λήμματα

ακραιφνισμός. Εκ του ακραιφνής. Αποτελεί πρόταση απόδοσης στην ελληνική του όρου «φονταμενταλισμός», ο οποίος μεταφράζεται συνήθως ως «φανατισμός». Η εισαγωγή του όρου κρίνεται αναγκαία διότι τα τελευταία χρόνια πολλαπλασιάστηκαν οι πάσης φύσεως ακραιφνείς. Η νεοελληνική (κατά το «μικρασιατική») καταστροφή του 2010 έφερε στην επιφάνεια ακραία φορτία που συγκαλύπτονταν ώς τότε κάτω από το περίβλημα της ευημερούσης κανονικότητος. Η Ιστορία διδάσκει ότι τα ναυάγια αποκαλύπτουν τον χαρακτήρα των ναυαγών.

ελιά. Δέντρο – σήμα κατατεθέν του ελληνικού τοπίου. Το κλαδί του, προσφερόμενο, συμβολίζει την ειρήνη, τη διάθεση καταλλαγής. Εχει γίνει αντικείμενο εξύμνησης στην παγκόσμια γραμματεία. Πρόσφατα απασχόλησε την ελληνική επικαιρότητα λόγω ενός ατυχούς περιστατικού στο οποίο ενεπλάκη ένας ιστορικός εκπρόσωπος του είδους. Αναφερόμαστε στην περίφημη «ελιά του Πλάτωνος», κειμένη στον χώρο της φερώνυμης Ακαδημίας, η οποία έπεσε, υποτίθεται, θύμα τροχοφόρου. Η σημερινή είδηση, όμως, που έρχεται από την Κρήτη είναι άλλης τάξεως. Αποκαλύπτει τη στοχοποίηση του ευγενούς δέντρου εκ μέρους ορισμένων συμπολιτών μας με πολύ πεζά κίνητρα, όπως είναι η ταπεινή ανάγκη του ανθρώπου να ζεσταθεί. Κοντολογίς, μιλάμε πλέον για τη μετατροπή ενός συμβόλου σε καυσόξυλο, σε καύσιμη πρώτη ύλη. Με όλως διαφορετική, μεταφορική έννοια, εμφανίστηκε ο όρος «Ελιά» στην πολιτική σκηνή της Ιταλίας (βλ. λήμμα) στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Με την ίδια έννοια κάνει σήμερα την εμφάνισή του και στην Ελλάδα. Τελικώς, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γοητευτικό πολυσήμαντον της ελιάς.

Ιταλία. Αν μη τι άλλο, ως Δημοκρατία περιορισμένης ευθύνης και αυτή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αποτελεί από καιρού εις καιρόν πηγή έμπνευσης για την Ελλάδα σε επίπεδο κυρίως πολιτικού φαντασιακού. Βεβαίως εμείς υστερούμε κατά έναν Σίλβιο. Ισως αυτό οφείλεται σε μια ριζική διαφορά σε επίπεδο πολιτισμικού φαντασιακού και, πιο συγκεκριμένα, στον τρόπο ανάληψης της παρακμής, τουτέστιν, κατά το χυδαϊστί λεγόμενον, της «ξεφτίλας». Δεν έχουμε από πίσω μας καθολικισμό, μεσαίωνα και Αναγέννηση. Ούτε τη «Θεία Κωμωδία» του Δάντη. Μολονότι έχουμε τη «Βατραχομυομαχία» που αποδίδεται στον Ομηρο. Γεγονός είναι πάντως ότι δεν αντέχουμε την εξωστρέφεια του κιτς – μπαρόκ. Προτιμάμε την κιτς – σοβαροφάνεια της ασημαντότητας πασπαλισμένη με στοιχεία θρήνου. Η πολιτική επικαιρότητα, λοιπόν, επαναφέρει την Ιταλία στο ελληνικό προσκήνιο λόγω ενός δέντρου (ελιά) και ενός δημάρχου (Ματέο Ρέντσι, ο νεοεκλεγείς αρχηγός του Δημοκρατικού Κόμματος, δήμαρχος Φλωρεντίας). Το ελαιόδεντρο υπήρχε και θα εξακολουθήσει να υπάρχει εδώ εν αφθονία εφόσον, βέβαια, δεν εξαπλωθεί το «κρητικό φαινόμενο» (βλ. λήμμα «Ελιά»). Αυτό που μας λείπει είναι ο δήμαρχος. Δεν θα σκαλώσουμε εκεί.

μουντιάλ. Από όλες τις πλευρές αναγνωρίζεται ότι η κληρωτίδα που οδήγησε στη συγκρότηση των ομίλων των προκριματικών αγώνων ελεγχόταν από το αόρατο χέρι του Θεού και έτσι ανέδειξε, μάλιστα ως εναρκτήρια, την αναμέτρηση Κολομβίας – Ελλάδας. Δεν θα είναι ένας κοινός ποδοσφαιρικός αγώνας αυτός. Εδώ πρόκειται να συναντηθεί η κοιτίδα των ναρκοδολαρίων με την κοιτίδα του πολιτισμού και η πατρίδα του Μάρκες και του Πάμπλο Εσκομπάρ με την πατρίδα του Σεφέρη και του Μάκη του Αναβαλλόμενου. Θα βρεθούν αντιμέτωπες δύο κοιτίδες και δύο πατρίδες που, κατά τα άλλα, τις χωρίζει άβυσσος.

πανεπιστήμιο. Ανοίγει μάλλον τη Δευτέρα για να ξανακλείσει την Τρίτη, αυτήν τη φορά λόγω εορτών. Λύνεται έτσι η απορία του κοινού ανθρώπου: πόσο μπορεί να διαρκεί ένα πανεπιστημιακό εξάμηνο; Απάντηση: ένα εικοσιτετράωρο. Αποδεικνύεται ότι το Πανεπιστήμιο είναι κάτι που μπορεί να ανοιγοκλείνει κατά παράβαση της αρχής που θέσπισε ο γάλλος θεατρικός συγγραφέας Αλφρέ ντε Μισέ: «Μια πόρτα πρέπει να είναι ανοιχτή ή κλειστή». Αυτός βέβαια δεν ήταν πανεπιστημιακός, εκτός αν θεωρηθεί υποκατάστατο ανώτατης εκπαίδευσης η παθιασμένη σχέση που διατηρούσε με τη Γεωργία Σάνδη.