξένησαν και παρουσίασαν ορισμένους από τους πολυσυζητημένους και ανερχόμενους σύγχρονους καλλιτέχνες. Ορισμένοι από τους οποίους ξέφυγαν από την περιστασιακή διαμονή ενός περιφερόμενου επισκέπτη και επέλεξαν την Υδρα για μόνιμο προορισμό των διακοπών τους.

Οπως ο αμερικανός ζωγράφος Μπράις Μάρντεν, ο οποίος αγόρασε το πρώτο του σπίτι στην Υδρα το 1973. Από το 1990 κατοικεί με την οικογένειά του σε μια πετρόκτιστη διατηρητέα κατοικία του 1790, στο τελευταίο επίπεδο της οποίας μετέφερε το ατελιέ του. Ο τόπος φαίνεται ότι επέδρασε στο έργο τού μινιμαλιστή Αμερικανού. Και ένα φύλλο ελιάς κολλημένο με σελοτέιπ πάνω σε χαρτί ήταν το έργο κολάζ που ο Μάρντεν έφτιαξε το 1973. Με αυτό το συγκεκριμένο έργο ο Δημήτρης Αντωνίτσης, επιμελητής της φετινής έκθεσης «Υπέρ-Σώματα» του Hydra School Projects, τον ενέταξε στην ενότητα «Πνεύματα της Υδρας». Μαζί δηλαδή με τον Ιωάννη Καρδαμάτη (γεννημένο στο Βερολίνο ο οποίος έζησε στην Υδρα), τον γάλλο απόγονο της δυναστείας παραγωγών σαμπάνιας Κρίστιαν Χάιντσικ (ο οποίος έφυγε από τη Ραμς και εγκαταστάθηκε από τη δεκαετία του ’50 στο νησί για να ασχοληθεί με την κεραμική) και τον αυτοδίδακτο γλύπτη κορμών πεύκου Γρηγόρη Αναργύρου.

Τα έργα τους ως «Πνεύματα της Υδρας» είναι ένα δείγμα συμβίωσης του ξένου και του γηγενούς.

Ανάλογος είναι και ο διάλογος που άνοιξε ο Πολωνός Πάβελ Αλτχάμερ με τις μικροσκοπικές κούκλες του που απεικονίζουν μέλη της δικής του οικογένειας και του συλλέκτη Δάκη Ιωάννου. Η εγκατάσταση του κουκλόσπιτου του Αλτχάμερ στον χώρο των παλιών σφαγείων είναι ένα καθημερινό κάλεσμα στα παιδιά των κατοίκων και των επισκεπτών της Υδρας να ζωγραφίσουν και να συμπληρώσουν αυτήν την ανοιχτή διαδικασία που ο καλλιτέχνης της βάφτισε «Το μυστικό του δίσκου της Φαιστού».

Μιλάμε για έναν επιλεκτικό εποικισμό από ξένους καλλιτέχνες, ο ερχομός των οποίων ανανεώνει το συμβόλαιο της Υδρας με την ιστορία του πολιτισμού της και την αναδεικνύει σε συσσωρευτή της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας. «Αυτή η καθαρότητα, αυτή η άγρια, γυμνή τελειότητα», την οποία περιέγραφε ο Χένρι Μίλερ το 1939, φιλοξενούμενος του Χατζηκυριάκου Γκίκα, παραμένει αναλλοίωτη. Είναι η αίσθηση της απομάκρυνσης από τον κόσμο που υψώνουν οι πέτρινοι τοίχοι των σπιτιών του οικισμού ενώ ταυτόχρονα η προφυλαγμένη μοναξιά σού προσφέρει άνοιγμα στον ουρανό, στη θάλασσα και στο φως.

Μπορεί το πατρικό σπίτι του Νίκου Χατζηκυριάκου – Γκίκα να είναι ένα καμένο ερείπιο στα Καμίνια, όμως η παρουσία του ζωγράφου Παναγιώτη Τέτση στο νησί, η οικία του αρχιτέκτονα Νίκου Βαλσαμάκη, πατέρα του ελληνικού μοντερνισμού, οι ξενώνες της Σχολής Καλών Τεχνών που παρέχουν εστία στους νέους δημιουργούς ενισχύουν τη βεβαιότητα της ξεχωριστής σημασίας του νησιού. Την οποία προβάλλουν σε πρόσφατα αφιερώματά τους τα περιοδικά ένθετα εφημερίδων όπως οι «New York Times», «Guardian», «Daily Telegraph» σαν μινιατούρα ιδανικού μοντέλου πολιτισμικού τουρισμού.