Ο μεγάλος εγκέφαλος της Google

«Πλέον, δεν υπάρχει τίποτα που να εμποδίζει τη δημιουργία ενός μοναδικού καταλόγου που θα περιέχει ολόκληρη τη γνώση. Μιας πλανητικής μνήμης στη διάθεση του ανθρώπινου γένους η οποία θα είναι προσβάσιμη από το Περού έως την Κίνα, από την Ευρώπη έως την Αφρική». Είναι 20 Νοεμβρίου 1936. Ο βρετανός συγγραφέας έργων επιστημονικής φαντασίας Χέρμπερτ Τζορτζ Γουέλς μιλά ενώπιον των μελών του Βασιλικού Ινστιτούτου της Βρετανίας και παρουσιάζει το όραμά του για τη δημιουργία ενός Παγκόσμιου Εγκέφαλου, μιας βιβλιοθήκης η οποία θα εμπεριέχει τη γνώση όλου του κόσμου, θα αποτελεί ένα είδος «συνθετικής νοημοσύνης» και θα είναι διαθέσιμη στο σύνολο του παγκόσμιου πληθυσμού. Εβδομήντα επτά χρόνια μετά, η ιδέα του Χ. Τζ. Γουέλς έχει αρχίσει να πραγματοποιείται.

Ονομάζεται Google Books και πρόκειται για ένα εξαιρετικά μακρόπνοο όσο και αμφιλεγόμενο σχέδιο, το οποίο άρχισε να αναπτύσσεται το 2002 με το όνομα Google Books Search. Στη θεωρία, το σχέδιο αφορά την πρόθεση της Googleνα ψηφιοποιήσει το σύνολο της ανθρώπινης γνώσης που εμπεριέχεται σε όλα τα βιβλία. Στην πραγματικότητα, όμως, το συγκεκριμένο σχέδιο στοχεύει στη δημιουργία της πιο εκλεπτυσμένης και πλήρους μορφής τεχνητής νοημοσύνης που έχει δημιουργηθεί ποτέ, η οποία θα είναι ικανή να κατανοήσει τον ανθρώπινο λόγο χάρη στην εντατική «ανάγνωση» τουλάχιστον 20 εκατομμυρίων βιβλίων που η αμερικανική εταιρεία έχει καταφέρει να ψηφιοποιήσει μέχρι σήμερα. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει από τις «διδακτικές» προθέσεις της Google είναι μεγάλος. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που προειδοποιούν ότι η συγκέντρωση τόσων πολλών στοιχείων και πληροφοριών θα ενδυναμώσει ακόμη περισσότερο την πανίσχυρη εταιρεία, η οποία κατά καιρούς έχει επικριθεί για τον τρόπο με τον οποίο διαχειρίζεται τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών της. Αυτό ισχυρίζεται ο βρετανός κινηματογραφιστής Μπεν Λιούις στο «Google and the World Brain», ένα ντοκιμαντέρ που γύρισε με την υποστήριξη του BBC, της ισπανικής TVE, του γαλλικού Arte και του γερμανικού ZDF. Το ντοκιμαντέρ ολοκληρώθηκε πριν από περίπου ένα μήνα και επιλέχθηκε ως ένα από τα καλύτερα της χρονιάς σε πολλά κινηματογραφικά φεστιβάλ, ξεκινώντας από το διάσημο φεστιβάλ του Σάντανς.

Τα ζητήματα που εγείρονται σχετικά με το εγχείρημα του Google Books είναι πολλά. Κατ’ αρχάς, τίθεται το θέμα της παραβίασης της ιδιωτικότητας των χρηστών, η οποία γίνεται «ακούσια» μέσω της χρήσης των πληροφοριών που αφορούν τις αναγνωστικές επιλογές τους. Υπάρχει επίσης το ζήτημα της παραβίασης των πνευματικών δικαιωμάτων των συγγραφέων, ενώ η ιδέα για τη δημιουργία μιας παγκόσμιας βιβλιοθήκης και μιας τεχνητής νοημοσύνης νέας γενιάς σίγουρα δεν αποσκοπεί μόνο στην ψηφιοποίηση της ανθρώπινης γνώσης, λέει ο Λιούις στην ιταλική εφημερίδα «Ρεπούμπλικα». Το τελευταίο από τα θέματα που θίγει ο βρετανός κινηματογραφιστής είναι το πιο αμφιλεγόμενο: η δημιουργία ενός εξελιγμένου ψηφιακού εγκεφάλου μέσω της ανάλυσης εκατομμυρίων βιβλίων και δισεκατομμυρίων δεδομένων που καθημερινά προσφέρουν στην Google οι εκατοντάδες εκατομμύρια χρήστες του Διαδικτύου. Ο Αμιτ Σινγκάλ, αντιπρόεδρος του αμερικανικού κολοσσού του Διαδικτύου, το δήλωσε ξεκάθαρα κατά τη διάρκεια συνεδρίου για το μέλλον των αναζητήσεων στο Διαδίκτυο, που διεξήχθη πέρυσι το καλοκαίρι: σκοπός είναι η δημιουργία ενός υπολογιστή που θα έχει τις ίδιες ικανότητες με τον υπολογιστή του Enterprise (πρόκειται για το διαστημόπλοιο του Star Trek). Ενα μηχάνημα «στο οποίο θα μιλάμε και εκείνο θα είναι ικανό να σκέφτεται».