Ο Κουβανός Γκορμπατσόφ

H Σάντα Κλάρα έχει μια ξεχωριστή θέση στην ιστορία της Κούβας: είναι το μέρος όπου δόθηκε η τελευταία μάχη στη διάρκεια της κουβανικής επανάστασης. Στις 31 Δεκεμβρίου 1958 ο Τσε Γκεβάρα και ο Καμίλο Σιενφουέγος κατέλαβαν την πόλη έπειτα από σφοδρές συγκρούσεις με τα κυβερνητικά στρατεύματα και 12 ώρες αργότερα ο δικτάτορας Φουλχένσιο Μπατίστα εγκατέλειπε τη χώρα. Αυτή η πόλη στο κέντρο της Κούβας είναι η γενέτειρα του Μιγκέλ Ντίας-Κανέλ Μπερμούδες, του ανθρώπου που προαλείφεται να διαδεχθεί τους Κάστρο στην προεδρία της χώρας.

Από τον Φεβρουάριο του 2013, όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του ως πρώτος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, μια κίνηση που θεωρήθηκε η παράδοση του δαχτυλιδιού της διαδοχής από τον Ραούλ Κάστρο, όλο και περισσότεροι θεωρούν τον 53χρονο Ντίας-Κανέλ τον άνθρωπο που θα ηγηθεί μιας ενδεχόμενης πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής αλλαγής. Ηδη κάποιοι τον αποκαλούν «Κουβανό Γκορμπατσόφ».

«ΒΙΩΣΙΜΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ». «Γνωρίζετε ότι αυτοί οι μύθοι της δημοκρατίας, της ελευθερίας του λόγου και του Τύπου συντηρούνται σε έναν κόσμο ηγεμονικό, ματαιόδοξο, όπου υπάρχουν ομάδες με φιλοδοξίες ανέφικτες για τους περισσότερους, σε έναν κόσμο όπου κατασκοπεύονται οι πολίτες και όπου υπάρχει αβεβαιότητα. Για ποιες ελευθερίες μιλάμε;», είπε στην ομιλία του στο συνέδριο των κουβανών δημοσιογράφων στις 14 Ιουλίου. Για τέτοιου είδους δηλώσεις κάποιοι άλλοι τον θεωρούν τη βιτρίνα που χρησιμοποιεί η 50χρονη κουβανική επανάσταση ώστε να μην αλλάξει τίποτα μετά την αποχώρηση των αδελφών Κάστρο.

Η οικοδόμηση ενός «ευημερούντος και βιώσιμου σοσιαλισμού» είναι ο νέος στόχος της κυβέρνησης που προωθεί σταδιακές μεταρρυθμίσεις στην οικονομία και στην κοινωνική πολιτική από το 2008, όταν ανέλαβε την προεδρία ο αδελφός του Φιντέλ Κάστρο, ο Ραούλ. Στο συνέδριο του κουβανικού ΚΚ που έγινε στις αρχές του χρόνου ο Ραούλ ανακοίνωσε ότι δεν θα επιδιώξει άλλη θητεία όταν λήξει η σημερινή το 2018. Τότε, πριν από έξι μήνες, ο Ντίας-Κανέλ, ηλεκτρολόγος μηχανικός, αντικατέστησε τον 80χρονο Χοσέ Ραμόν Ματσάδο, συμπολεμιστή του Φιντέλ και του Τσε. Και έγινε ο πολιτικός ο οποίος σε κάθε του εμφάνιση μιλάει για την ανανέωση που προωθείται στην Κούβα. Τους τελευταίους έξι μήνες επιβλέπει τη μετάβαση σε μια πιο ανοιχτή οικονομία, όπου επιτρέπεται η ατομική ιδιοκτησία και οι πωλήσεις ακινήτων ή αυτοκινήτων –μια μεγάλη αλλαγή για το νησί και τους κατοίκους του.

Η πολιτική του σταδιοδρομία ξεκίνησε στη Βίγια Κλάρα, την επαρχία όπου γεννήθηκε και όπου το 1987 ήταν πρώτος γραμματέας της Νεολαίας του κόμματος και στη συνέχεια πρώτος γραμματέας του ΚΚ. Το 2003 προωθήθηκε στο Πολιτικό Γραφείο και το 2009 ορίστηκε υπουργός Ανώτατης Εκπαίδευσης. Τον Μάρτιο του 2012 έγινε ένας από τους πέντε αντιπροέδρους του πανίσχυρου Συμβουλίου του Κράτους.

Ο Μιγκέλ Ντίας-Κανέλ ήταν ελάχιστα γνωστός έξω από την Κούβα όταν τον Δεκέμβριο του 2012 εκπροσώπησε τη χώρα του στον εορτασμό για την επέτειο εκλογής του Ούγκο Τσάβες. Ο ίδιος ο πρόεδρος της Βενεζουέλας βρισκόταν στην Κούβα όπου είχε υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση για τέταρτη φορά. Εκτοτε οι δημόσιες εμφανίσεις του ψαρομάλλη Μιγκέλ πληθαίνουν. Ηταν εκείνος που παρέστη στην κηδεία του Τσάβες τον περασμένο Μάρτιο στο Καράκας, ενώ ταξίδεψε στη Ρώμη ως ειδικός απεσταλμένος για την ενθρόνιση του Πάπα Φραγκίσκου λίγες ημέρες αργότερα. Ηταν επίσης επικεφαλής της κουβανικής αντιπροσωπείας που επισκέφθηκε τον Ιούνιο την Κίνα, το Βιετνάμ και το Λάος συνοδευόμενος από τον αναπληρωτή επικεφαλής της επιτροπής για την προώθηση του προγράμματος των οικονομικών μεταρρυθμίσεων.

Είναι σοβαρός και σκυθρωπός μπροστά στις κάμερες, όμως όσοι τον έχουν συναντήσει λένε ότι έχει έντονη την αίσθηση του χιούμορ. Περιγράφεται ως πιστός στο καθεστώς, διπλωματικός και ευφυής. Α, και θαυμαστής των Μπιτλς, έναν δίσκο των οποίων θεωρούσε επί πολλά χρόνια στα νιάτα του το πιο πολύτιμο απόκτημά του.

Στοιχεία για εκείνον συγκέντρωσαν ξένοι δημοσιογράφοι στην πόλη του τη Σάντα Κλάρα. «Εργαζόταν ασταμάτητα και πήγαινε παντού για να διαπιστώνει ο ίδιος πώς λειτουργούν τα πράγματα», λέει η γειτόνισσά του Ελα Πέρες Μονπελιέ. «Ακόμη και ως επικεφαλής του ΚΚ στην περιοχή ήταν μετρημένος, δεν χρησιμοποιούσε καν το κρατικό αυτοκίνητο, πήγαινε με τα πόδια ή με το ποδήλατο. Και κυρίως ήταν τίμιος. Γι’ αυτό οι κάτοικοι εδώ τον εκτιμούν». Οσοι περνούν έξω από το σπίτι όπου έμενε παρατηρούν ότι είναι ταπεινό, ούτε καν έχει βαφτεί εξωτερικά.

Μπορεί να γεννήθηκε μετά την επανάσταση, όμως κανένας δεν αμφιβάλλει για την ιδεολογική του αφοσίωση. Καθώς το οικονομικό μοντέλο της Κούβας αλλάζει και δίνεται όλο και περισσότερο χώρος στην ιδιωτική πρωτοβουλία, ο Ντίας-Κανέλ ίσως είναι ο καταλληλότερος διότι η καριέρα του εκτινάχθηκε κατά τη διάρκεια της πρώτης φιλελευθεροποίησης στην Κούβα. «Η κατάσταση ήταν άσχημη, δεν υπήρχε τίποτα για να πουλήσουν τα καταστήματα», λέει ο ντόπιος Αντόνιο Βαλντές. «Εκείνος όμως έφερε έτσι τα πράγματα ώστε άρχισαν να δουλεύουν».

ΟΙ ΕΠΙΚΡΙΤΕΣ. Επίσης, ο Ραμόν Σιλβέριο, ιδιοκτήτης του πιο γνωστού γκέι κλαμπ στην Αβάνα, του Mejunje, έχει καλά πράγματα να πει για αυτόν. Εξηγεί ότι το μαγαζί του δεν θα έμενε ανοιχτό εάν δεν το στήριζε ο Ντίας, καθώς σε αυτό σύχναζαν ροκάδες και «όλοι οι διαφορετικοί» σε μια εποχή όπου στην Κούβα δεν υπήρχε καμία ανοχή. «Νομίζω ότι αυτό το μέρος είναι παράδειγμα του ανοιχτού μυαλού του. Μας υπερασπίστηκε πολλές φορές», εξηγεί. Το αν αυτή η ανοχή θα επεκταθεί και σε όσους έχουν διαφορετικές πολιτικές απόψεις, δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο.