Ο Σλάβοϊ Ζίζεκ ακτινογραφεί το Ισλάμ

Η ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΞΥΔΕΡΚΕΙΑ, ΜΕ
ΜΠΟΛΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ, Ο ΠΑΝΤΑ
ΔΥΣΝΟΗΤΟΣ ΛΑΚΑΝΙΣΜΟΣ ΜΕ ΤΑ ΑΠΟΔΟΜΗΤΙΚΑ
ΤΟΥ ΠΑΡΑΦΕΡΝΑΛΙΑ, ΟΙ ΠΑΜΠΟΛΛΕΣ
ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΤΙΚΕΣ ΥΠΕΡΒΑΣΕΙΣ,
ΚΑΤΙ ΣΤΑΓΟΝΕΣ ΑΠΟ ΚΑΝΤΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
ΚΑΙ ΛΟΙΠΑ ΒΑΡΙΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΑ ΜΕΤΑΛΛΑ,
ΟΙ ΑΠΕΓΝΩΣΜΕΝΕΣ ΚΟΡΩΝΕΣ ΛΕΝΙΝΙΣΜΟΥ
ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΟΛΛΑ ΣΕ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΝ ΣΤΗ ΓΩΝΙΑ
ΟΤΑΝ ΔΙΑΒΑΖΕΙΣ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΖΙΖΕΚ
Η πρώτη αίσθηση που σου αφήνει η ανάγνωση του κειμένου του Ζίζεκ είναι ότι έχεις καταπιεί μια γερή δόση από ένα κοκτέιλ φτιαγμένο από όλες τις δυνατές εκδοχές του οινοπνεύματος.

Στο τέλος όταν η παραζάλη από τη δυνατή γεύση κατακαθίσει και οι σιελογόνοι αποκαταστήσουν μαζί με την ομαλή τους λειτουργία και κάποια αίσθηση της πραγματικότητας η εντύπωση του ρεαλισμού που αναδεικνύεται είναι σίγουρα απαισιόδοξη. Έχεις την αίσθηση ότι ζεις σε έναν κόσμο ζωσμένο από αλλόκοτες, πλην όμως υπαρκτές δυνάμεις, σε μια δημοκρατία που όσο δημοκρατικότερη γίνεται τόσο πιο ανελεύθερη καταντάει όπου, για να επιβιώσεις, καλείσαι να οργανώσεις μια πολιτική που δεν μοιάζει καθόλου με την πολιτική όπως τη γνώρισες.

Ας ξεκινήσουμε από το πρώτο συστατικό του κοκτέιλ, την πολιτική οξυδέρκεια με την μπόλικη εμπειρική παρατήρηση. Ο Ζίζεκ ξεκινάει διαπιστώνοντας ένα παράδοξο, ότι ο λόγος για τον οποίον έγινε ο πόλεμος στο Ιράκ ήταν στην πραγματικότητα τρεις: πρώτον η πίστη ότι οι ΗΠΑ μεταγγίζουν τη δημοκρατία και την ευημερία σε ένα άλλο έθνος, δεύτερον η ανάγκη να επιβληθεί η άνευ όρων αμερικανική ηγεμονία και τρίτον ο έλεγχος των ιρακινών αποθεμάτων πετρελαίου. Η πρωτοτυπία της προσέγγισης έγκειται στην αποδοχή της παράδοξης συνύπαρξης.

«Ο απώτερος στόχος δεν είναι πια η ουτοπία του Φουκουγιάμα για παγκόσμια εξάπλωση της φιλελεύθερης δημοκρατίας, αλλά ο μετασχηματισμός των ΗΠΑ σε «Αμερικανικό Φρούριο», σε μια, απομονωμένη από τον υπόλοιπο κόσμο, μοναχική υπερδύναμη που προστατεύει τα ζωτικά οικονομικά της συμφέροντα…». Η νέα Ρώμη, η αυτοκρατορία του 21ου αιώνα, εν ολίγοις, απεμπολεί την πολυσυλλεκτική σύνθεση που ιστορικά χαρακτήρισε τις αυτοκρατορίες για να συμπεριφερθεί ως ένα πανίσχυρο κράτος-έθνος με παγκόσμια σύνορα και φοβικά αντανακλαστικά. Η ιδεολογία του είναι φτιαγμένη από πραγματικές ανάγκες, τα οικονομικά συμφέροντα, από συμβολικές προδιαγραφές παγκόσμιας ηγεμονίας και φαντασιακές προοπτικές, τη διάδοση της δημοκρατικής ιδεολογίας.

1Ερώτημα πρώτον: στις αμερικανικές ελίτ υπάρχουν κάποιοι οι οποίοι βλέπουν τα πράγματα όπως είναι ή μήπως ταυτίζονται όλοι με την εικόνα που πρέπει να κατασκευάσουν για να ασκήσουν την εξουσία τους; Υπάρχουν κάποιοι οι οποίοι μπορούν να ξεχωρίσουν το δημόσιο ψεύδος, αναγκαίο εργαλείο των δημοκρατικών ελίτ κατά Λήο Στράους, από την κρυφή αλήθεια;

Κι αν αυτή η διάκριση είναι δυνατή, μήπως αυτό σημαίνει ότι εντέλει οι τρεις λόγοι που έγινε ο πόλεμος στο Ιράκ είναι ένας, αυτός τον οποίον ομολόγησε ο Πωλ Γούλφοβιτς: «Δεν είχαμε άλλη επιλογή. Η χώρα κολυμπά σε μια θάλασσα από πετρέλαιο.» Μήπως αυτή η ομολογία ακυρώνει την πίστη του κυρίου Μπους ότι «η δημοκρατία είναι δώρο Θεού»; Ή μήπως η ομολογία της κρυφής αλήθειας η οποία μετατρέπει τη δημόσια εκδοχή της σε ψεύδος είναι μέρος της στρατηγικής των ελίτ;- γεγονός που κάνει το πρόβλημα πιο πολύπλοκο από ό,τι φαίνεται εκ πρώτης όψεως και παραπέμπει τον πολιτικό ρεαλισμό να κάνει συντροφιά με τα υπόλοιπα άχρηστα της Ιστορίας.

2Ερώτημα δεύτερον: αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε ποια θέση έχει η Ευρώπη στη νέα παγκόσμια τάξη; Είναι καταδικασμένη να συνθλιβεί ανάμεσα στη μεταμοντέρνα Αμερική και την προμοντέρνα Κίνα; Κι αν όντως κινδυνεύει να συνθλιβεί τότε τι είναι αυτό που θα χάσουμε εμείς οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι, ποιο είναι το αγαθό που θα εξαφανιστεί; Μήπως οι ανθρωπιστικές μας παραδόσεις, συνυφασμένες με τη δική μας δημοκρατική παράδοση; Μήπως στην παγκοσμιότητα του 21ου αιώνα η Ευρώπη είναι καταδικασμένη να τηρεί μια πεισματάρικη γεροντική και άκρως συντηρητική στάση, περιορίζοντας εν ονόματι της δημοκρατίας της όλο και περισσότερο την ελευθερία της;

Ο Ζίζεκ αποδέχεται πως η μόνη λύση είναι η Ευρώπη, μια Ευρώπη όμως που οφείλει να επανεφεύρει τον εαυτό της και, το κυριότερο, να καταφέρει να αναθεωρήσει τους όρους με τους οποίους παίζεται το δημοκρατικό παιχνίδι. Ένα δημοκρατικό παιχνίδι που αποδέχεται τις πάσης φύσεως ετερότητες κατά συνέπεια τις αφομοιώνει, άρα αφομοιώνοντάς τες τις ακυρώνει αφού, εντεταγμένες πλέον, παύουν να λειτουργούν ως ετερότητες. Το δημοκρατικό σύστημα μεταμορφώνεται έτσι σε κλειστοφοβικό και ό,τι ξεφεύγει από τους όρους της κλειστοφοβίας του δεν μπορεί να το επηρεάσει παρά μόνον ενισχύοντάς το. Βλέπε τον Λεπέν στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία, και το ενδεχόμενο επανάληψης στις φετινές εκλογές της φαρσοκωμωδίας που παίχτηκε τότε. Το αντιδημοκρατικό σκιάχτρο, όπως λέει ο Ζίζεκ, ακόμη κι αν δεν υπήρχε έπρεπε να το εφεύρουμε.

3Ερώτημα τρίτον: Μήπως δεν είναι όλα τα σκιάχτρα όσο σκιάχτρα φαίνονται; Μήπως δηλαδή υπάρχει ακόμη η δυνατότητα να βγεις από τα όρια του δημοκρατικού παιχνιδιού για να μπορέσεις να τους ανασυνθέσεις;- ο εστί μεθερμηνευόμενον να κάνεις ό,τι έκανε ανεπιτυχώς η ευρωπαϊκή κομμουνιστική Αριστερά σε όλη τη διάρκεια του εικοστού αιώνα. Κι αν ναι, τότε προς τα πού θα πρέπει να ψάξεις; Μήπως προς τη μεριά των δυνάμεων που αντιστέκονται στην παγκόσμια καπιταλιστική προέλαση;

Στο σημείο αυτό η σκέψη του Ζίζεκ στρέφει το βλέμμα της προς το Ισλάμ, ένα Ισλάμ από το οποίο θα πρέπει να αφαιρέσουμε τη θεολογική μπούρκα- ή να κάνουμε πως δεν της δίνουμε και τόση σημασία πια ως εκκοσμικευμένοι διανοούμενοι που είμαστε και ξέρουμε πόσο σχετικά είναι όλα αυτά- και να το αντιμετωπίσουμε επιτέλους σαν μια δύναμη αντίστασης. Κάτι σαν σύγχρονη Αντιγόνη που ορθώνει το παρθενικό της ανάστημα απέναντι στον Κρέοντα της ιδεολογίας του προόδου, ήτοι του καπιταλισμού: «Μια τέτοια “απολίτικη” περιφρόνηση χάριν της “αξιοπρέπειας” ή των “παλιών εθίμων”, δεν είναι ακόμα, σε ορισμένες περιπτώσεις, το κύριο μοντέλο ηρωικής πολιτικής αντίστασης;».

Και στο σημείο αυτό η σκέψη του Ζίζεκ εμφανίζεται ως η σκέψη ενός ζηλωτή μιας πολιτικής ανατροπής η οποία πρέπει πάση θυσία και επειγόντως να επέλθει. Όπου το Ισλάμ και οι λοιπές εκτός σύγχρονου παιγνίου δυνάμεις θα παίζουν τον ρόλο του προλεταριάτου το οποίο παράγει χρηστικές δημοκρατικές αξίες. Και στο σημείο αυτό επιστρατεύεται και η λενινιστική θεωρία για τον μεθύστακα ιερέα που θα ληστεύει τους χωρικούς και θα βιάζει τις γυναίκες τους για να καταλάβουν μια ώρα αρχύτερα τι σόι πράμα είναι οι ιερείς και πως η φιλευσπλαχνία τους το μόνο που καταφέρνει να κάνει είναι να θολώνει την εικόνα.

Φινάλε: «να επιστρατεύεις τη δύναμη για να μεταφράζεις το υψηλό (ουτοπικό) όραμα σε καθημερινή πρακτική- εν ολίγοις, να ασκείς την ουτοΣαββατοκύριακο πία».

Slavoj Ζizek

ΙΡΑΚ:

Η ΔΑΝΕΙΚΗ ΧΥΤΡΑ

ΜΤΦ. ΚΩΣΤΗΣ ΣΤΑΦΥΛΑΚΗΣ, ΕΠΙΜ. ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΥΡΑΚΑΚΗΣ, ΕΚΔ. SCRΙΡΤΑ, ΣΕΛ. 216, ΤΙΜΗ: 14 #