Ένα μουσείο γράφει την Ιστορία μέσα από τα εργαλεία και τα επαγγέλματα, αλλά και από ντοκουμέντα και τα λόγια των επισκεπτών του
O ηθοποιός Κώστας Βουτσάς, ο πολιτικός Νάσος Αλευράς, ο ηθοποιός Ιάκωβος Ψαράς, ο μουσικός Αργύρης Μπακιρτζής έχουν κάτι κοινό: το επίθετό τους προέρχεται από ένα επάγγελμα. Αυτοί, μαζί με εκατοντάδες άλλους γνωστούς και άγνωστους ανθρώπους, δίνουν χρήσιμα και πρωτότυπα μαθήματα λαογραφίας και μουσειολογίας με βάση τα εργαλεία και τα επαγγέλ- ματα της προβιομηχανικής εποχής σε ένα νέο μουσείο στην Πλάκα.

Στο βιντεοκλίπ που προβάλλεται στην είσοδο, οι εικόνες του χθες και του σήμερα διαδέχονται η μία την άλλη: παλιά δρεπάνια και τσουγκράνες στο χωράφι και στα ράφια του παλαιοπωλείου. Δίπλα ένα παλιό αλέτρι και μια αβικάνα έχουν μετατραπεί σε φωτιστικό, σε μια προσπάθεια να αλλάξουν χρήση… Το μικρό μουσείο, που στεγάζεται σε ένα παλιό αθηναϊκό σπίτι της οδού Πανός κι έχει στηθεί με διαδραστική

ΙΝFΟ

«Άνθρωποι και εργαλεία. Όψεις της εργασίας στην προβιομηχανική κοινωνία» στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης (Πανός 22, Πλάκα, τηλ. 210-3214.972).

Καθημερινά: 09.00-

14.30. Ξεναγήσεις: 13-18/5 με δήλωση συμμετοχής.

λογική, θέτει στον επισκέπτη το ερώτημα «εσείς, έχετε κάποια σχέση με όλα αυτά;», αξιοποιώντας τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε και ακούμε αλλά και τα βιώματα. «Δεν είναι ένα μουσείο με ωραία αντικείμενα. Είναι ένα μουσείο που λέει ότι όλα τα αντικείμενα είναι ωραία, αν τα αφήσεις να μιλήσουν για τις όψεις της ζωής και τους ανθρώπους», εξηγεί στα «ΝΕΑ» η διευθύντρια του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης δρ Ελένη Ρωμαίου- Καρασταμάτη.

«Τα έργα των χεριών και το μεράκι περιθωριοποιήθηκαν με τη βιομηχανοποίηση, τη μαζική παραγωγή, το καλούπι και το χαμηλό κόστος. Κάποια ξε χάστηκαν. Ορισμένα επιβιώνουν μόνο μέσα από οικογενειακά ονόματα», σημειώνει η επιμελήτρια της έκθεσης Βάσω Πολυζώη. Ήδη από το 1975 μια μικρή ομάδα ανθρώπων, η Εταιρεία Λαογραφικών Μελετών, με ψυχή την ξεναγό Κατερίνα Παλαιολόγου αποφάσισαν «να προφτάσουν να σώσουν ό,τι πετιέται ως άχρηστο σε όλη την Ελλάδα». Συγκέντρωσαν τα 1.200 αντικείμενα της συλλογής που δωρήθηκε στο μουσείο ως πρώτο δείγμα μιας νέας αντίληψης και ερμηνείας του παραδοσιακού πολιτισμού με βάση τις μαρτυρίες των τεχνιτών και των αντικειμένων. Το 1980 η εταιρεία δώρισε και το οίκημα του 19ου αιώνα και το 1999 συγκροτήθηκε ομάδα εργασίας που πραγματοποίησε τη μουσειολογική μελέτη (με πόρους από το Γ΄ ΚΠΣ και τα ιδρύματα Σ. Νιάρχος και Ι. Φ. Κωστόπουλος).

Η ιστορία που παραμένει κρυμμένη στο συρτάρι, το οποίο πρέπει να ανοίξεις, είναι το θέμα της αρχειοθήκης του μουσείου στο ισόγειο: στοιχεία και μαρτυρίες για την άμισθη γυναικεία εργασία (στην οικογένεια) και την παιδική εργασία, αλλά και χάρτες όπου σημειώνονται οι κατ΄ εξοχήν μονοεπαγγελματικές περιοχές.

Επώνυμο λόγω επαγγέλματος


Κώστας Βουτσάς,

ηθοποιός (αφηγείται στο βίντεο του μουσείου αλλά και σε ειδικό ταμπλό): «Το πριν το Βουτσάς επίθετό μας ήταν Σαββόπουλος και η καταγωγή μας από τον Άγιο Λαυρέντιο Βόλου. Ο παππούς μου Κώστας κατασκεύαζε βαρέλια στο χωριό Επιβάτες της Ανατολικής Θράκης. Στην περιοχή αυτή τα βαρέλια τα λέγαμε βουτσιά εξ ου και το επαγγελματικό επίθετο Βουτσάς».

Μίμης Κουγιουμτζής,

σκηνοθέτης (1936-2003): «Ο προ-προπάππους μου πρέπει να ήταν χρυσοχόος, γιατί του παππού μου το επώνυμο ήταν Κουγιουμτζόγλου, που σημαίνει ο γιος του χρυσοχόου. Στα τουρκικά, κουγιούμ είναι ο χρυσός. Ο πατέρας μου καταγόταν από ένα χωριό της Τουρκίας, το Ορτάκι, και παντρεύτηκε τη μητέρα μου στην Πόλη, με το όνομα Κουγιουμτζόγλου. Όταν ήρθαν στην Ελλάδα, το εξελλήνισαν σε Κουγιουμτζή». Αργύρης Ν. Μπακιρτζής,

αρχιτέκτονας- μουσικός: «Πρόγονός μου με το επώνυμο Δήμου μετακινήθηκε από τα Τρίκαλα της Θεσσαλίας στη Στενήμαχο της Ανατολικής Ρωμυλίας. Εκεί άσκησε το επάγγελμα του μπακιρτζή (χαλκουργού) και όπως ήταν φυσικό όλοι τον αποκαλούσαν μπακιρτζή. Έτσι προήλθε το επώνυμό μου».

Άννα Βαγενά,

ηθοποιός: «Σχετικά με την προέλευση του οικογενειακού μου ονόματος, γνωρίζω ότι προέρχεται από τη λέξη «βαένια» που σήμαινε βαρέλια. Λόγω του ότι η οικογένειά μου προέρχεται από τη Ραψάνη Ολύμπου Θεσσαλίας και η περιοχή είναι ευρέως γνωστή για τη μεγάλη παραγωγή κρασιών, η προέλευση του ονόματος αυτού προφανώς πηγάζει από το επάγγελμα του βαρελά».

Τα παίρνουν όλα σβάρνα


Κάποια εργαλεία έμειναν πλέον μόνον στη γλώσσα μας. Όπως «η γλώσσα που πάει ροδάνι» ή τα «παίρνει όλα σβάρνα» κι ας μη γνωρίζουμε πια το ιδιότυπο εργαλείο (φωτογραφία) που χρησιμοποιούσαν για να σπάνε τους σβώλους από χώμα στο χωράφι. Από επαγγέλματα προέρχονται και οι φράσεις «πήρε το κολάι», «στη βράση κολλάει το σίδερο» κ.ά.

Τελευταία Νέα