Η εκδίκηση των αριθµών

Μέσα στον καταιγισµό ειδήσεων, αναλύσεων, προβλέψεων, σοβαρών ή σοβαροφανών για την «κρίση», ευλόγως αναζητούµε στέρεα ενηµέρωση. ∆ύο βιβλία επιχειρούν να την προσφέρουν: το πρώτο αποτελεί επισκόπηση πτυχών της διεθνούς, ευρωπαϊκής και ελληνικής κρίσης· το δεύτερο διερευνά τις παθογένειες που οδήγησαν στην παρούσα κατάσταση.

Η ελληνική κρίση είναι προϊόν µιαςεκρηκτικής «βραχυκυκλωµατικής» συνάντησης τριών διαδικασιών: (Α) Της αποσταθεροποίησης του γιγαντιαίου, πλέον, διεθνούς χρηµατοοικονοµικού συστήµατος. (Β) Των αντινοµιών της στενά νοµισµατικής ΟΝΕ µε την προϊούσα απόκλιση ανάµεσα σε πλεονασµατικά και ελλειµµατικά µέλη. (Γ) Της οικοδόµησης, εν Ελλάδι, ενός σπάταλου αναποτελεσµατικού κράτους σε συνδυασµό µε µια κρατικοδίαιτη επιχειρηµατικότητα. Ο δηµόσιος διάλογος συνήθως εστιάζει σε έναν µόνο από τους παραπάνω παράγοντες: δαιµονοποιεί τους «ξένους» ή, στο άλλο άκρο, προβαίνει σε στενόµυαλα ισοπεδωτικά αυτοµαστιγώµατα. Πρόκειται για δύο µορφές υπεραπλούστευσης, αλλά και υποκρισίας. Το πιστοποιεί η αναγόρευση της καταδίκης του Μνηµονίου µετά βδελυγµίας ως ένα είδος σύγχρονου «πιστοποιητικού κοινωνικών φρονηµάτων»… Το πρώτουπό παρουσίασηβιβλίο είναιγραµµένοαπόκατ’ εξοχήν ειδικούς στον τραπεζικόχρηµατοοικονοµικό τοµέα, ακαδηµαϊκούς και µη, Ελληνες και ξένους. Σηµάδι των καιρών: για κάθε κείµενο διευκρινίζεται πότε ακριβώς έχει γραφεί (συνήθως το 2010, µε εξαίρεση το πρώτο, του καθηγητή Γ. Χαρδούβελη, που ολοκληρώθηκε αρχές του 2011). Η θεµατολογία περιλαµβάνει αίτια και επιπτώσεις της διεθνούς και ευρωπαϊκής κρίσης, ζητήµατα εποπτείας του χρηµατοοικονοµικού τοµέα και, βέβαια, τα περί Ελλάδας. Ως προς το διεθνές (ιδίως αµερικανικό) σκέλος, αποτυπώνονται δύο αποκλίνουσες ερµηνείες: η πρώτη και πλέον διαδεδοµένη (Χαρδούβελης) τονίζει τη φούσκα στην αγορά ακινήτων, σε συνδυασµό µε την απορρύθµιση του χρηµατοοικονοµικού τοµέα που επέτρεψε την τιτλοποίηση των επισφαλών στεγαστικών δανείων και την ευρεία διάθεση τέτοιων ύποπτων προϊόντων. Η δεύτερη, αντιθέτως, (Καλοµοίρης) τονίζει τις στρεβλώ σεις που δηµιούργησαν οι κρατικές πολιτικές στη νοµισµατική και εποπτική σφαίρα.

Από τα κείµενα ελληνικού ενδιαφέροντος, κατατοπιστικότατη είναι η αρχική επισκόπηση του Γ. Χαρδούβελη: χρονικότης διεθνούς και ελληνικής κρίσης. Πρόκειται για το χρησιµότερο και σφαιρικότερο κείµενο του τόµου. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το κείµενο για τη δηµοσιονοµική πολιτική (Β. Ράπανος, Γ. Καπλάνογλου). Εκεί τονίζεται η ανάγκη έµφασης στη µείωση των κρατικών δαπανών. Επίσης, χωρίς να τεκµηριώνεται πλήρως, αναφέρεται ότι η έµµεση φορολογία δεν είναι αναγκαστικά κοινωνικά άδικη: σηµαντικό ζήτηµα, δεδοµένου ότι στην Ελλάδα οι φόροι ως % του ΑΕΠ είναι πολύ χαµηλότεροι του ευρωπαϊκού µέσου όρου, η δε συµµετοχή της άµεσης φορολογίας σχετικά χαµηλή. Αλλά παρά την αναφορά στην κοινωνικά δίκαιη κατανοµή των βαρών της απαραίτητης δηµοσιονοµικής προσαρµογής, το θέµα της φοροδιαφυγής δεν αναδεικνύεται επαρκώς.

Το κείµενο του Mayer τοποθετεί την ελληνική κρίση στο ευρωπαϊκό πλαίσιο: θεωρείτην πορεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας επιτυχή, αλλά το Σύµφωνο Σταθερότητας αποδεδειγµένα ανεπαρκές. Ο συγγραφέας αναζητεί τρόπο επίλυσης της κρίσης που να αποφεύγει τη διάλυση της ΟΝΕ, αλλά και την πολιτική ενοποίηση-οµοσπονδοποίηση, που δεν είναι εύκολα αποδεκτή στην κοινή γνώµη (βλ. Γερµανία, Φινλανδία). Προκρίνει τη δηµιουργία Ευρωπαϊκού Νοµισµατικού Ταµείου, στα πρότυπα του ∆ΝΤ. Αυτό δεν διαφέρει πολύ από τους αποφασισθέντες Μηχανισµούς Στήριξης. Ο επίλογος (Ν. Καραµούζης) επικεντρώνεται στα προβλήµατα-προοπτικές του ελληνικού τραπεζικού συστήµατος: εν αντιθέσει µε άλλες χώρες, οι τράπεζες στην Ελλάδα δεν είχαν τοξικά προϊόντα, ο δηµοσιονοµικός εκτροχιασµός είναι που τις έχει αποκλείσει από τις διεθνείς χρηµαταγορές. Εχουµε δηλαδή αντίστροφη εικόνα από αυτήν της Ιρλανδίας.

Επιπλέον, συχνά διαβάζουµε απαριθµήσεις του πρακτέου γιανα πιάσουµε νούµερα-στόχους, δίχως επαρκή ιεράρχηση και ανάλυση των ποικίλων αντιστάσεων. ∆ιότι γύρω από τη µειούµενη πίτα του ΑΕΠ παίζεται ένα παιχνίδι διάχυσης-πύκνωσης παντοειδών συµφερόντων και κατανοµής των βαρών: από τις τράπεζες ώς τους µεσάζοντες όπλων ή φαρµακευτικού υλικού, από τον κρατικό συνδικαλισµό ώς τους ανέργους του ιδιωτικού τοµέα. Ολα αυτά αποτελούν πεδίον δόξης λαµπρόν για την πολιτική οικονοµία. Αλλά δεν θα βρείτε τέτοια στοιχεία και αντίστοιχους προβληµατισµούς.