Είναι άλλη μία από τις πολλές ενδείξεις για την αυξανόμενη κυριαρχία της ψηφιακής τεχνολογίας στην εκδοτική αγορά, έχει όμως ιδιαίτερο συμβολικό χαρακτήρα, Επειτα από 244 χρόνια, η Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάνικα σταματάει τις εκδόσεις της σε χαρτί. Μόλις εξαντληθεί το τρέχον απόθεμά της, αυτή η 32τομη εγκυκλοπαίδεια θα υπάρχει πλέον μόνο σε ψηφιακή μορφή, ανακοίνωσε η εταιρεία που την εκδίδει.
Ο Χόρχε Καούς, πρόεδρος της Encycolopaedia Britannica Inc, που έχει την έδρα της στο Σικάγο, εκτιμά πως τα 4.000 σετ της εγκυκλοπαίδειας που έχουν απομείνει (το καθένα ζυγίζει 58,5 κιλά…) θα διαρκέσουν άλλους έξι μήνες. Πρόκειται για την έκδοση του 2010, από την οποία έχουν πωληθεί μόνο 8.000 σετ. «Είχαμε προβλέψει εδώ και αρκετό καιρό το τέλος της έντυπης έκδοσης», λέει. «Είναι ένα βήμα στην εξέλιξή μας από εκδότες εντύπων, που ήμασταν, σε δημιουργούς ψηφιακών προϊόντων εκμάθησης, που είμαστε σήμερα». Πράγματι, τα τελευταία χρόνια η έντυπη Britannica αγοραζόταν μόνο από πρεσβείες και ιδιαίτερα μορφωμένους και εύπορους καταναλωτές, οι οποίοι αισθάνονταν πιο οικεία με τους δεμένους τόμους παρά με την οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Ωστόσο στα μεσοαστικά νοικοκυριά, που τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 μπορεί να είχαν μια εγκυκλοπαίδεια στο ράφι της βιβλιοθήκης τους, την οποία συχνά πλήρωναν με δόσεις, τα έντυπα βιβλία αναφοράς έχουν εξαφανιστεί σχεδόν εντελώς εξαιτίας του Ιντερνετ που προσφέρει πρόσβαση σε τεράστια ποικιλία πηγών. «Στο Διαδίκτυο υπάρχει διαθέσιμο τεράστιο υλικό», λέει στους «Νιου Γιορκ Τάιμς» ο Γκάρι Μαρκιονίνι, πρύτανης της Σχολής Επιστημών της Ενημέρωσης και της Βιβλιοθήκης στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας στο Τσάπελ Χιλ. «Αυτό που παίρνεις από μια εγκυκλοπαίδεια είναι ότι οι καλύτεροι μελετητές στον κόσμο γράφουν μια περιγραφή αυτού του φαινομένου ή αυτού του αντικειμένου, εξακολουθείς όμως να παίρνεις μόνο μία άποψη. Και για οτιδήποτε στη ζωή αξίζει να συζητηθεί, αξίζει να παίρνεις περισσότερες από μία απόψεις».
Η Encyclopaedia Britannica, η οποία επανεκδιδόταν συνέχεια αφότου πρωτοεκδόθηκε το 1768 στο Εδιμβούργο, θα συνεχίσει πλέον μόνο με τις ψηφιακές εκδόσεις. Μέχρι τώρα επανεκδιδόταν κάθε δύο χρόνια και οι 32 τόμοι της πωλούνταν έναντι 1.400 δολαρίων (1.075 ευρώ). Τις περισσότερες πωλήσεις είχε κάνει το 1990, όταν είχαν πωληθεί 120.000 εγκυκλοπαίδειες. Τέσσερα χρόνια αργότερα, οι πωλήσεις της είχαν πέσει στο μισό και έκτοτε εξακολούθησαν να μειώνονται.
Ο Καούς υποστήριξε πως, χάρη στη φήμη της ότι είναι αξιόπιστη, η Μπριτάνικα δεν επηρεάστηκε από τη δημοτικότητα του δωρεάν ιστότοπου Wikipedia. Είναι άλλωστε μια εγκυκλοπαίδεια τα λήμματα της οποίας έχουν υπογράψει ο Αλμπερτ Αϊνστάιν, ο Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, ο Ζίγκμουντ Φρόιντ, ο Μπιλ Κλίντον και ο Ντέσμοντ Τούτου.
Το 1989 η Britannica κυκλοφόρησε πρώτη φορά σε CD-ROM και το 1994 έγινε η πρώτη εγκυκλοπαίδεια στο Διαδίκτυο. Σήμερα, οι πωλήσεις εγκυκλοπαιδειών σε τόμους αντιστοιχούν σε λιγότερο από 1% των εσόδων της Encyclopaedia Britannica Inc. Περίπου 85% των εσόδων της προέρχεται από την πώληση προϊόντων σχετικών με τα σχολικά προγράμματα όπως Μαθηματικά, Φυσική και Αγγλική Γλώσσα, ενώ 15% προέρχεται από τις εγγραφές στον ιστότοπό της.
Οικονομική ζημιά. «Η έντυπη έκδοση γινόταν όλο και πιο δύσκολο να διατηρηθεί και το χαρτί δεν αποτελούσε το καλύτερο φυσικό στοιχείο για να αποδώσει την ποιότητα της βάσης δεδομένων μας και την ποιότητα των λημμάτων μας», τόνισε ο Χόρχε Καούς. Η εταιρεία βρέθηκε να αντιμετωπίζει οικονομικές ζημιές και ο πρόεδρός της παραδέχεται πως για πολλούς εκδότες, «ο δρόμος προς την κερδοφορία θα είναι μακρύς». «Η Britannica ήταν μία από τις πρώτες εταιρείες που αισθάνθηκε πραγματικά τον πλήρη αντίκτυπο της τεχνολογίας, ίσως πριν από 20 χρόνια, και προσαρμοζόμαστε σε αυτόν, αν και μερικές φορές είναι πολύ δύσκολο», δήλωσε. Οσο για το αν τα τυπωμένα βιβλία θα είναι βιώσιμα προϊόντα το μέλλον, εκτιμά πως «τα έντυπα μπορεί να μην εξαφανιστούν εντελώς από την αγορά, πιστεύω όμως πως θα γίνονται όλο και λιγότερα. Πολλές εκδόσεις δεν θα έχουν ποτέ τυπωμένο αντίστοιχο και θα τυπώνονται μόνο σε ψηφιακά φορμάτ».
