Αν και το Σύνταγμα επιτάσσει ρητά ότι τα πολιτικά κόμματα οφείλουν με την οργάνωση και τη δράση τους να εξυπηρετούν την ελεύθερη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος, ωστόσο δεν προβλέπει κυρώσεις όπως η θέση εκτός νόμου όσων κομμάτων δρουν κατά τρόπο μη συμβατό προς τις αρχές του δημοκρατικού κράτους δικαίου.
Ακόμη, όμως, και αν μια τέτοια κύρωση ήταν σύμφωνη με το Σύνταγμα, η εμπειρία άλλων κρατών, όπως της Γερμανίας, έχει αποδείξει ότι η απαγόρευση ενός κόμματος δεν συνεπάγεται κατ’ ανάγκη την εξαφάνισή του. Αντιθέτως, ενδέχεται όχι μόνο να επανεμφανιστεί με διαφορετικό όνομα και οργανωτικό μανδύα, αλλά και να δημιουργήσει έναν μύθο του «απαγορευμένου», του κατατρεγμένου, άρα του κατεξοχήν εκφραστή των αντισυστημικών τάσεων που βρίσκουν πρόσφορο έδαφος σε περιόδους οικονομικής και θεσμικής κρίσης. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι και η Χρυσή Αυγή επενδύει στη γοητεία του μόνου «γνήσιου» αντιπάλου των φθαρμένων κομμάτων της Μεταπολίτευσης, προβάλλοντας επίσης επίμονα την περιορισμένη προβολή της από τα «διαπλεκόμενα» με την πολιτική εξουσία ΜΜΕ.
Ωστόσο, η ελληνική Πολιτεία διαθέτει το θεσμικό οπλοστάσιο για να αντιμετωπίσει την έκνομη δράση ακραίων κομμάτων. Σε πληθώρα διατάξεων του Ποινικού Κώδικα υπάρχει έρεισμα για την άσκηση δίωξης εναντίον κομμάτων που στην πράξη λειτουργούν ως προκάλυψη εγκληματικών οργανώσεων, τα μέλη των οποίων προβαίνουν βάσει σχεδίου και κατ’ εξακολούθηση στη διάπραξη κακουργηματικών πράξεων ή πλημμελημάτων.
Ο Ξενοφώντας Κοντιάδης είναι καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου, προέδρου του Ιδρύματος Τσάτσου
