Θα τα συναντήσετε όμως εν αφθονία στο Ιντερνετ. Οσοι χρησιμοποιούν τις ηλεκτρονικές μεθόδους επικοινωνίας (από το email και τα chatrooms, μέχρι τα SMS και το Skype), είναι σχεδόν απίθανο να μην έχουν στείλει ή λάβει κάποιο από αυτά, έστω μία φορά.

Ονομάζονται emoticons (ή smileys) και αναπαριστούν τις εκφράσεις του ανθρώπινου προσώπου: χρησιμοποιώντας σημεία στίξης, αριθμούς και γράμματα ο χρήστης γνωστοποιεί γραπτώς τις αντιδράσεις ή την ψυχική του διάθεση.

Πρόσφατα τα emoticons (εκ του emotion που σημαίνει συναίσθημα και του icon που σημαίνει εικόνα) έγιναν 31 ετών. Στην αρχή ήταν χαμογελαστές ή στενοχωρημένες φατσούλες.

Στη συνέχεια γέμισαν… δάκρυα, άρχισαν να βγάζουν τη γλώσσα, να κλείνουν το μάτι, να ουρλιάζουν, να γελάνε, ακόμη και να χτυπάνε το κεφάλι τους στον τοίχο. Σήμερα, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της παγκόσμιας ψηφιακής γλώσσας, ενθουσιάζοντας εκατομμύρια ανθρώπους (κυρίως νεότερης ηλικίας) αλλά και εξοργίζοντας άλλους τόσους, οι οποίοι μιλούν για ακόμη ένα πλήγμα που δέχεται η γλώσσα (μετά τα greeklish και τα αρκτικόλεξα τύπου lol).

Η γέννηση των emoticons μπορεί να εντοπιστεί με ακρίβεια λεπτού: ήταν 11.44 το πρωί (18.44 ώρα Ελλάδος) της Πέμπτης 19ης Σεπτεμβρίου 1982 όταν ο Σκοτ Φέλμαν (φωτογραφία), καθηγητής της Επιστήμης των Υπολογιστών στο αμερικανικό πανεπιστήμιο Κάρνεγκι Μέλον έμαθε στο Ιντερνετ πώς να χαμογελά.

Τότε ο 35χρονος ερευνητής έστειλε ένα μήνυμα στους συναδέλφους του μέσω του Διαδικτύου (που ακόμη βρισκόταν σε εμβρυϊκό στάδιο), στο οποίο συμπεριέλαβε ένα χαμογελαστό προσωπάκι. «Προτείνω την παρακάτω ακολουθία χαρακτήρων ως σύμβολο αστεϊσμού: :-).

Διαβάστε το λοξά», έγραψε ο Φέλμαν. Δεν επρόκειτο για κρίση παλιμπαιδισμού, ο καθηγητής είχε διαπιστώσει ότι ορισμένες χιουμοριστικές αναρτήσεις που έκαναν ερευνητές του πανεπιστημίου στον ψηφιακό πίνακα ανακοινώσεων παρεξηγούνταν από συναδέλφους τους.

«Οταν κάποιος έκανε ένα σαρκαστικό σχόλιο, ορισμένοι δεν αντιλαμβάνονταν ότι επρόκειτο για αστείο και δημοσίευαν μια μακροσκελή απάντηση», θυμάται ο Φέλμαν, ο οποίος αποφάσισε να δώσει λύση στο πρόβλημα. Ετσι, σχημάτισε ένα χαμογελαστό προσωπάκι χρησιμοποιώντας τρία από τα σημεία στίξης που υπάρχουν σε κάθε πληκτρολόγιο: την άνω και κάτω τελεία για τα μάτια, το ενωτικό για τη μύτη και την παρένθεση για το στόμα. Δηλαδή, αυτό: :-). Λίγο αργότερα, έφτιαξε και το στενοχωρημένο αδερφάκι του: :-(.
Τα παράξενα σύμβολα δεν άργησαν να διαδοθούν στα αμερικανικά πανεπιστήμια μέσω των υπολογιστικών δικτύων της εποχής. Την επόμενη δεκαετία, όταν το Ιντερνετ άρχισε να εξαπλώνεται παντού, τα emoticons έγιναν μόδα παγκοσμίως.
Ο 65χρονος καθηγητής, ο οποίος εξακολουθεί να εργάζεται στο ίδιο πανεπιστήμιο, δηλώνει έκπληκτος από την απήχηση που είχε η επινόησή του, την οποία δεν διστάζει να υποβαθμίσει. «Ηταν μια χαζομάρα που πέταξα σε μια συζήτηση. Περίμενα ότι θα διασκέδαζε μερικούς από τους φίλους μου και τίποτε παραπάνω», δήλωσε πρόσφατα στη βρετανική εφημερίδα «Ιντιπέντεντ».
Σήμερα είναι διαθέσιμες αμέτρητες παραλλαγές του πρώτου ηλεκτρονικού χαμόγελου. Εκτός από τα «κλασικά» emoticons, έχουν δημιουργηθεί εκατοντάδες μικρά κίτρινα εικονίδια με τα οποία είναι εφοδιασμένα τα περισσότερα κινητά, αλλά και τα προγράμματα άμεσων μηνυμάτων όπως το Yahoo Messenger και το Skype.
Ωστόσο, ο Φέλμαν δεν φαίνεται ενθουσιασμένος με τη μετεξέλιξη της εφεύρεσής του: «Νομίζω ότι είναι άσχημα και καταστρέφουν την πρόκληση του να προσπαθήσει κάποιος να βρει έναν έξυπνο τρόπο για να εκφράσει τα συναισθήματά του».
Αλλωστε, έμεινε πιστός μόνο στα emoticons που δημιούργησε πριν από 30 χρόνια: «Στα email μου χρησιμοποιώ τα δύο σύμβολα που έχω εφεύρει: το 🙂 και το :-(. Ο Φέλμαν απορρίπτει ακόμη και τις παραλλαγές των δύο αρχικών emoticons που δεν έχουν… μύτη: «Τα σύμβολα 🙂 και 🙁 μοιάζουν με βατράχια!», λέει.

Οι φίλοι και οι εχθροί

Τα emoticons κάνουν θραύση κυρίως μεταξύ των νέων, στη γραπτή επικοινωνία μέσω του Διαδικτύου και των κινητών τηλεφώνων. Τοποθετούνται στο τέλος μιας πρότασης ή μόνα τους, ως αντίδραση σε αυτό που μόλις έγραψε ο συνομιλητής μας (παράδειγμα: Χρήστης Α: Τι θα έλεγες να περνούσα από το σπίτι σου το απόγευμα; Χρήστης Β: :). Οπου χαμόγελο, σημαίνει αποδοχή της πρόσκλησης.

Τα περισσότερα θυμίζουν ανθρώπινο πρόσωπο, ιδίως αν τα παρατηρήσετε με αριστερόστροφη κλίση του κεφαλιού 90 μοιρών (μην το κάνετε κάθε φορά που σας στέλνουν emoticon!).

Εκτός από τα «παραδοσιακά» εικονίδια της χαράς και της λύπης [ 🙂 και 🙁 ], τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει ιδιαίτερα δημοφιλή τα κίτρινα smileys, οι αστείες φατσούλες που αντλούν την έμπνευσή τους από τα ιαπωνικά emoticons, γνωστά ως ιμότζι (emoji).

Τα πρώτα χρησιμοποιούνται για να αναπαραστήσουν ανθρώπινες εκφράσεις. Τα τελευταία ξεφεύγουν από τα όρια του ανθρώπινου προσώπου και απεικονίζουν τα πάντα: από ζώα και φαγητά, μέχρι οχήματα και συσκευές.

Ορισμένα από τα πιο διαδεδομένα emoticons είναι το κλάμα :'(, το γέλιο :D, η έκπληξη :O, η ευτυχία ^-^ και η αγάπη, η οποία συμβολίζεται με την ακόλουθη αυτοσχέδια καρδιά: <3.

Ωστόσο, το εν λόγω emoticon μπορεί να σημαίνει και… παγωτό χωνάκι. Τα περισσότερα από αυτά τα σύμβολα έχουν διπλή ή τριπλή σημασία. Μία αναζήτηση στον παγκόσμιο ιστό θα σας φέρει αντιμέτωπους με δεκάδες λίστες που παραθέτουν αντικρουόμενες ερμηνείες των emoticons.

Ευλογία ή κατάρα; Τριάντα ένα χρόνια μετά τη γέννησή τους, ίσως ήρθε η ώρα να αναρωτηθούμε: τι μας προσφέρουν τα emoticons;

Οι υπέρμαχοί τους υποστηρίζουν ότι προσδίδουν συναίσθημα στον γραπτό λόγο, δίνοντας στους χρήστες των υπολογιστών ένα εργαλείο για να εκφραστούν. «Πρώτη φορά οι άνθρωποι είναι σε θέση να μεταδώσουν τα θετικά τους συναισθήματα με ένα χαμόγελο, ή να εκφράσουν τα αρνητικά τους συναισθήματα με ένα συνοφρύωμα», σημειώνει το Πανεπιστήμιο Κάρνεγκι Μέλον.

Ωστόσο, οι πολέμιοι των emoticons όχι μόνο τα χαρακτηρίζουν παιδιάστικο τρόπο επικοινωνίας, αλλά και υποστηρίζουν ότι αλλοιώνουν την έκφραση.

«Μισώ τα smileys επειδή είναι τεμπέλικα και δειλά. Επειδή ληστεύουν τις λέξεις και επιτρέπουν στους συγγραφείς να αποφύγουν ακόμη και να προσπαθήσουν να βρουν τις σωστές λέξεις και να τις βάλουν στη σωστή σειρά», έγραφε το 1996 ο αρθρογράφος της εφημερίδας «Σικάγο Τρίμπιουν» Ερικ Ζορν.