«Αυτοκτονικός ιδεασμός». Ένας παράξενος όρος εμφιλοχώρησε στον καθημερινό λόγο ενεργοποιώντας χλεύη, θυμηδία, αστεϊσμούς. Παράλληλα η απόπειρα αυτοκτονίας του Ζαχόπουλου ενέπνευσε σειρά άκομψων ανεκδότων (με τα πλέον «αθώα» εξ αυτών να αναφέρονται στην αδυναμία ενός αποτελεσματικού πηδήματος, στην προτίμηση ισογείων διαμερισμάτων για τα δημόσια πρόσωπα κ.λπ. κ.λπ.).

Όσο πιο ωμά τα ανέκδοτα τόσο και πιο πετυχημένα. Δεν πάει πολύς καιρός που στο πολυπαθές Διαδίκτυο οι μπλόγκερς απολαμβάνοντας το αγαθό της ανωνυμίας τους και της «ελεύθερης διακίνησης» των ιδεών τους στοιχημάτιζαν με έπαθλο την ημέρα θανάτου του Αρχιεπισκόπου. Μαθαίνω με ρίγος ότι κάτι αντίστοιχο επαναλαμβάνεται και με άλλον σήμερα επώνυμο ασθενή.

Στην ημερήσια διάταξη βρίσκονται τα ειρωνικά ερωτήματα συνοδευόμενα από υπαινικτικά γελάκια «ποιος άλλος έχει σειρά για αυτοκτονικό ιδεασμό;» ή «είσαι να την κάνουμε και να ιδεασθούμε αυτοκτονικά στη συνέχεια;». Δεν λέω, η σάτιρα ήταν πάντα ένα υγιές όπλο στην κριτική της εξουσίας, ιδίως όταν οι πρωταγωνιστές σχετίζονται με ανομήματα και σκάνδαλα, όμως εδώ το καθημερινό περιγέλασμα, ο αστεϊσμός, έχει μια ιδιαιτερότητα: στον θάνατο αναφέρεται. Με αυτόν συναλλάσσεται. Από αυτόν εμπνέεται. Με αυτόν χωρατεύει. Σε αυτόν κλείνει συνωμοτικά το μάτι.

O θάνατος μοιάζει να παράγει σήμερα με αυξανόμενη ορμή και ζήλο έναν δικό του λόγο. Δελεάζοντας και υπνωτίζοντας στη διαστροφική σαγήνη του το πλήθος.

Γιατί; Τι είναι εκείνο που μας κάνει να ηδονιζόμαστε με μια τέτοια ενασχόληση; Τι είναι εκείνο που κάνει να υπερτερούν οι θανατολάγνες αναφορές, ακόμα και εκείνες των σεξουαλικών υπαινιγμών που η Ζαχοπουλιάδα αφειδώς διακινεί;

Oθάνατος ως καταναλωτικό αναλώσιμο αγαθό. Όσο πιο πολύ αναφέρεσαι σε αυτόν, χλευάζοντάς τον, τόσο επιτυγχάνεται φαντασιωσικά το εξημέρωμα του τρόμου που ο θάνατος προκαλεί. Μοιάζει να βρέθηκε ένας τρόπος ώστε να αποδυναμώνεται το πιο τρομαχτικό όλων των φαντασμάτων, το φάντασμα του θανάτου… Διά της αστειευόμενης χυδαιολογίας. Είναι ένας τρόπος και αυτός.

O πανικός μιας ζωής που θυμίζει ολοένα και λιγότερο ζωή χρειάζεται συνεχώς να απεργάζεται και άλλους τρόπους διαχείρισης του φόβου του θανάτου που ολοζώντανος

ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΡΑΓΙΚΕΣ

φιγούρες οι πρωταγωνιστές των πρόσφατων σκανδάλων ενσαρκώνουν τον θάνατο που θέλουμε να αποποιηθούμε και να απωθήσουμε.

Τόσο κοντά, τόσο μακριά

έχει κάθε λόγο να θεριεύει σήμερα. Όσο λιγότερο ορίζεις τη μοίρα και τη ζωή σου τόσο ο θάνατος σε παραλύει. Όσο πιο α-νόητη και αβάσταχτη η ζωή, όσο πιο σημαδεμένη η τράπουλα με την οποία παίζεται το παιχνίδι της επιβίωσης, τόσο και ο θάνατος, για να μην ενδώσεις σε αυτόν, χρήζει νέων τρόπων διαχείρισης. Άλλους τρόπους για να του βουλώσεις δηλαδή το στόμα. Να κάνεις σαν να μην είναι εδώ, ενώ είναι παντού τριγύρω και μέσα σου. Μέσα στην απαξίωση των πάντων που σε κυκλώνει. Τι πιο αποτελεσματικός τρόπος από το να τον αποδραματοποιήσεις, να τον χλευάσεις, να τον εξημερώσεις; Να τον μετατρέψεις σε κατοικίδιο ζώο, από προϊστορικό τέρας να τον μεταμορφώσεις σε κανίς στον καναπέ σου;

Κάτι τέτοιο έγινε θαρρώ με τον θάνατο τελευταία στη χώρα μας. Όσο πιο κοντά βρισκόμαστε στον θάνατο τόσο πιο άριστες τεχνικές αναζητούμε για να υποδυθούμε ότι είμαστε μακριά του. Με παιχνίδια, με στοιχήματα, με μπλογκς έμπλεα χυδαιοτήτων, με ανέκδοτα, με ευφυολογήματα.

Εμβληματικές τραγικές φιγούρες οι πρωταγωνιστές των πρόσφατων σκανδάλων ενσαρκώνουν τον θάνατο που θέλουμε να αποποιηθούμε και να απωθήσουμε.

Τόσο κοντά, τόσο μακριά.

«Εγώ δεν θα πεθάνω ποτέ». Κι όμως από παντού είναι σαν να ακούγεται το μαύρο κοράκι από το ποίημα του Πόε να κρώζει «Ποτέ πια» θυμίζοντας τον θάνατο της Λεονώρας. Με κάθε τρόπο πρέπει να αγνοήσουμε το κρώξιμο. Να επινοήσουμε τεχνικές αποσιώπησής του. Ειδικά σήμερα που το ακούμε από παντού.

Η κάθε εποχή έχει τους δικούς της τρόπους διαχείρισης του φόβου του θανάτου. Τους τρόπους που εν τέλει τής αρμόζουν. Στον νου μου έρχονται ενδεικτικά άλλοι τρόποι διαχείρισης που ώθησαν για παράδειγμα τον Εμπειρίκο αναφερόμενος στους αρχαίους να πει πως έκαναν οίστρο της ζωής τον φόβο του θανάτου.

Αιώνες μετά είδαμε κρυογονικά κέντρα ματαθανάτιας ζωής να λειτουργούν ήδη στην Αμερική. Εκατοντάδες Αμερικανών πληρώνουν περιουσίες προκειμένου να γλιτώσουν από την αγωνία του θανάτου. Το νεκρό σώμα θα παραμένει βυθισμένο σε παγωμένο νιτρικό υγρό έως ότου η ιατρική πρόοδος καταφέρει να το αναστήσει. Το ίδιο δεν ήλπιζαν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι όταν φιλοτεχνούσαν στη θέση του νεκρού προσώπου τις μάσκες θανάτου, τα έξοχα Φαγιούμ;

Πολυδάπανες μέθοδοι. Η δική μας σήμερα είναι ανέξοδη και άμεση. Ορίζεται ως μια χλευαστική καθημερινοποίηση του θανάτου.

Να είναι άραγε ετούτος ο εκχυδαϊσμός ο καλύτερος τρόπος αποτροπής του φόβου του θανάτου; Και πόσο αλήθεια μάς προστατεύει;

Ήδη το κρώξιμο γίνεται ολοένα και πιο εκκωφαντικό.

H Φωτεινή Τσαλίκογλου είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου.

Τελευταία Νέα