Αν και οι αγορές εκτιμούν σήμερα ότι οι τιμές του πετρελαίου θα κυμανθούν

προσεχώς στα τρέχοντα επίπεδα, υπάρχει κίνδυνος να σημειωθεί μεγάλη άνοδος

Μεγάλη είναι η αβεβαιότητα που επικρατεί, το τελευταίο διάστημα, για τις

προοπτικές της παγκόσμιας οικονομίας. H αβεβαιότητα αυτή έχει δημιουργηθεί,

κυρίως, επειδή σε αρκετές περιπτώσεις τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια είναι

υψηλότερα από τα μακροπρόθεσμα. Κανονικά, τα επιτόκια βραχυπρόθεσμου δανεισμού

πρέπει να είναι χαμηλότερα, για τον απλό λόγο ότι όποιος τοποθετεί τα χρήματά

του για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, περιμένει υψηλότερες αποδόσεις – παρά

όταν τα τοποθετεί σε επένδυση με πιο βραχυπρόθεσμο ορίζοντα. Όταν συμβαίνει το

αντίθετο, τότε αυτό δημιουργεί ανησυχία.

Πιθανές εξηγήσεις

Μια εξήγηση μπορεί να είναι ότι τα επιτόκια μακροπρόθεσμου δανεισμού (για

τοποθετήσεις με ορίζοντα ένα έτος και πάνω) διατηρούνται σήμερα με τεχνητό

τρόπο σε χαμηλά επίπεδα. Άλλη εξήγηση μπορεί να είναι ότι τα επιτόκια

βραχυπρόθεσμου δανεισμού έχουν φτάσει σε τόσο υψηλά επίπεδα, που οι αγορές να

θεωρούν πως δεν μπορούν να παραμείνουν στα επίπεδα αυτά – και, άρα,

προεξοφλούν υποχώρησή τους, κρατώντας σε χαμηλά επίπεδα τα επιτόκια

μακροπρόθεσμου δανεισμού (τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια αφορούν επενδυτικά

προϊόντα διάρκειας μέχρι ενός έτους, όπως είναι τα κρατικά έντοκα γραμμάτια

και οι προθεσμιακές καταθέσεις διάρκειας κάτω του ενός έτους, ενώ τα επιτόκια

ομολόγων διάρκειας ενός έτους και πάνω – πενταετή, εικοσαετή, κ.λπ. – είναι

μακροπρόθεσμα).

Σημάδι ύφεσης

Ιστορικά, το παράδοξο αυτό των επιτοκίων (να είναι τα βραχυπρόθεσμα υψηλότερα

από τα μακροπρόθεσμα) παρατηρείται όταν υπάρχουν φόβοι πως θα ακολουθήσει

ύφεση. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, οι κεντρικές τράπεζες θα αναγκαστούν να

προχωρήσουν σε μείωση των επιτοκίων βραχυπρόθεσμου δανεισμού, εξισορροπώντας

τη διαφορά (με τα επιτόκια μακροπρόθεσμου δανεισμού). Βέβαια, μπορεί να συμβεί

και το αντίθετο – να αυξηθούν τα επιτόκια μακροπρόθεσμου δανεισμού – ώστε να

υπάρξει ισορροπία. Κάτι τέτοιο, όμως, θα είχε ιδιαίτερα αρνητικές συνέπειες

για όσους έχουν πάρει στεγαστικά δάνεια.

Για τους λόγους αυτούς, αρκετοί πιστεύουν ότι η στρέβλωση που δημιουργείται

μπορεί να αποτελεί σημάδι ύφεσης. Όμως, εκτιμώ ότι μια τέτοια ερμηνεία είναι

παραπλανητική. Όποια και να είναι η εξήγηση, πάντως, η κατάσταση αυτή που έχει

δημιουργηθεί, λειτουργεί ως αντίδοτο στην «έκρηξη» που έχει παρατηρηθεί το

τελευταίο διάστημα στις τιμές των μετοχών (αυτό παρατηρείται κυρίως στην

Ευρώπη και την Ασία).

Αγνοούν τους κινδύνους

H καλύτερη ανάλυση που έχω δει για την αβεβαιότητα που επικρατεί σχετικά με

τις αγορές, είναι αυτή τής ING με τίτλο «Ίσως να έρχονται προβλήματα». H

βασική ιδέα που παρουσιάζει η ανάλυση αυτή, είναι ότι οι αγορές πιστεύουν ότι

θα συνεχιστεί η ανάπτυξη, αγνοώντας κάποιους κινδύνους που υπάρχουν. H ING δεν

εκτιμά, βέβαια, ότι επέρχεται κάποια καταστροφή στην οικονομία. Απλά

επισημαίνει ότι υπάρχουν κάποιοι κίνδυνοι, η σοβαρότητα των οποίων δεν έχει

εκτιμηθεί ανάλογα.

Έξι μεγάλες απειλές

H ανάπτυξη του ΑΕΠ στις ΗΠΑ, στην ευρωζώνη και στην Ιαπωνία αναμένεται να

συνεχιστεί με ικανοποιητικούς ρυθμούς. Τα επιτόκια του δολαρίου και της

στερλίνας αναμένεται να παραμείνουν, λίγο – πολύ, στα ίδια επίπεδα. Τα

επιτόκια του ευρώ και του γιεν αναμένεται να αυξηθούν λίγο ακόμη. Ποιοι είναι,

λοιπόν, οι κίνδυνοι που υπάρχουν; H ING αναγνωρίζει έξι βασικούς κινδύνους για

την παγκόσμια ανάπτυξη: Πρώτος κίνδυνος, οι τιμές του πετρελαίου. Αν και οι

αγορές σήμερα εκτιμούν ότι οι τιμές θα κυμανθούν στα τρέχοντα επίπεδα, υπάρχει

κίνδυνος να σημειωθεί μεγάλη άνοδος. Δεύτερος κίνδυνος είναι ένας ενδεχόμενος

πόλεμος στη Μέση Ανατολή, για παράδειγμα στο Ιράν ή στο Ιράκ. Ένας τρίτος

κίνδυνος είναι να σημειωθούν μεγάλες μεταβολές στα επιτόκια. Δεν είμαι

σίγουρος ότι θα συμβεί αυτό, καθώς ο πληθωρισμός σε παγκόσμιο επίπεδο

παραμένει σε γενικά επίπεδα σταθερός – και αυτό προκαλεί σταθεροποιητικές

τάσεις και στα επιτόκια. Όμως, τα επιτόκια εξακολουθούν να αποτελούν έναν

αστάθμητο παράγοντα.

Ο τέταρτος κίνδυνος είναι η Κίνα. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η κινεζική

οικονομία αναπτύσσεται τόσο γρήγορα, που μπορεί να αποτελέσει πηγή αστάθειας,

ιδιαίτερα σε συγκεκριμένους κλάδους. Για παράδειγμα, η συγκεκριμένη χώρα είναι

η μεγαλύτερη καταναλώτρια πετρελαίου στον κόσμο (μετά τις ΗΠΑ) και καταναλώνει

τη μισή ποσότητα τσιμέντου που παράγεται στον πλανήτη. Έπειτα, υπάρχει ο

κίνδυνος από τη νόσο των πτηνών και το SARS, που θα μπορούσαν να έχουν

ανυπολόγιστες συνέπειες για τις επιχειρήσεις. Και, τέλος, υπάρχουν κίνδυνοι

που είναι μοναδικοί σε κάθε χώρα – όπως ο κίνδυνος να καταρρεύσουν οι τιμές

των ακινήτων στις ΗΠΑ.

Σε ποια θέση του κύκλου

Μπορεί όλα αυτά να φαίνονται πολύ ανησυχητικά, όμως η εκτίμησή μου είναι πως

υπάρχουν ακόμη περιθώρια ανάπτυξης, όπως φαίνεται και από τη θετική πορεία που

ακολουθούν οι αγορές. Δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι υπάρχει κυκλικότητα στα

οικονομικά – και κάποια στιγμή, η ανάπτυξη αυτή θα σταματήσει. Κάτι θα την

ανακόψει και ίσως αυτό το κάτι να είναι ένας από τους έξι αυτούς παράγοντες.

Το πρόβλημα είναι, ότι πολύ δύσκολα μπορεί να πει κανείς, σε ποια ακριβώς θέση

του κύκλου βρισκόμαστε. Άρα, η σαμπάνια μπορεί, προς το παρόν, να

εξακολουθήσει να ρέει στη διεθνή οικονομία. Όμως, όπως συμβαίνει πάντα,

υπάρχουν περίοδοι που όλοι μας – καταναλωτές, επενδυτές και εργαζόμενοι –

ανησυχούμε υπερβολικά (βλέποντας κάποιες ενδείξεις), και άλλες που δεν

ανησυχούμε όσο θα έπρεπε.

Ο Hamish McRae είναι αρθρογράφος της βρετανικής εφημερίδας «The

Independent»

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ