Αποθέωση στη σκιά του Ιερού Βράχου

Επί τρεις δεκαετίες ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ αποθεωνόταν στο Ηρώδειο ως χορευτής, χορογράφος ακόµη και… µαέστρος
Τριάντα ολόκληρα χρόνια συνδέουν τον Ρούντολφ Νουρέγιεφ µε το ρωµαϊκό ωδείο κάτω από την Ακρόπολη. Οσες φορές τον είδαµε – να χορεύει ή ακόµα και να… διευθύνει ορχήστρα! – ή όσες φορές είδαµε χορογραφίες του ήταν στο Ηρώδειο – εντός ή εκτός Φεστιβάλ Αθηνών.

Ηταν 9, 10, και 11 Αυγούστου του 1963. Το Φεστιβάλ Αθηνών ζούσε το ένατο καλοκαίρι του. Και ξαφνικά, στη σκηνή του Ηρωδείου, µια έκρηξη: ο Τάταρος ονόµατι Ρούντολφ Νουρέγιεφ! Είναι µόλις 22 χρονών, έχει αυτοµολήσει δύο χρόνια νωρίτερα από τη Σοβιετική Ενωση εγκαταλείποντας στο Παρίσι το «Κίροφ» όπου ανδρώθηκε χορευτικά, κατά τη διάρκεια περιοδείας του συγκροτήµατος, και έχει µόλις την περασµένη χρονιά σµίξει καλλιτεχνικά µε τη Μάργκοτ Φοντέιν σχηµατίζοντας µαζί της ένα χορευτικό ζευγάρι που άφησε εποχή.

Στο πλευρό της θα εµφανιστεί στο Ηρώδειο. Οσοι είχαν την τύχη να είναι παρόντες ακόµα έχουν να λένε. Ειδικά για το απόσπασµα από τον «Κουρσάρο» που χόρεψε: τον είδαν µε τα µάτια τους να απογειώνεται. Αποθέωση είναι λέξη περιορισµένη για ό,τι επακολούθησε.

Το 1965 – στις δόξες του πάντα – έρχεται στο Ηρώδειο και πάλι µε τη Μάργκοτ Φοντέιν αλλά υπό την σκέπην του Βασιλικού Μπαλέτου του Κόβεντ Γκάρντεν όπου και ανήκουν: «Ρωµαίος και Ιουλιέτα» στην – πρόσφατη – χορογραφία του Κένεθ ΜακΜίλαν. Και πάλι αποθέωση. Περνούν αρκετά χρόνια – τα χρόνια της δικτατορίας. Το 1979, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, το Μπαλέτο της Αυστραλίας φέρνει τον «Δον Κιχώτη». Τη χορογραφία – «κατά Πετιπά» – υπογράφει ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ. Είναι η πρώτη του δουλειά ως χορογράφου που βλέπουµε. Εξαιρετική! Δεν χορεύει όµως ο ίδιος.

Θα τον ξαναδούµε – πάντα στο Ηρώδειο – µε το Μπαλέτο της Κρατικής Οπερας της Βιέννης. Το 1981. Χορογραφεί και χορεύει τον κύριο ρόλο στην «Ωραία κοιµωµένη» και στη «Λίµνη των κύκνων». Δεν είναι όµως ο Νουρέγιεφ του ’ 63 και του ’ 65. Η κάµψη έχει αρχίσει και η άτακτη έως ακραία ζωή που κάνει έχουν φθείρει νωρίς τις δυνάµεις του. Το όνοµά του όµως είναι αρκετό για να αποθεωθεί και πάλι.

Το επόµενο καλοκαίρι επανέρχεται µε το Μπαλέτο της Οπερας της Ζυρίχης. Με «Μάνφρεντ» που χορογραφεί ο ίδιος αλλά και µε «Αγώνα» του Στραβίνσκι σε χορογραφία Μπαλανσίν. Το 1984 θα έρθει µε το Μπαλέτο της Οπερας του Παρισιού. Είναι πλέον ο καλλιτεχνικός διευθυντής του. Χορεύει στη «Ραϊµόντα» – χορογραφία του. Είναι ο τελευταίος του χορός στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού.

Το 1989 το Μπαλέτο της Οπερας του Παρισιού, του οποίου συνεχίζει να είναι ο επικεφαλής, ξανάρχεται στο Ηρώδειο µε «Λίµνη των κύκνων» της οποίας υπογράφει τη χορογραφία. Αλλά ο Νουρέγιεφ που είχε αναγγελθεί ότι θα χορέψει Ζίγκφριντ δεν χορεύει.

Η τελευταία φορά που θα τον δούµε στο Ηρώδειο είναι το καλοκαίρι του 1991.

Δεν χορεύει ούτε χορογραφεί. Είναι στο πόντιουµ! Θα διευθύνει την Ορχήστρα «Ρέζιντεντς» της Βιέννης. Η στροφή του στη διεύθυνση ορχήστρας είχε θεωρηθεί καπρίτσιο. Προσβεβληµένος ήδη από το ΑΙDS και σκιά του εαυτού του, προσπαθούσε ίσως από κάπου να κρατηθεί. Καµία επιτυχία. Εικόνα θλιβερή. Ούτε το όνοµά του έχει τη δύναµη να τραβήξει κόσµο πια.

Οταν το Μπαλέτο της Οπερας του Παρισιού θα ξανάρθει στο Ηρώδειο το καλοκαίρι του 1993, ο Νουρέγιεφ δεν ζει πια. Εχει πεθάνει στις 6 Ιανουαρίου, στα 55 του. Και η «Μπαγιαντέρα» που παρουσιάζουν οι συνεργάτες του, τριάντα χρόνια µετά από εκείνη την «έκρηξη» του 1963, είναι η τελευταία χορογραφία που δηµιούργησε.

Οι έλληνες φίλοι του

Ο Νουρέγιεφ, προσωπικότητα εκρηκτική που απορροφήθηκε από το τζετ σετ, είχε συνδεθεί µε την Ελλάδα, όπου ήρθε πολλές φορές για διακοπές, και µε αρκετούς Ελληνες. Από τον Αριστοτέλη Ωνάση, τη Μαρία Κάλλας και τον Σταύρο Νιάρχο µέχρι τον σκηνογράφο – ενδυµατολόγο Νίκο Γεωργιάδη, τακτικό συνεργάτη του, και τον καλλιτεχνικό πράκτορα Θόδωρο Κρίτα που, κατά κάποιον τρόπο, τον εκπροσωπούσε ως προς τις καλλιτεχνικές εµφανίσεις του εδώ. Εως και ελληνικό βιβλίο εκδόθηκε για τον σπουδαίο χορευτή! Η Ροζίτα Σώκου κυκλοφόρησε το 1983 από τις εκδόσεις Κάκτος τη βιογραφία «Νουρέγιεφ» η οποία επανεκδόθηκε το 2003, συµπληρωµένη από τη συγγραφέα µε τη συνεργασία της Ιρένε Μαραντέι και µε τον τίτλο «Νουρέγιεφ. Οπως τον γνώρισα».