ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΜΠΝΕΥΣΤΕΣ ΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΥΣ
ΤΗΣ, Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ
1917 ΗΤΑΝ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟ ΜΕ ΑΥΤΟ ΠΟΥ
ΥΠΗΡΞΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΕΥΤΩΝΑ Ο ΝΟΜΟΣ ΤΗΣ
ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ. Η ΑΠΟΛΥΤΗ ΚΑΙ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΚΑΤΑΛΗΞΗ
ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑΣ
Ενενήντα δύο χρόνια μετά βέβαια η πραγματικότητα και οι ανάγκες της διέψευσαν με τον πλέον θορυβώδη τρόπο τις βεβαιότητες και τις προσδοκίες που δημιούργησαν οι μπολσεβίκοι με το ιστορικό τους πραξικόπημα. Η σοσιαλιστική κοινωνία που εγκαθίδρυσαν αποδείχθηκε μια απολύτως αναστρέψιμη συνθήκη, η οποία όχι μόνο δεν κατάφερε να οικοδομήσει τον δικό της ανθρώπινο τύπο, αλλά γκρεμίστηκε υπό το βάρος της ανθρώπινης κατάστασης, την οποία απειλούσε, ή υποσχόταν, πως θα καταργήσει.

Το καθεστώς που ταλάνισε τους λαούς της ΕΣΣΔ για λιγότερο από έναν αιώνα σίγουρα δεν σφράγισε το τέλος της Ιστορίας, την κατάργηση των τάξεων, των οποίων οι συγκρούσεις οργάνωναν την πορεία τής εν λόγω Ιστορίας. Αντιθέτως λειτούργησε σαν μια παρένθεση, μέσα στην οποία αργοσαλεύουν τα πιο σκοτεινά υλικά της ανθρώπινης ύπαρξης, ένα χωνευτήρι απαξίωσης της ανθρώπινης υπόστασης.

Ορισμένοι βέβαια διατηρούν, ακόμη και σήμερα, και σε πείσμα της πραγματικότητας, τα δικαιώματα της πίστης τους. Ίσως να μην είναι τυχαίο, για την αποτίμηση της καθ΄ ημάς ψυχοπαθολογίας, ότι την ημέρα που η Ευρώπη γιόρταζε την κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου, στην Καισαριανή η κ. Παπαρήγα στηλίτευε την αντικομμουνιστική προπαγάνδα των ιμπεριαλιστών.

Για τους Έλληνες κομμουνιστές, είναι γνωστό, ο Εμφύλιος δεν έχει λήξει ακόμη- απόδειξη ότι εξαιρούνται δικαιωματικά των φορολογικών ελέγχων-, ο Ιωσήφ Στάλιν υπήρξε ένας πρώτης τάξεως κήρυκας της προλεταριακής αγάπης, η δε Ιστορία πέπρωται να συνεχίσει τον δρόμο που έχει πάρει.

Αυτά σκεφτόμουν διαβάζοντας σ΄ αυτό το μικρό αριστούργημα του Νικολάι Μπερντιάγιεφ τις σελίδες που έχει αφιερώσει στον Τολστόι: «Την ασθένεια της ρωσικής ηθικής συνείδησης τη διακρίνω πρώτα απ΄ όλα στην άρνηση της προσωπικής ευθύνης και της προσωπικής ηθικής πειθαρχίας, στην αδύναμη ανάπτυξη του αισθήματος του χρέους και του αισθήματος της τιμής, στην απουσία της συνείδησης της ηθικής αξίας των προσωπικών ιδιοτήτων».

Πόσο καίρια περιγράφουν μια ηθική κατάσταση, η οποία ανταποκρίνεται κυριολεκτικά στην ψυχολογία της σημερινής ελληνικής κοινωνίας!

Θα μου πείτε ο Μπερντιάγιεφ συγκαταλέγεται στις τάξεις αυτών των διανοητών που το κομμουνιστικό καθεστώς αντιμετώπισε ως προδότες. Συνελήφθη δύο φορές και, εν τέλει, το 1922 απελάθηκε από την ΕΣΣΔ. Έκτοτε πέρασε τη ζωή του στη Δύση και πέθανε στη Γαλλία το 1948. Εκτός αυτού ο Μπερντιάγιεφ ήταν και χριστιανός, γεγονός που μάλλον του αφαιρεί τα πνευματικά ελαφρυντικά που θα του επέτρεπαν να υπερασπιστεί τον εαυτό του απέναντι στη νέα τάξη των πραγμάτων.

Πλην όμως τα πράγματα, ευτυχώς, δεν είναι τόσο απλά. Το κείμενο Οι δαίμονες της Ρωσικής Επανάστασης δημοσιεύτηκε μόλις το 1918. Σε μια εποχή δηλαδή που ελάχιστοι διανοητές αμφισβητούσαν την ιστορική αξία της ανατροπής που είχε γίνει.

Τρεις δαίμονες της Ρωσικής Επανάστασης λοιπόν, τρία από τα κορυφαία μεγέθη της παγκόσμιας λογοτεχνίας, τρεις εκδοχές της ρωσικής νοοτροπίας οι οποίες επιτρέπουν στον Μπερντιάγιεφ να περιγράψει την πραγματική φυσιογνωμία του ιστορικού γεγονότος.

Τον Γκόγκολ, λέει, τον διάβασαν σαν ρεαλιστή. Στα προσωπεία των χαρακτήρων του, στις ανθρώπινες γκριμάτσες των Νεκρών Ψυχών , είδαν μια κοινωνιολογική περιγραφή του παλαιού καθεστώτος παραγνωρίζοντας πως αυτός εκεί άγγιζε την ουσία των χαρακτήρων του, «την απάνθρωπη αναίδεια», «κάποιες πνευματικές ασθένειες, οι οποίες δεν μπορούν να θεραπευτούν με εξωτερικές κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και επαναστάσεις», το αντίθετο μάλιστα, μέσα από την επαναστατική αναστάτωση ενεργοποιήθηκαν και απελευθερώθηκαν. Ο Ντοστογιέφσκι ο προφήτης. Αυτός που είδε στον εξεγερμένο Βερχοβένσκι τον αποκαλυπτικό μηδενιστή: «Απορρίπτοντας τον Θεό έφτιαξαν έναν άλλον Θεό από τον σοσιαλισμό και τον αναρχισμό, θέλησαν να αναμορφώσουν σε νέες αρχές ολόκληρη την ανθρωπότητα και σε αυτό έβλεπαν όχι έναν σχετικό αλλά έναν απόλυτο σκοπό». Το πνεύμα αυτό ενσαρκώνεται στον Μεγάλο Ιεροεξεταστή και στον Ιβάν Καραμάζοφ: «Ο επαναστατικός σοσιαλισμός δεν είναι μια οικονομική και πολιτική διδασκαλία, δεν είναι ένα σύστημα κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, αλλά θέλει να γίνει θρησκεία, είναι μια πίστη, αντίθετη προς τη χριστιανική».

Και τέλος ο Τολστόι ο ηθικολόγος. «Ο Τολστόι εμπόδισε τη γέννηση του λαού και την ανάπτυξη του ηθικώς υπεύθυνου προσώπου στη Ρωσία, εμπόδισε την επιλογή των προσωπικών ιδιοτήτων και για τον λόγο αυτό ήταν μια κακή μεγαλοφυΐα της Ρωσίας, ένας σαγηνευτής της».

Μήπως αυτή η «ανάγνωση», περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη κοινωνιολογική μελέτη, μας βοηθάει να εξηγήσουμε το γεγονός ότι έπειτα από ογδόντα χρόνια σοσιαλισμού η Ρωσία ξαναβγήκε στην Ιστορία, αναδεικνύοντας τις πιο αρχαϊκές ανθρώπινες συμπεριφορές; Κι απ΄ αυτήν την άποψη το κείμενο του Μπερντιάγιεφ είναι άκρως επίκαιρο.

Τελευταία Νέα