ΠΟΣΟ ΜΙΚΡΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ
ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ; ΚΑΙ
ΠΩΣ ΟΡΙΖΟΥΜΕ ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ; ΜΕ
ΤΙΣ ΣΕΛΙΔΕΣ; ΜΕ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ
ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ; Ή ΜΗΠΩΣ ΜΕ ΤΙΣ
ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΠΟΥ ΠΑΡΑΛΕΙΠΟΝΤΑΙ;
ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΤΙ ΝΑ ΠΡΩΤΟΠΕΙΣ
ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ ΚΑΙ ΠΩΣ;
Δεν ξέρουμε φυσικά αν ο Ε. Η. Gombrich μίλησε με ειδικούς το 1935 όταν έγραφε το βιβλίο του ώστε να βρει απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα. Του αρκούσε η αλληλογραφία που είχε μ΄ ένα κορίτσι, το οποίο ίσως συμπύκνωνε στο μυαλό του την έννοια «παιδί». Για να εισάγει τη φίλη του, κι εμάς μαζί, στην Ιστορία, ξεκίνησε μ΄ ένα παιχνίδι: τους παράλληλους καθρέφτες που πολλαπλασιάζουν ες αεί τα είδωλα, όλο τα μικραίνουν, μέχρι που μας φαίνεται ότι χάνονται, αλλά που την ίδια στιγμή ξέρουμε ότι κάπου πίσω πίσω υπάρχουν κι άλλα τόσα. Μια αλυσίδα, όπου οι αλληλουχίες, οι σχέσεις και οι συζητήσεις ανοίγουν θέματα όταν βαδίσουμε νοερά πάνω στους κρίκους της, από το μακρινότερο προς αυτόν που βρίσκεται πιο κοντά μας. Πατώντας σ΄ αυτή την αρχή γράφει ένα βιβλίο με έντονο το άρωμα της εποχής του: μια Ιστορία του κόσμου που διαβάζεται σαν μυθιστόρημα με αρχή, μέση και τέλος.

Αν αγοράσουμε σήμερα μια φρέσκια «Ιστορία του κόσμου» για νέους θα κρατάμε στα χέρια μας ένα εντελώς διαφορετικό βιβλίο από αυτό του Γκόμπριχ. Θα είναι ένα πλούσια εικονογραφημένο βιβλίο σύμφωνο με τις σύγχρονες επιταγές της παιδαγωγικής και της εκδοτικής πρακτικής βάσει των οποίων η εικονογράφηση θεωρείται εξίσου σημαντική με το κείμενο. Το βιβλίο του Γκόμπριχ δεν έχει καμιά εικόνα. Ο συγγραφέας αρκείται στην παράθεση 5-6 χαρτών ώστε ο αναγνώστης να καταλάβει τις κινήσεις που οδήγησαν στην εικόνα του κόσμου που έχουμε σήμερα. Ό,τι δεν προσφέρεται λοιπόν ως εικόνα αναπληρώνεται από την αφήγηση μπροστά σ΄ ένα φανταστικό ακροατήριο που κρέμεται από τα χείλια του καθώς διηγείται εξαιρετικά παραστατικά την πορεία των ανθρώπων μέσα στους αιώνες. Ο λόγος του είναι προσεγμένα προφορικός (χάρη στην καλή μετάφραση), με αποτέλεσμα να έχει χρώμα και γλαφυρότητα όταν πλέκει με μαεστρία γεγονότα, προσωπικότητες και δράσεις. Είναι τόσο ζωντανός, που οι παρενθέσεις, στα σημεία όπου υποθέτει ότι οι αναγνώστες θα ήθελαν διευκρινίσεις, ανοίγουν αβίαστα και είναι ουσιώδεις, καθώς παραθέτει λογικές ερωταποκρίσεις οι οποίες συμπληρώνουν, ξεμπερδεύουν το παζλ των γεγονότων ή εξηγούν θέματα για τα οποία, ελλείψει γραπτών πηγών, πρέπει να στηριχτούμε σε λογικές υποθέσεις ώστε να τα καταλάβουμε, όπως για παράδειγμα την ανακάλυψη του ψησίματος των τροφών στην προϊστορική εποχή.

Ο Γκόμπριχ εκτός του ότι είχε έμφυτο ταλέντο στη μετάδοση των γνώσεων πρωτοπόρησε αφιερώνοντας στο βιβλίο του μεγάλα κομμάτια στην Ιστορία των απλών ανθρώπων, εκείνων οι οποίοι δεν ορίζονταν μόνον από τις πράξεις των προσωπικοτήτων αλλά ήταν και οι ίδιοι αλληλένδετοι κρίκοι στη διαμόρφωση των πεπρωμένων του κόσμου.

Όπως επίσης και δεν ξέχασε ότι παρόλο που σε ορισμένες εποχές η Ιστορία διαμορφωνόταν στην Ευρώπη, οι εκτός Ευρώπης λαοί είχαν Ιστορία εξίσου σημαντική και ενδιαφέρουσα, άξια να εκτιμηθεί. Οι αναφορές στον πολιτισμό των λαών της Ανατολής (Κίνα, Ινδία) και της Δύσης (Αμερική) ανοίγουν ορίζοντες καθώς ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται ότι όλα όσα συμβαίνουν στον πλανήτη είναι αλληλένδετα. Ο ρόλος του πολέμου, του εμπορίου, των θρησκειών, των ανακαλύψεων, των δεισιδαιμονιών, της οικονομίας μαζί με τη δύναμη χαρακτήρα πολλών ιστορικών προσωπικοτήτων συνθέτουν την άποψή του για την παρουσίαση της Ιστορίας του κόσμου.

Ε. Η. Gombrich

ΜΙΚΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ΜΕΤ. ΕΛΕΝΑ ΚΑΜΗΛΑΡΗ ΕΚΔ. ΠΑΤΑΚΗ, 2007, ΣΕΛ. 350,

ΤΙΜΗ: 17,50 ΕΥΡΩ

Τελευταία Νέα