Σήμερα ζούμε διεθνώς τη μεγάλη αποτυχία της διευθυντικής λειτουργίας της πολιτικής. Η παγκοσμιοποίηση είναι μια πανίσχυρη πραγματικότητα. Δεν είναι όμως ισχυρή γιατί κυβερνάται από ένα κέντρο, πολιτικό ή άλλο. Η παγκοσμιοποίηση είναι ισχυρή γιατί είναι χαοτική. Είναι ισχυρή γιατί δεν διαθέτει αδιαμφισβήτητο διευθυντικό εξουσιαστικό πυρήνα, γιατί δεν υπόκειται σε ένα, όποιο και αν ήταν αυτό, όσο απεχθές, θεσμικό και πολιτικό κέντρο. Σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο, η παγκοσμιοποίηση εξασθένισε καίρια τον πυρήνα αυτού που θα ονομάζαμε διακυβέρνηση: την ικανότητα λήψης δημόσιας απόφασης.

Η Ε.Ε. δεν συνιστά, παρά τα αντιθέτως γραφόμενα, την «περιφερειακή» εκδοχή αυτού του «μεταπολιτικού» τρόπου άσκησης πολιτικής. Η Ευρώπη δεν είναι χαοτική. Η Ευρώπη διακρίνεται για τον ιδιαίτερα επεξεργασμένο (στα όρια του εκκεντρικού) και πυκνό θεσμικό της εξοπλισμό. Το πρόβλημα της Ευρώπης βρίσκεται στα ποιοτικά χαρακτηριστικά, στις εσωτερικές (αν)ισορροπίες του εξουσιαστικού της συστήματος. Η διαλεκτική της κατανομής των εξουσιών και των αρμοδιοτήτων, αφενός, ανάμεσα στο ευρωπαϊκό και στο εθνικό επίπεδο και, αφετέρου, εντός του εν τη στενή εννοία ευρωπαϊκού πεδίου, έχει δημιουργήσει ένα παράδοξο- και ιστορικά πρωτόγνωρο- τελικό αποτέλεσμα: η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση διακρίνεται από ένα διπλό και ταυτόχρονο έλλειμμα εξουσίας, έλλειμμα στο εθνικό επίπεδο (κράτη- μέλη), έλλειμμα και στο καθαυτό ευρωπαϊκό. Εάν «το χάος» είναι το μοτίβο της παγκοσμιοποίησης, το «όχι αρκετά» είναι το motto της Ευρώπης.

Αυτό το διπλό έλλειμμα εξουσίας οδήγησε τον Γ. Παπανδρέου να δράσει «εξωθεσμικά», με πληθώρα διμερών επαφών με τη Γαλλία και τη Γερμανία. Αυτό τον οδήγησε στο εντυπωσιακό σλάλομ μεταξύ Βερολίνου, Βρυξελλών και Παρισιού, ώστε να διαμορφωθούν οι συνθήκες μιας ευνοϊκής απόφασης. Αυτό, επίσης, εξηγεί τις ατέλειες και τα σκοτεινά σημεία της απόφασης ευρωπαϊκής στήριξης (κάτι που η κίνηση των spreads αποδεικνύει τις τελευταίες ημέρες).

Τα προηγούμενα θέτουν το πρόβλημα του περίφημου γαλλογερμανικού άξονα. Είναι σε θέση να λειτουργήσει ως ισχυρή ηγεσία στο εσωτερικό της ευρωζώνης; Μπορεί να καλύψει το έλλειμμα συμπαγούς πολιτικού κέντρου;

Εάν είναι βέβαιο ότι καμία σημαντική πρόοδος στην Ευρώπη δεν έχει συντελεστεί χωρίς τη συμφωνία Γερμανών και Γάλλων, η ιστορία του γαλλογερμανικού άξονα δεν είναι η ιστορία ενός άτυπου διευθυντηρίου ικανού να επιβάλλει την εξουσία του στους άλλους εταίρους. Η γενεαλογία των ευρωπαϊκών αποφάσεων έχει δείξει ότι σε πολλά θέματα, πολλές φορές, Γερμανοί και Γάλλοι έχουν βρεθεί σε διαφορετικούς και ανταγωνιστικούς συνασπισμούς. Επιπλέον, το γαλλογερμανικό δίδυμο έχει μάλλον εξασθενήσει με την πάροδο των δεκαετιών. Βέβαια, ο τελικός μοχλός άσκησης στρατηγικής ηγεσίας εξακολουθεί να περνάει από το Βερολίνο και το Παρίσι. Η τελική προάσπιση των ευρωπαϊκών κεκτημένων, επίσης.

Ωστόσο, αυτό το άτυπο και ασταθές leadership τείνει σήμερα να αναδειχτεί σε μείζον πρόβλημα, καθώς στον πυρήνα της ευρωζώνης βρίσκονται δύο χώρες με διαφορετική οικονομική κουλτούρα και παράδοση. Η Γερμανία, για πολλούς λόγους, είναι περισσότερο προσανατολισμένη προς πολιτικές σταθεροποίησης και δημοσιονομικής πειθαρχίας (που η ίδια, όμως, συχνότατα δεν σεβάστηκε) και η Γαλλία, για πολλούς επίσης λόγους, προς πολιτικές δημοσιονομικής επέκτασης. Η διαφορά οικονομικής κουλτούρας εμφανίστηκε εμφατικά στην διαχείριση του ελληνικού προβλήματος. Είναι αυτή η διαφορά κουλτούρας τόσο σημαντική; Κατηγορηματικά, ναι. Εάν η Ευρώπη δεν είχε συγκροτηθεί κυρίως οικονομικά, εάν η ενιαία αγορά και η νομισματική ένωση δεν αποτελούσαν τις δυο πιο επιτυχημένες πολιτικές ολοκλήρωσης, τότε η εν λόγω διαφοροποίηση δεν θα ήταν τόσο σημαντική. Ομως η Ευρώπη είναι αυτή που είναι, και ο τρόπος συγκρότησής της φέρει στο κέντρο της σκηνής τα οικονομικά θέματα, δηλαδή θέματα που τείνουν να εξασθενίσουν τη συνοχή δράσης του γαλλογερμανικού διδύμου. Η Ευρώπη δεν μπορεί να προχωρήσει χωρίς τη Γαλλία και τη Γερμανία. Ομως, σήμερα, το δίδυμο αυτό, το μόνο δυνάμει αποτελεσματικό ηγετικό κέντρο στην Ευρώπη, είναι διασπασμένο στον πυρήνα του, στην οικονομική του φιλοσοφία. Η Ελλάδα, η οποία απεγνωσμένα αναζητεί στήριξη για να αποφύγει το καταστροφικό fάce afάce με τις αγορές, βιώνει αυτή τη στιγμή ανάγλυφα την περιορισμένη αποτελεσματικότητα του γαλλογερμανικού άξονα. Η χώρα μας, αφού σπατάλησε με αυτοκαταστροφικές πολιτικές τα συγκριτικά πλεονεκτήματά της, βρίσκεται παγιδευμένη στους μηχανισμούς ασθενούς ευρωπαϊκής διακυβέρνησης. Εάν τη γλιτώσει, θα το οφείλει φυσικά στον ρόλο του «τελικού προασπιστή» των ευρωπαϊκών κεκτημένων, ρόλο που ο γαλλογερμανικός άξονας έχει ιστορικά αναλάβει. Σε κάθε περίπτωση, όμως, αυτός ο άξονας δεν είναι πια αρκετά συνεκτικός. Το έλλειμμα συνοχής υπονομεύει την αποτελεσματικότητα του όλου ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Και δημιουργεί πολλά ερωτηματικά για το μέλλον. Για το μέλλον της Ε.Ε., αλλά και για το μέλλον της χώρας μας.

Ο Γεράσιμος Μοσχονάς είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, εντεταλμένος διδασκαλίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Βρυξελλών.

Η ΧΩΡΑ ΜΑΣ

Αφού σπατάλησε με αυτοκαταστροφικές πολιτικές τα συγκριτικά πλεονεκτήματά της, βρίσκεται παγιδευμένη στους μηχανισμούς ασθενούς ευρωπαϊκής διακυβέρνησης

Τελευταία Νέα